Na osnovu čl. 12. i 31. stav 2. Zakona o državnim službenicima ("Službeni list RCG", broj 45/91), Ministarstvo pravde donijelo je
PRAVILNIK
O OSPOSOBLjAVANjU PRIPRAVNIKA, STRUČNOM ISPITU I STRUČNOM USAVRŠAVANjU SLUŽBENIKA
(Objavljen u "Sl. listu RCG", br. 18/93, 31/95, 53/2001, 30/04, 56/04)
1. Osnovna odredba
Član 1.
Ovim pravilnikom uređuje se način osposobljavanja pripravnika u državnim organima i službama organa Republike Crne Gore (u daljem tekstu: državni organi), program i način polaganja stručnog ispita za rad u državnim organima, sadržina i oblici stručnog usavršavanja službenika, kao i način provjere stečenog znanja.
2. Osposobljavanje pripravnika
Član 2.
Osposobljavanje pripravnika sprovodi se po programu stručnog osposobljavanja, na način koji obezbjeđuje da se pripravnik praktičnim radom i učenjem pod kontrolom osposobi za samostalno vršenje pojedinih poslova u državnom organu.
Program iz stava 1. ovog člana, koji utvrđuje starješina državnog organa, zavisno od stepena i vrste stručne spreme pripravnika, sadrži naročito:
- vrijeme upoznavanja sa propisima i programom osposobljavanja pripravnika,
- naznačenje poslova po organizacionim jedinicama i službeničkim mjestima za čije vršenje pripravnik treba da se osposobi i vrijeme trajanja tog osposobljavanja,
- način osposobljavanja (upoznavanje sa organizacijom, poslovima i propisima; obrada pojedinih predmeta pod kontrolom; prisustvovanje predavanjima, seminarima, kursevima i dr.),
- vrijeme i način osposobljavanja u drugom državnom organu, ustanovi i pravnom licu, ako smještajne mogućnosti tog organa i pravnog lica, odnosno materijalne i druge mogućnosti to dozvoljavaju,
- vrijeme potrebno za upoznavanje sa gradivom predmeta stručnog ispita, propisima i literaturom za polaganje stručnog ispita.
Dio programa osposobljavanja u drugom državnom organu, ustanovi i pravnom licu utvrđuje se u sporazumu sa tim organima, ustanovama i pravnim licima.
U slučaju iz alineje 4. stav 2. ovog člana pripravnik sa završenim pravnim fakultetom osposobljava se u osnovnom sudu tri mjeseca, a pripravnik sa završenim ekonomskim fakultetom u državnim organima nadležnim za finansije i razvoj po mjesec dana.
Član 3.
Pripravnik vodi dnevnik u kojem evidentira izvršene poslove, vrijeme i način vršenja tih poslova.
Dnevnik iz stava 1. ovog člana ovjerava službenik pod čijom se kontrolom pripravnik osposobljava i daje mišljenje o osposobljenosti pripravnika.
Provjera osposobljenosti pripravnika može se vršiti pismenim ili usmenim putem i ukazivati pripravniku kojom materijom i u kojoj mjeri treba da ovlada. Ove činjenice evidentiraju se u dnevniku.
Starješina državnog organa, odnosno lice koje on ovlasti, na osnovu mišljenja iz stava 2. ovog člana, daje, na kraju pripravničkog staža, mišljenje o osposobljenosti pripravnika.
Član 4.
Pripravnik se može obratiti upravnoj inspekciji kad smatra da se njegovo osposobljavanje ne vrši po programu ili se postupa protivno odredbama ovog pravilnika o osposobljenosti pripravnika.
Član 5.
Troškove polaganja stručnog ispita snosi državni organ u kome se pripravnik osposobljavao, ako podnese zahtjev za polaganje stručnog ispita u roku od 30 dana od dana isteka pripravničkog staža.
3. Stručni ispit
Član 6.
Stručni ispit za rad u državnim organima (u daljem tekstu: ispit) mogu polagati pripravnici poslije isteka pripravničkog staža, službenici i druga lica (u daljem tekstu: kandidati) pod uslovom da imaju najmanje jednu godinu radnog iskustva ako imaju visoku ili višu stručnu spremu, odnosno šest mjeseci, ako imaju srednju stručnu spremu.
Član 7.
Službenik koji je položio ispit propisan za srednju stručnu spremu, a u toku službe stekne višu odnosno visoku stručnu spremu, dužan je da položi ispit propisan za višu i visoku stručnu spremu ukoliko se rasporedi na službeničko mjesto za koje je utvrđena ta sprema.
Član 8.
Kandidat koji je pred komisijom obrazovanom od strane nadležnog državnog organa položio drugi propisani stručni ispit, polaže samo dio ispita koji se sastoji iz izrade pismenog rada i razlike između gradiva predmeta koje je položio i gradiva predmeta predviđenog ovim pravilnikom.
Razlika gradiva predmeta iz stava 1. ovog člana utvrđuje se rješenjem kojim se odobrava polaganje ispita.
1) Program ispita
Član 9.
