Na osnovu člana 58. stav 2. Zakona o zaštiti od jonizujućih zračenja i o nuklearnoj sigurnosti ("Službeni glasnik RS", broj 36/09) i tačke 8. stav 5. podtačka 5) Odluke o osnivanju Agencije za zaštitu od jonizujućih zračenja i nuklearnu sigurnost Srbije ("Službeni glasnik RS", broj 76/09),
Upravni odbor Agencije za zaštitu od jonizujućih zračenja i nuklearnu sigurnost Srbije donosi
PRAVILNIK
O NAČINU VOĐENjA EVIDENCIJE O NUKLEARNIM MATERIJALIMA
(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 27 od 20. aprila 2011)
I. OBLAST PRIMENE I DEFINICIJE
Član 1.
Ovim pravilnikom propisuje se način vođenja evidencije o nuklearnom materijalu, način na koji korisnik nuklearnog materijala obaveštava Agenciju za zaštitu od jonizujućih zračenja i nuklearnu sigurnost (u daljem tekstu: Agencija) i način na koji Agencija vodi registar nuklearnog materijala.
Ovaj pravilnik se primenjuje na sve nosioce licence koji osnivaju ili upravljaju postrojenjem za proizvodnju, razdvajanje, preradu, skladištenje ili drugu upotrebu sirovina ili posebnog fisionog materijala. Ne primenjuje se na vlasnike krajnjih proizvoda koji se koriste u nenuklearne svrhe, a koji sadrže nuklearni materijal koji u praksi nije moguće obnoviti.
Član 2.
U svrhu ovog pravilnika primenjivaće se sledeće definicije:
1. "nuklearni materijali" su rude, sirovine ili posebni fisioni materijali definisani u članu 3. Zakona o zaštiti od jonizujućih zračenja i o nuklearnoj sigurnosti.
2. "otpad" je nuklearni materijal, koncentrovan ili u hemijskom obliku koji se iz praktičnih ili ekonomskih razloga smatra neupotrebljivim i koji se može ukloniti;
3. "zadržan otpad" je otpad koji nastaje tokom obrade ili kao posledica nezgode na radu, izmeren ili procenjen na osnovu merenja, koji je prebačen na posebnu lokaciju u okviru zone materijalnog balansa iz koje se može preuzeti;
4. "obrađen otpad" je otpad, izmeren ili procenjen na osnovu merenja, koji je tretiran (na primer, u staklo, cement, beton ili bitumen) tako da nije pogodan za dalju nuklearnu upotrebu;
5. "materijal ispušten u životnu sredinu" je materijal sadržan u otpadu izmeren ili procenjen na osnovu merenja koji je nepovratno ispušten u životnu sredinu kao posledica planiranog ispuštanja;
6. "kategorije" (nuklearnog materijala) su prirodni uranijum, osiromašeni uranijum, uranijum obogaćen uranijumom-235 ili uranijumom-233, torijum, plutonijum i bilo koja druga supstanca koju Agencija odredi;
7. "stavka" je jedinica koju je moguće identifikovati, kao što je gorivni sklop ili gorivna igla;
8. "šarža" je količina nuklearnog materijala koja se upotrebljava kao obračunska jedinica na ključnim tačkama merenja čiji su sastav i količina određeni jednim nizom karakteristika ili mera. Nuklearni materijal može biti u obliku šarže ili sadržan u određenom broju stavki;
9. "podaci o šarži" su ukupna težina svake od kategorija nuklearnog materijala, a u slučaju plutonijuma i uranijuma, po potrebi, izotopski sastav. Za potrebe izveštaja dodaje se težina pojedinačne stavke u šarži pre zaokruživanja na najbližu jedinicu;
10. "efektivni kilogram" je posebna jedinica koja se upotrebljava za kontrolu i nadzor nuklearnog materijala i dobija se:
1) za plutonijum, njegova težina u kilogramima;
2) za uranijum obogaćen sa 0,01 (1 %) i više, njegova težina u kilogramima pomnožena sa kvadratom obogaćivanja;
3) za uranijum obogaćen sa manje od 0,01 (1 %), a više od 0,005 (0,5 %), njegova težina u kilogramima pomnožena sa 0,0001;
4) za osiromašeni uranijum obogaćen sa 0,005 (0,5 %) ili manje kao i za torijum, njegova težina u kilogramima pomnožena sa 0,00005;
11. "zona materijalnog balansa" je takva zona za koju se, kako bi se uspostavio materijalni balans:
1) može odrediti količina nuklearnog materijala koji ulazi ili izlazi iz zone materijalnog bilansa;
2) može odrediti, po potrebi, fizički inventar nuklearnog materijala u svakoj zoni materijalnog balansa u skladu sa određenim postupcima;
