UREDBU

O NACIONALNOM PROGRAMU PREVENCIJE, LEČENjA, UNAPREĐENjA I KONTROLE BUBREŽNE INSUFICIJENCIJE I RAZVOJA DIJALIZE U REPUBLICI SRBIJI DO 2020. GODINE

(Objavljena u "Sl. glasniku RS", br. 11 od 22. februara 2011)

Član 1.

Član 2.

Član 3.

Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".

U Beogradu, 17. februara 2011. godine

Vlada

Prvi potpredsednik Vlade - zamenik predsednika Vlade, Ivica Dačić, s.r.

NACIONALNI PROGRAM

PREVENCIJE, LEČENjA, UNAPREĐENjA I KONTROLE BUBREŽNE INSUFICIJENCIJE I RAZVOJA DIJALIZE U REPUBLICI SRBIJI DO 2020. GODINE

Uvod

Bolesti bubrega čine grupu oboljenja različite etiologije, patogeneze, kliničke slike i prognoze. Najčešće su izazvana infekcijama, metaboličkim poremećajima, toksinima i drugim uzrocima a manifestuju se kao glomerulonefritis, pijelonefritis, nefrotski sindrom i akutna, odnosno hronična bubrežna insuficijencija.

Akutna insuficijencija bubrega je teško oštećenje funkcije bubrega sa različitim kliničkim ispoljavanjem. Javlja se naglo, često kao komplikacija drugih oboljenja ili stanja. Ako se brzo otklone uzroci njenog nastanka, potencijalno je reverzibilna, u protivnom, dovodi do pojave sindroma akutnog zatajivanja, nedovoljne funkcije bubrega. Ireverzibilno progresivno oštećenje bubrega, najčešće uzrokovano različitim bolestima (glomerulonefritis, dijabetes, hipertenzija, pijelonefritis, opstrukcije u urinarnom traktu i dr.) karakteriše hronična insuficijencija bubrega. Od ukupno 18 odabranih bolesti obuhvaćenih studijom "Opterećenje bolestima i povredama u Srbiji, 2003. godine", bolesti bubrega (nefritis i nefroza) jedanaesti su uzrok opterećenja bolestima i povredama.

U Republici Srbiji, zbog bolesti bubrega lekaru opšte medicine obrati se u proseku godišnje 22.000 osoba i bolnički se leči oko 15.000 ljudi.

Hronična bolest bubrega je ozbiljno oboljenje, koje zbog značajnih troškova lečenja, lošijeg kvaliteta života, skraćenog radnog i životnog veka obolelih predstavlja značajan javno-zdravstveni problem. Hronične bolesti bubrega čine skoro trećinu bolnički lečenih osoba i čak 84% smrtnih ishoda od svih bolesti bubrega. Od ove bolesti u Republici Srbiji godišnje umre približno 1650 osoba. U svetu se poslednjih 30 godina beleži porast obolevanja od terminalne bubrežne insufiencije koji poprima epidemijski karakter. Očekuje se da se ovakav trend nastavi i u narednom periodu. U strukturi svih uzroka terminalne bubrežne insuficijencije vodeće mesto ima dijabetes sa 50% i hipertenzija sa 27%, a zatim glomerulonefritis 13% i drugi uzroci 10%.

1.1. Dijabetična oboljenja bubrega

Oboljenja bubrega predstavljaju vrlo važne komplikacije dijabetesa. U ovu grupu oboljenja svrstava se dijabetična nefropatija, kao jedna od najtežih kasnih komplikacija dijabetesa, akutni i hronični pijelonefritis.

Dijabetična nefropatija je mikrovaskularna komplikacija koja se ispoljava u oba tipa dijabetesa i predstavlja jedan od vodećih uzroka terminalne bubrežne insuficijencije i smrtnosti bubrežnog oboljenja.

U zemljama Evropske unije, nefropatiju ima od 7% do 15% dijabetičara. U Republici Srbiji, prema podacima iz Registra za dijabetes, koji je izradio Institut za javno zdravlje Srbije "dr Milan Jovanović - Batut", već u trenutku otkrivanja tipa 2 dijabetesa, 3% obolelih ima dijabetičnu nefropatiju.

Razvoj dijabetične nefropatije odvija se kroz pet faza, a prve tri klinički su nemanifestne, tek u četvrtoj fazi pojavljuje se proteinurija kao znak nefropatije. Primenom metaboličke i antihipertenzivne intervencije u prve tri faze oboljenja, može se uticati na usporenje progresije, ili čak zaustavljanje razvoja bolesti.

S obzirom na značaj otkrivanja oboljenja u ranijim fazama, detekcija početne nefropatije na osnovu mikroalbuminurije, prema preporukama vodiča za prevenciju tipa 2 dijabetesa, treba da bude neizostavni deo redovnog praćenja pacijenata sa dijabetesom.

U Republici Srbiji se postupcima dijalize leči se 4479 pacijenata (mesec preseka septembar 2010. godine).

Postupcima hemodijalize u zdravstvenim ustanovama koja obuhvata bikarbonatnu, visokoefikasnu bikarbonatnu hemodijalizu i hemodijafiltraciju, obuhvaćeno je 4037 pacijenata, dok se na peritoneumskom programu (tzv. "dijalize u kućnim uslovima") nalazi 442 pacijenta. Kroz peritoneumski program, pacijenti se dijaliziraju intermitentnom peritoneumskom dijalizom, kontinuiranom ambulatornom dijalizom, komplikovanom kontinuiranom ambulatornom dijalizom, automatskom peritoneumskom dijalizom i kroz kontinuirane postupke zamene bubrežne funkcije.

Lečenje pacijenata dijalizom ugovoreno sa Republičkim zavodom za zdravstveno osiguranje sprovodi se u 57 zdravstvenih ustanova:

Značajni rezultati u vezi sa smanjenjem smrtnosti većine pacijenata sa hroničnom bubrežnom insuficijencijom koji se tretiraju ponavljanim dijalizama postižu se transplantacijom bubrega kao jedinim medicinski opravdanim i ekonomski prihvatljivim vidom lečenja. Prve transplantacije bubrega u Republici Srbiji izvedene su sedamdesetih godina, a osnivanje i razvoj multidisciplinarnog tima 1980. godine značajno je doprineo daljem razvoju transplantacije bubrega u Republici Srbiji.

Evidencija moždane smrti u zemljama Evropske unije obavezna je u jedinicama intenzivne nege neurohirurških i neuroloških odeljenja što omogućava uvid u potencijalni broj kadaveričnih donora prema regionima.

U Republici Srbiji postoje jasni zakonski i klinički kriterijumi za dijagnozu moždane smrti i njenu potvrdu odgovarajućim dijagnostičkim metodama, ali nije razvijen organizovan sistem donorskih bolnica što za posledicu kao izvor kadaveričnih davalaca preporučuje samo univerzitetske ustanove u kojima se i obavljaju transplantacije bubrega.

U toku poslednjih nekoliko godina učinjeni su prvi koraci ka javnoj promociji zaveštanja organa, a broj osoba sa donorskim karticama je u porastu. U toku su kampanje kojima se informiše javnost o značaju transplantacije organa.

Tabela 1. - Broj transplantiranih bubrega u Republici Srbiji u periodu 2008 - 2010. godine