Kandidati sa visokom i višom stručnom spremom polažu:
1. Ustavni sistem i Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda,
2. Upravno pravo,
3. Radno pravo,
4. Privredno pravo,
5. Finansije sa osnovama statistike.
Kandidati sa srednjom stručnom spremom polažu:
1. Osnove ustavnog uređenja,
2. Osnove sistema državne uprave i radnih odnosa i lokalnu samoupravu,
3. Osnove upravnog postupka,
4. Osnove finansija i statistike,
5. Kancelarijsko poslovanje.
Član 10.
Kandidati koji su se osposobljavali, odnosno koji rade u organima uprave za unutrašnje poslove, za izvršenje krivičnih sankcija, odbranu, informatiku, geodetske i katastarske poslove, poslove carina, statistiku i arhiv, polažu i poseban dio ispita.
Član 11.
Kandidati koji se osposobljavaju na poslovima državne i javne bezbjednosti u organu uprave za unutrašnje poslove polažu:
1. Krivično pravo i krivični postupak,
2. Kriminalistiku (taktika, tehnika i metodika),
3. Međunarodno javno pravo, sa posebnim osvrtom na pravni položaj stranaca u Jugoslaviji,
4. Propise iz oblasti unutrašnjih poslova,
5. Pravilnik o načinu vršenja određenih poslova javne bezbjednosti i primjeni posebnih ovlašćenja i dužnosti u vršenju tih poslova,
6. Osnove Službe državne bezbjednosti.
Predmet iz tačke 6. polažu samo kandidati koji su se osposobljavali, odnosno koji rade na poslovima državne bezbednosti.
Kandidati koji su se osposobljavali odnosno koji rade na poslovima organizacije, izgradnje, eksploatacije i održavanja sistema veza i uređaja u organu za unutrašnje poslove polažu:
1. Propise iz oblasti unutrašnjih poslova,
2. Pravila za vršenje službe javne bezbjednosti,
3. Organizaciju i eksploataciju sistema veza u organima unutrašnjih poslova u RCG i SRJ,
4. Telegrafsko-telefonski sistem,
5. Spojne puteve,
6. Radio-sistem,
7. Napojne uređaje.
Kandidati koji su se osposobljavali, odnosno koji rade na poslovima automatske obrade podataka u organu za unutrašnje poslove polažu:
1. Propise iz oblasti unutrašnjih poslova,
2. Pravila za vršenje poslova javne bezbjednosti,
3. Računare - organizacija i arhitektura,
4. Osnove informatike,
5. Uvod u automatsku obradu podataka.
Član 11a
Kandidati koji se osposobljavaju, odnosno koji rade na poslovima obezbjeđenja osuđenih, odnosno pritvorenih lica, polažu:
Za zvanje stražara:
1. Propise o izvršenju krivičnih sankcija,
2. Propise o vršenju službe obezbjeđenja,
3. Propise o postupanju sa pritvorenicima,
4. Rukovanje oružjem i sredstvima prinude i poznavanje borilačkih vještina.
Za zvanje nadzornika straže
1. Propise o izvršenju krivičnih sankcija,
2. Propise o vršenju službe obezbjeđenja,
3. Propise o postupanju sa pritvorenicima,
4. Rukovanje oružjem i sredstvima prinude i poznavanja borilačkih vještina,
5. Osnovi penologije i penološke andragogije,
6. Osnovi opšte psihologije sa psihopatologijom ličnosti,
7. Osnovi kriminalistike (taktika, tehnika, metodika) sa kriminologijom.
Ukoliko je kandidat položio ispit za stražara neće polagati ispite iz tačke 1, 2, 3 i 4. za zvanje zapovjednika straže:
1. Propise o izvršenju krivičnih sankcija,
2. Propise o vršenju službe obezbjeđenja,
3. Rukovanje oružjem i sredstvima prinude i poznavanje borilačkih vještina,
4. Osnovi penologije i penološke andragogije,
5. Osnovi opšte psihologije sa psihopatologijom ličnosti,
6. Osnovi kriminalistike (taktika, tehnika, metodika) sa kriminologijom,
7. Osnovi Krivičnog prava i krivičnog postupka.
Ukoliko je kandidat položio ispit za zvanje nadzornika straže neće polagati ispite iz tač. 1, 2, 3, 4, 5. i 6.
Član 12.
Kandidati koji su se osposobljavali, odnosno koji rade na poslovima odbrane polažu:
1. Koncepciju odbrane,
2. Ustavno regulisanje odbrane,
3. Zakonsko regulisanje odbrane.
Član 13.
Kandidati koji su se osposobljavali, odnosno koji rade na poslovima informatike polažu:
1. Osnove automatske obrade podataka,
2. Karakteristike informacionog sistema i nosioca podataka,
3. Logiku programiranja,
4. Poznavanje programskog jezika.
Kandidati sa visokom i višom stručnom spremom polažu i:
1. Organizaciju datoteka,
2. Osnove analize sistema i izrade projekta.
Kandidati sa srednjom stručnom spremom polažu i:
1. Izradu programa radi dobijanja podataka,
2. Rukovođenje računarskom i pratećom opremom.
Član 14.