12. "ključna tačka merenja" je mesto na kom se nuklearni materijal pojavljuje u takvom obliku da ga je moguće izmeriti radi određivanja toka materijala ili inventara, uključujući, između ostalog, mesta gde nuklearni materijal ulazi, napušta ili se skladišti u zoni materijalnog balansa;
13. "knjigovodstveni inventar" zone materijalnog balansa je algebarski zbir poslednjeg fizičkog inventara zone materijalnog balansa kao i svih promena inventara koje su nastale od popisa tog fizičkog inventara;
14. "fizički inventar" je zbir svih izmerenih ili izvedenih procena količina nuklearnog materijala u šarži koje se u datom trenutku nalaze u zoni materijalnog bilansa, dobijen u skladu sa određenim postupcima;
15. "neevidentiran materijal" je razlika između fizičkog inventara i knjigovodstvenog inventara;
16. "razlika pošiljalac/primalac" je razlika između količine nuklearnog materijala u šarži izmerene u zoni materijalnog balansa primaoca i naznačene količine izmerene u zoni materijalnog balansa pošiljaoca;
17. "izvorni podaci" su podaci, zapisani tokom merenja ili kalibracije ili upotrebljeni za izvođenje empirijskih odnosa na osnovu kojih se identifikuje nuklearni materijal i dobijaju podaci o šarži, uključujući: težinu jedinjenja; faktor konverzije za utvrđivanje težine elemenata; specifičnu težinu; koncentraciju elemenata; odnos izotopa; odnos između zapremine i manometarskih očitavanja; i odnos između proizvedenog plutonijuma i proizvedene energije;
18. "mesto" je područje koje odredi Agencija, a koje se sastoji od jednog ili više postrojenja uključujući i zatvorena postrojenja kao što je definisano odgovarajućim osnovnim karakteristikama, pri čemu:
1) postrojenja za obradu ili skladištenje otpada sama po sebi ne predstavljaju mesto;
2) u slučaju zatvorenog postrojenja u kome se obično koriste količine sirovine ili posebnog fisionog materijala manje od jednog efektivnog kilograma, upotreba izraza je ograničena na mesta sa vrućim ćelijama ili mesta na kojima se vrše aktivnosti koje se odnose na konverziju, obogaćivanje, proizvodnju ili preradu goriva;
3) "mesto" takođe obuhvata sve objekte u blizini postrojenja koji pružaju ili koriste osnovne usluge, uključujući vruće ćelije za obradu ozračenih materijala koji ne sadrže nuklearne materijale; postrojenja za tretiranje, skladištenje ili uklanjanje otpada;
19. "predstavnik mesta" je svako fizičko ili pravno lice, ili entitet, koga imenuje država kao odgovorno lice za deklaracije iz člana 3. stav 2;
20. "postrojenje" je reaktor, kritično postrojenje, postrojenje za konverziju, postrojenje za proizvodnju, postrojenje za obradu, postrojenje za razdvajanje izotopa, izdvojeni objekat za skladištenje, tretiranje otpada ili skladištenje otpada; ili svaka druga lokacija na kojoj se obično koristi sirovina ili poseban fisioni materijal;
21. "dekomisionirano postrojenje" je postrojenje za koje je utvrđeno da su preostale strukture i oprema, ključni za njegovu upotrebu, uklonjeni ili učinjeni neupotrebljivim tako da se postrojenje ne koristi za skladištenje i nije ga moguće koristiti za rukovanje, obradu ili upotrebu sirovine ili posebnog fisionog materijala;
22. "zatvoreno postrojenje" je postrojenje za koje je utvrđeno da su svi radovi prestali i da je nuklearni materijal uklonjen, ali postrojenje nije dekomisionirano.
II. OSNOVNE TEHNIČKE KARAKTERISTIKE I POSEBNE ODREDBE U VEZI SA NADZOROM I KONTROLOM NAD NUKLEARNIM MATERIJALOM
Član 3.
Nosilac licence koji osniva ili upravlja postrojenjem za proizvodnju, razdvajanje, preradu, skladištenje ili drugu upotrebu sirovine ili posebnog fisionog materijala Agenciji prijavljuje osnovne tehničke karakteristike postrojenja na odgovarajućem upitniku iz Aneksa I.
Za potrebe prvog stava "upotreba" nuklearnog materijala inter alia obuhvata: proizvodnju energije u reaktorima, istraživanje u kritičnim postrojenjima ili postrojenjima nulte snage, konverziju, izradu, obradu, skladištenje, razdvajanje izotopa i koncentraciju rude kao i tretiranje i skladištenje otpada