Kandidati koji su se osposobljavali, odnosno koji rade na geodetskim i katastarskim poslovima polažu:
1. Nižu geodeziju,
2. Održavanje premjera i katastra zemljišta sa agrarnim operacijama,
3. Primijenjenu geodeziju.
Kandidati sa visokom stručnom spremom polažu i:
1. Višu geodeziju,
2. Fotogrametriju.
Kandidati sa visokom stručnom spremom koji su se osposobljavali odnosno koji rade na poslovima katastarskog klasiranja i bonitiranja zemljišta polažu:
1. Pedologiju sa izradom pedoloških karata,
2. Osnove voćarstva i vinogradarstva,
3. Osnove šumarstva,
4. Katastarsko klasiranje i bonitiranje zemljišta,
5. Osnovne pojmove o premjeru, održavanju premjera i katastra nepokretnosti.
Kandidati sa srednjom stručnom spremom koji su se osposobljavali, odnosno koji rade na poslovima održavanja katastra nepokretnosti i drugih katastara polažu:
1. Metode izrade i održavanja katastra zemljišta, odnosno katastra nepokretnosti,
2. Osnovne pojmove iz oblasti izvršenja premjera (niža geodezija i fotogrametrija).
Član 14a
Kandidati koji su se osposobljavali, odnosno koji rade na poslovima carina polažu:
Sa visokom i višom stručnom spremom:
1. Carinski sistem i postupak;
2. Carinsku tarifu;
3. Spoljnotrgovinski sistem i međunarodne konvencije;
4. Poznavanje robe u postupku carinjenja;
5. Suzbijanje krijumčarenja;
6. Carinski informacioni sistem.
Sa srednjom stručnom spremom:
1. Osnovi carinskog sistema i postupka;
2. Osnovi carinske tarife;
3. Osnovi spoljnotrgovinskog sistema i međunarodne konvencije;
4. Poznavanje robe u putničkom prometu;
5. Suzbijanje krijumčarenja;
6. Carinski informacioni sistem.
Gradivo predmeta posebnog dijela stručnog ispita za kandidate koji su se osposobljavali, odnosno rade na poslovima carina koje je objavljeno kao sastavni dio Pravilnika o osposobljavanju pripravnika, stručnom ispitu i stručnom usavršavanju službenika ("Sl. list RCG", br. 18/93, 31/95 i 53/01), zamjenjuje se gradivom predmeta koje je sastavni dio ovog pravilnika.
Član 15.
Kandidati koji su se osposobljavali, odnosno koji rade na poslovima statistike polažu:
1. Osnove statistike,
2. Metode uzorka,
3. Osnove statističke analize.
Predmete iz tač. 1, 2. i 3. stava 1. ovog člana ne polažu kandidati sa srednjom školskom spremom.
Član 16.
Kandidati koji su se osposobljavali, odnosno koji rade na poslovima arhiva polažu:
1. Arhivistiku,
2. Istoriju,
3. Pomoćno-istorijske nauke,
4. Staroslovenski, odnosno latinski jezik, sa paleografijom,
5. Strani jezik (po ličnom izboru).
6. Arhivsko zakonodavstvo.
Predmete iz tač. 3. i 4. stava 1. ovog člana ne polažu kandidati sa višom i srednjom stručnom spremom.
2) Način polaganja ispita
Član 17.
Ispit se polaže pred Ispitnom komisijom za polaganje ispita (u daljem tekstu: komisija) koju rješenjem obrazuje ministar pravde.
Rješenjem iz stava 1. ovog člana utvrđuje se sastav komisije i određuju ispitivači za predmete.
Stručne poslove za komisiju vrši sekretar.
Član 18.
Predsjedniku, članovima komisije, ispitivačima i sekretaru i njihovim zamjenicima pripada nagrada za rad u komisiji, koju utvrđuje ministar pravde.
Član 19.
Zahtjev za polaganje ispita sa dokazima o ispunjavanju uslova kandidat podnosi Ministarstvu pravde neposredno ili preko državnog organa u kome je zaposlen.
Rješenje po zahtjevu kandidata za polaganje ispita donosi se u roku od osam dana od dana prijema zahtjeva.
Rješenje kojim se odobrava polaganje ispita dostavlja se u roku od tri dana od dana donošenja kandidatu i predsjedniku komisije.
Član 20.
Predsjednik komisije utvrđuje rok za polaganje ispita, koji ne može biti duži od 45 dana od dana prijema rješenja iz stava 3. člana 19. ovog pravilnika. O datumu i mjestu polaganja ispita i visini troškova ispita sekretar je dužan da obavijesti kandidata najkasnije 15 dana prije dana određenog za polaganje ispita.
Član 21.
Troškove polaganja ispita snosi državni organ u kome je kandidat zaposlen.
U drugim slučajevima troškove polaganja ispita snosi kandidat.
Troškove ponovnog polaganja ispita ili ponovnog polaganja pojedinih predmeta snosi kandidat.
Visinu troškova polaganja ispita utvrđuje ministar pravde.
Član 22.
Prije početka polaganja ispita sekretar, uvidom u ličnu kartu ili drugu ispravu, utvrđuje identitet kandidata i upozorava ga na pravila kojih se mora pridržavati u toku ispita.
Član 23.
Ispit se sastoji iz pismenog i usmenog dijela.
Ispit počinje izradom pismenog rada.
Zadatak za pismeni rad određuje član komisije ili ispitivač koga odredi predsjednik komisije. Zadatak obuhvata jedno ili više pitanja, tako da se iz njegove obrade može ocijeniti u kojoj je mjeri kandidat ovladao praktičnim i drugim znanjima potrebnim za vršenje poslova za koje se osposobljavao, odnosno na koje je raspoređen.
Vrijeme izrade pismenog rada određuje komisija, s tim što ne može biti kraće od dva niti duže od četiri sata. Pismenom dijelu ispita prisustvuje član komisije, odnosno ispitivač koji je odredio zadatak za pismeni rad i sekretar.
Pri izradi pismenog rada kandidat se može služiti samo sa tekstovima propisa bez komentara ili objašnjenja, kao i potrebnom opremom.
Član 24.
Ocjenu uspjeha kandidata na pismenom dijelu ispita utvrđuje komisija većinom glasova, na predlog člana komisije, odnosno ispitivača koji je odredio zadatak za pismeni rad. Ocjenjivanje se vrši ocjenom "zadovoljava" ili "ne zadovoljava".
Komisija može odlučiti da kandidat usmeno obrazloži pismeni rad.
Kandidat koji je na pismenom dijelu ispita ocijenjen ocjenom "ne zadovoljava" ne može pristupiti usmenom dijelu ispita.
Član 25.
Usmeni dio ispita je javan.
Ispitivanje se, po pravilu, vrši u toku jednog dana.
Na usmenom dijelu ispita provjerava se znanje kandidata iz predmeta navedenih u članu 9. i čl. 11-17 ovog pravilnika. Način usmenog ispitivanja utvrđuje komisija.
Pokazano znanje kandidata na usmenom dijelu ispita komisija ocjenjuje posebno iz svakog predmeta ocjenom "zadovoljava" ili "ne zadovoljava".
Član 26.
Poslije završenog ispita komisija, većinom glasova, ocjenjuje cjelokupan uspjeh kandidata na ispitu.
Uspjeh kandidata na ispitu ocjenjuje se ocjenom "položio" ili "nije položio".
Ocjenom "nije položio" ocjenjuje se kandidat koji je dobio ocjenu "ne zadovoljava" iz najmanje tri predmeta, odnosno iz najmanje četiri predmeta, ako polaže i posebni dio ispita.
Predsjednik komisije saopštava kandidatu ocjenu uspjeha na ispitu, a ako kandidat nije prisutan pismeno se obavještava o ocjeni uspeha na ispitu.
Član 27.
Kandidat koji je ocijenjen ocjenom "ne zadovoljava" iz najviše dva predmeta, odnosno najviše tri predmeta, ako polaže i posebni dio ispita, upućuje se na ponovno polaganje tih predmeta, u roku koji ne može biti kraći od 30 dana ni duži od 60 dana, od dana polaganja ispita.
Ocjenom "nije položio" ocjenjuje se kandidat koji je na ponovnom polaganju ocijenjen ocjenom "ne zadovoljava" iz najmanje jednog predmeta.
Član 28.
Komisija može, na pismeni zahtjev kandidata, odložiti polaganje ispita odnosno započeto polaganje ispita ili ponovno polaganje predmeta zbog bolesti ili drugih opravdanih razloga, a najduže do 90 dana.
Član 29.
Ako kandidat ne preda pismeni rad, odustane od započetog polaganja, ne pristupi ponovnom polaganju predmeta ili ne pristupi odloženom polaganju ispita ili odloženom ponovnom polaganju predmeta, smatra se da ispit nije položio.
Član 30.
Kandidat koji nije položio ispit ne može polagati ispit prije isteka roka od šest mjeseci od dana polaganja ispita.
Član 31.
O toku ispita vodi se zapisnik. Zapisnik potpisuju predsjednik, članovi komisije i sekretar.
Pismeni rad kandidata prilaže se uz zapisnik.
Član 32.
Ministarstvo pravde vodi evidenciju kandidata koji su polagali ispit i izdaje uvjerenje o položenom ispitu.
Član 33.
Gradivo predmeta iz člana 9. ovog pravilnika i obrasci uvjerenja o položenom ispitu i evidencija kandidata koji su polagali ispit sastavni su dio ovog pravilnika.
Gradivo predmeta iz čl. 11-17 ovog pravilnika utvrđuju organi iz člana 10. ovog pravilnika.
4. Stručno usavršavanje službenika
Član 34.
Stručno usavršavanje službenika sprovodi se na osnovu godišnjeg programa državnog organa.
Program stručnog usavršavanja službenika koji se odnosi na pitanje od značaja za više državnih organa (upravno rješavanje, inspekcijska kontrola, kancelarijsko poslovanje, informatika i dr.) donosi i sprovodi državni organ u čijem djelokrugu su odnosni poslovi.
Član 35.
Stručno usavršavanje službenika ostvaruje se upotpunjavanjem postojećih i sticanjem novih stručnih znanja službenika, naročito u odnosu na:
- promjene u određenom području djelatnosti državnog organa, nastale donošenjem novih, odnosno izmjenama postojećih propisa,
- način, metod i iskustva u izvršavanju zakona, drugih propisa i opštih akata i sprovođenje i obezbjeđenje sprovođenja utvrđene politike,
- iznalaženje puteva, mjera i sredstava za izgradnju i razvoj odnosa u oblasti u kojoj je državni organ osnovan,
- uporedne sisteme, odnosno rješenja u drugim državama,
- metod i organizaciju rada u pojedinim oblastima,
- naučna i tehnička dostignuća,
- savremen način i sredstva koja se u radu koriste,
- druga pitanja od značaja za vršenje službe.
Član 36.
Stručno usavršavanje službenika vrši se naročito:
- obaveznim individualnim praćenjem i proučavanjem zakona i drugih propisa, stručnih knjiga, časopisa, komentara, odgovarajuće pravne prakse upravnih i drugih organa i sl.,
- održavanjem stručnih sastanaka,
- upućivanjem službenika na pohađanje stručnih predavanja, kurseva i seminara,
- upućivanjem službenika na praktičan rad u druge organe, institute, fakultete i druge naučne i stručne institucije u zemlji i inostranstvu, ako se potrebna znanja ne mogu steći u okviru državnog organa,
- školovanjem službenika radi sticanja specijalizacije, magisterija, doktorata nauka, ako je specijalizacija, magisterij odnosno doktorat nauka iz oblasti poslova državnog organa,
- drugim oblicima u skladu sa potrebama državnog organa.
Član 37.
Državni organi mogu, za službenike koji obavljaju istovjetne ili slične poslove, organizovati zajedničko stručno usavršavanje.
Državni organi mogu obrazovanim, naučnim, stručnim i drugim institucijama povjeriti realizaciju dijela programa stručnog usavršavanja službenika ili programa u cjelini.
Član 38.
Kada se stručno usavršavanje službenika vrši pohađanjem kursa koji organizuje državni organ, u rješenju o organizovanju kursa utvrđuje se vrijeme njegovog trajanja, mjesto održavanja, nastavni plan i program, nastavnici i rukovodilac kursa, službenici koji će kurs pohađati, kao i komisija za provjeru znanja stečenog na kursu.
Provjera znanja stečenog na kursu vrši se na način i u postupku propisanom ovim pravilnikom za polaganje stručnog ispita.
Na način iz stava 2. ovog člana vrši se i provjera znanja službenika stečenog praktičnim radom u drugom organu, naučnoj i stručnoj instituciji, ako je takva provjera predviđena programom stručnog usavršavanja.
5. Prelazne i završne odredbe
Član 39.
Ako su za pojedine državne organe ili za pojedine njihove službe donijeti posebni propisi o osposobljavanju pripravnika, o ispitu i o stručnom usavršavanju službenika, odredbe ovog pravilnika primjenjuju se samo u pitanjima koja nijesu regulisana tim propisima.
Prema odredbama ovog pravilnika osposobljavaju se i pripravnici - volonteri, koji to svojstvo imaju na osnovu ugovora koji zaključe sa državnim organom.
Član 40.
Starješine organa iz člana 10. ovog pravilnika utvrdiće gradivo posebnog dijela ispita u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ovog pravilnika.
U roku iz stava 1. ovog člana utvrdiće se program, postupak i način polaganja praktičnog dijela ispita za milicionare pripravnike.
Član 41.
Danom primjenjivanja ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o programu stručnog ispita za kandidate sa visokom i višom školskom spremom i o programu stručnog ispita za kandidate sa srednjom školskom spremom za rad u organima uprave ("Službeni list SRCG", broj 22/88), Pravilnik o programu posebnog dijela stručnog ispita za pripravnike i radnike Republičkog sekretarijata za unutrašnje poslove SR Crne Gore ("Službeni list SRCG", broj 3/89), Pravilnik o programu posebnog dijela stručnog ispita za radnike organa uprave za narodnu odbranu i štabova teritorijalne odbrane ("Službeni list SRCG", broj 8/89) i Uputstvo o obrascima u vezi polaganja stručnog ispita za rad u organima uprave ("Službeni list SRCG", broj 16/87).
Član 42.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Republike Crne Gore", a primjenjivaće se od 1. avgusta 1993. godine.
GRADIVO ISPITA ZA KANDIDATE SA VISOKOM I VIŠOM STRUČNOM SPREMOM
Ustavni sistem i Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
1. Ustavni sistem
Opšta pitanja ustavnog sistema: Pojam i sadržina ustava; ustavni sistem i njegova struktura; odnosi ustava i drugih pravnih normi; mjesto ustava u sistemu prava; postupak donošenja i promjena ustava.
Načela Ustava RCG: Republika Crna Gora; suverenost građana; vladavina prava; slobode i prava čovjeka; podjela vlasti; ekonomski život; politički pluralizam; službeni jezik i pismo; međunarodni ugovori; državljanstvo; vjeroispovijesti.
Sloboda, prava i dužnosti čovjeka i građanina: ustavni principi o ostvarivanju slobode čovjeka i građanina; jednakost građana u pravima i dužnostima; lične slobode i prava; ekonomske i socijalne slobode i prava; kulturne slobode i prava; lokalna samouprava; posebna prava pripadnika nacionalnih i etničkih grupa; prava i dužnosti odbrane zemlje; dužnost poštovanja Ustava i zakona; dužnost odgovornog vršenja javnih funkcija; položaj stranaca u RCG.
Pravni sistem RCG, ustavnost i zakonitost: osnovni principi i karakteristike pravnog sistema RCG; pojam i vrste normativnih akata, normativna funkcija Republike, ustavnost i zakonitost; odnosi između opšte normativnih akata; objavljivanje i stupanje na snagu opšte normativnih akata; povratno dejstvo propisa; pravo na žalbu; odlučivanje o zakonitosti konačnih pojedinačnih akata; važnost javnih isprava; naknada štete od države; Sud državne zajednice Srbije i Crne Gore (nadležnost, sastav, mandat, prestanak funkcije sudija, pokretanje postupka pred sudom, ustavna žalba, način donošenja, obaveznost i dejstvo odluke suda, obustava izvršenja pojedinačnih akata i radnji); Ustavni sud RCG (nadležnost, sastav, mandat, prestanak funkcije sudija, pokretanje postupka pred sudom, prestanak važenja propisa, privremena naredba, donošenje, objavljivanje i izvršavanje odluka suda).
Uređenje vlasti u Republici Crnoj Gori: Skupština (sastav, izbor, mandat, nadležnost, odlučivanje, raspuštanje ); Predsjednik Republike (izbor, prestanak mandata, nadležnost, proglašavanje zakona); Vlada (sastav, izbor, predsjednik Vlade, nadležnost, ostavka, razrješenje, nepovjerenje, prestanak mandata, državna uprava); Sudstvo (samostalnost i nezavisnost, stalnost funkcije); Državni tužilac (nadležnost, imenovanje, mandat).
Pravosudni sistem: karakter sudske funkcije, načela na kojima se zasniva položaj, organizacija i rad sudova; redovni sudovi, položaj, organizacija i nadležnost; advokatura; odnosi pravosudnih organa i drugih organa.
Vojska Srbije i Crne Gore: status, principi organizovanja, funkcionisanje i komandovanje vojskom.
2. Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Pravni izvori i literatura: Ustavna povelja državne zajednice Srbije i Crne Gore; Ustav RCG; Propisi o državnoj upravi, udžbenik Ustavnog prava Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
2. UPRAVNO PRAVO
Sistem državne uprave: Pojam državne uprave; Mjesto i uloga državne uprave u sistemu podjele vlasti; Djelokrug i nadležnost organa državne uprave; Načela za rad organa državne uprave; Načela i oblici organizovanja organa državne uprave; Funkcije organa državne uprave; Izvršavanje zakona, drugih propisa i opštih akata; Sprovođenje i obezbeđenje sprovođenja utvrđene politike; Rješavanje u upravnim stvarima; Kontrola nad zakonitošću upravnih akata; Kontrola nad zakonitošću opštih akata i vršenja javnih ovlašćenja; Mjesto i uloga inspekcijske kontrole; Vrste inspekcijskih službi; Obaveze i ovlašćenja inspektora; Postupak inspektora pri vršenju kontrole; Pripremanje propisa i drugih opštih akata; Represivna djelatnost državne uprave; Propisi i drugi pravni akti organa državne uprave; Unutrašnja organizacija organa državne uprave (opšti akt, načela, organizacione jedinice); Rukovođenje radom organa državne uprave; Obrazovanje odgovarajućih službi; Upravne organizacije i službe sa svojstvom pravnog lica; Odnosi organa državne uprave prema Skupštini; Prava i dužnosti Vlade u odnosu na organe državne uprave; Međusobni odnosi i saradnja organa državne uprave i drugih organa; Odnos organa državne uprave prema građanima (obaveznost odgovora na inicijativu, predstavku, peticiju ili predlog, uvid u službene spise, pravila postupanja u radu sa građanima); Sredstva za rad organa državne uprave; Prenošenje poslova državne uprave na lokalnu samoupravu; Povjeravanje poslova državne uprave lokalnoj samoupravi; Kontrola organa državne uprave u vršenju prenesenih i povjerenih poslova državne uprave; Kontrola vršenja poslova iz izvorne nadležnosti opštine.
Upravni postupak: Pojam i vrste: Opšti upravni postupak i posebni upravni postupci; Obaveznost odredaba Zakona o opštem upravnom postupku i njihova supsidijarna primjena; Osnovna načela upravnog postupka; Organi koji vode upravni postupak; Nadležnost: pojam, stvarna i mjesna nadležnost; Prostorno ograničenje nadležnosti; Sukob nadležnosti; Službeno lice ovlašćeno za vođenje postupka i za rješavanje, izuzeće službenog lica; Pravna pomoć; Stranka i njeno zastupanje, opštenja organa i stranaka: pojam stranke, stranačka i procesna sposobnost i stranačka legitimacija, zakonski zastupnik; privremeni zastupnik, zajednički predstavnik, punomoćnik, stručni pomagač; Podnesci, pozivanje, zapisnik, razgledanje spisa i obavještavanje o toku postupka, dostavljanje pismena; Dostavljanje i rokovi: način dostavljanja, posredno dostavljanje, obavezno lično dostavljanje, posebni slučajevi dostavljanja, dostavnica, greške u dostavljanju; Rokovi i njihovo računanje; Povraćaj u pređašnje stanje; Troškovi postupka: troškovi organa i stranaka, oslobađanje od plaćanja troškova; Pokretanje postupka: po službenoj dužnosti, po zahtjevu stranke; Spajanje stvari u jedan postupak, izmjena zahtjeva, odustanak od zahtjeva, poravnanje; Postupak do donošenja rješenja, dokazivanje i dokazna sredstva; osnovna načela, skraćeni postupak, poseban ispitni postupak, prethodno pitanje, usmena rasprava; Pojam dokaza, predmet dokazivanja, izvođenje dokaza, isprave, svjedoci, izjava stranke, izjava vještaka, uviđaj, obezbjeđenje dokaza; Rješenje i zaključak: organ koji donosi rješenje, oblik i sastavni djelovi rješenja, rok za izdavanje rješenja, vrste rješenja, ispravljanje grešaka u rješenju; Pojam zaključka, šta se odlučuje zaključkom, ko ga donosi i pravna sredstva protiv zaključka; Žalba: pravo žalbe, legitimacija za podnošenje i dopuštenost žalbe, nadležnost organa za rješavanje po žalbi, rok za žalbu, sadržaj žalbe, rad prvostepenog organa po žalbi, rješavanje drugostepenog organa po žalbi, žalba kad prvostepeno rješenje nije donijeto, rok za donošenje rješenja po žalbi, dostavljanje drugostepenog rješenja; Obnova upravnog postupka: razlozi zbog kojih se može tražiti obnova postupka, legitimacija za pokretanje postupka obnove, nadležnost organa za rješavanje, rok za pokretanje obnove, rad organa po predlogu za obnovu; Naročiti slučajevi poništavanja, ukidanja i mijenjanja rješenja: mijenjanje i poništavanje rješenja u vezi sa upravnim sporom, zahtjev za zaštitu zakonitosti, poništavanje i ukidanje po pravu nadzora, ukidanje i mijenjanje pravnosnažnog rješenja uz pristanak i po zahtjevu stranke, vanredno ukidanje rješenja, oglašavanje rješenja ništavnim, pravne posljedice poništavanja i ukidanja rješenja; pojam konačnog, izvršnog i pravnosnažnog rješenja donijetog u upravnom postupku; Izvršenje rješenja donijetog u upravnom postupku; Pojam i osnov izvršenja: izvršenje poravnanja i zaključka u upravnom postupku; sudska i administrativna izvršenja: nadležnost organa za izvršenje: zaključak o dozvoli izvršenja: žalba u postupku izvršenja, izvršenja novčanih obaveza, izvršenje preko drugih lica, izvršenje putem prinude; Izvršenje radi obezbjeđivanja i privremeni zaključak o obezbjeđenju; Nadzor: Vršenje nadzora nad sprovođenjem propisa o upravnom postupku; Upravna inspekcija.
Upravni spor: Pojam i pokretanje upravnog spora: Pojam upravnog spora, princip opšte klauzule i princip enumeracije, spor o ocjeni zakonitosti upravnog akta i spor pune jurisdikcije; Pojam upravnog akta; Predmet upravnog spora i pokretanje upravnog spora zbog nedonošenja upravnog akta; U kojim slučajevima se ne može voditi upravni spor; razlozi zbog kojih se može pobijati upravni akt u upravnom sporu, ko može biti tužilac u upravnom sporu, tužena stranka i zainteresovano lice u upravnom sporu; Dejstvo tužbe u odnosu na osporeni upravni akt: Pokretanje upravnog spora, uslovi za podnošenje tužbe i rok; Nadležnost za rješavanje u upravnom sporu; Tužba, presuda i rješenje u upravnom sporu; Prethodno ispitivanje tužbe i razlozi za odbačaj tužbe, prava i dužnosti tuženog organa u upravnom sporu, rad suda po tužbi; Presuda u upravnom sporu; Žalba, zahtjev za vanredno preispitivanje sudske odluke, zahtjev za zaštitu zakonitosti; Postupak suda po pravnim sredstvima; Vanredna pravna sredstva u upravnom sporu; Obaveznost presuda donijetih u upravnom sporu; Sudska zaštita osnovnih ustavnih prava i sloboda prema posebnim odredbama Zakona o upravnim sporovima.
Prekršaji: Pojam prekršaja; Propisi kojima se mogu propisivati prekršaji; Osnovna načela prekršajnog postupka; Prekršajne kazne i zaštitne mjere; Odgovornost i kažnjavanje za prekršaj; Odmjeravanje kazne i zamjena novčane kazne; Odgovornosti i kažnjavanje maloljetnika; Zastarjelost za pokretanje prekršajnog postupka i izvršenje prekršajnih kazni i zaštitnih mjera; Organi nadležni za vođenje prekršajnog postupka; Pojam okrivljenog i oštećenog u prekršajnom postupku; Rokovi u prekršajnom postupku, povraćaj u pređašnje stanje; Troškovi prekršajnog postupka; Imovinsko-pravni zahtjev u prekršajnom postupku; Pokretanje prekršajnog postupka, pozivanje i privođenje lica, mjere za obezbjeđenje prisustva okrivljenog, saslušanje okrivljenog i svjedoka, suočenje, uviđaj, vještačenje, jemstvo; Pretresanje stana i lica u prekršajnom postupku, mjera zadržavanja okrivljenog; Rješenje o prekršaju, donošenje rješenja bez saslušanja okrivljenog; Žalba u prekršajnom postupku, zahtjev za sudsku zaštitu, zahtjev za zaštitu zakonitosti, obnova prekršajnog postupka; Posebni postupci prema maloljetnicima, za primjenu zaštitnih mjera, za naplatu novčane kazne na licu mjesta, za naknadu štete zbog neopravdanog kažnjavanja; Izvršenje odluka u prekršajnom postupku.
Kancelarijsko poslovanje: Značaj, osnovna načela i sadržina kancelarijskog poslovanja; Osnovni pojmovi u kancelarijskom poslovanju (podnesak, akt, predmet, prilog, dosije, fascikl, registraturski materijal, arhivska građa, pisarnica, arhiva i klasifikacioni znak); Prijem podnesaka, akata i drugih pošiljki (neposredno i preko poštanske službe); otvaranje i pregled pošiljki; Razvrstavanje i raspoređivanje akata; Osnovne evidencije o aktima i predmetima; Pomoćne evidencije; Evidentiranje akata u djelovodnik, upisnik i pomoćne knjige; Evidentiranje akata sa određenim stepenom tajnosti; Dostavljanje akata u rad i vraćanje riješenih predmeta pisarnici: Administrativno-tehnička obrada akata; Otpremanje akata; Razvođenje akata; Arhiviranje i čuvanje predmeta; Ovjera potpisa, rukopisa i prepisa; Pečati i štambilji državnih organa; Osnovni pojmovi o administrativnim taksama; Karakteristike kancelarijskog poslovanja u pravosudnim organima (organizacija i rad pisarnice, upisnici i ostale knjige, sudski depozit, osnovni pojmovi o sudskim taksama).
Pravni izvori i literatura:
Ustav SRJ; Ustav RCG; Zakon o državnoj upravi; Zakon o Vladi RCG; Zakon o lokalnoj samoupravi; Zakon o inspekcijskoj kontroli; Zakon o prenošenju poslova državne uprave na organe lokalne uprave; Zakon o opšte upravnom postupku; Zakon o troškovima u upravnom postupku; Zakon o upravnim sporovima; Zakon o prekršajima; Zakon o sudovima za prekršaje; Zakon o ovjeravanju potpisa, rukopisa i prepisa; Zakon o pečatu RCG i pečatima državnih organa; Zakon o administrativnim taksama; Uredba o djelokrugu državne uprave; Uredba o povjeravanju poslova državne uprave lokalnoj samoupravi; Uredba o kancelarijskom poslovanju organa državne uprave; Uredba o nazivima grupa poslova i načelima za unutrašnju organizaciju organa državne uprave, službenim zvanjima, zanimanjima i napredovanju službenika; Uputstvo za izvršavanje Uredbe o kancelarijskom poslovanju organa državne uprave; Uputstvo o obrascima u upravnom postupku; Uputstvo o sadržaju i načinu vođenja evidencije o državnim pečatima i načinu uništavanja pečata; Uputstvo o veličini i upotrebi pečata i štambilja republičkih i opštinskih organa; Uputstvo o načinu ovjeravanja potpisa, rukopisa i prepisa; Uputstvo o načinu utvrđivanja unutrašnje organizacije i sistematizacije organa državne uprave; Pravila postupanja organa državne uprave sa građanima; Pravilnik o unutrašnjem poslovanju redovnih sudova; Udžbenik upravnog prava; Odgovarajući priručnici za polaganje stručnog ispita za rad u državnim organima i za polaganje pravosudnog ispita.
3. RADNO PRAVO
Radni odnosi u organizaciji i kod poslodavca: Pojam radnog odnosa; Sadržina radnog odnosa; Uređivanje radnih odnosa; Vrste radnog odnosa; Uslovi za zasnivanje radnog odnosa; Način zasnivanja radnog odnosa; Prethodno provjeravanje sposobnosti za vršenje poslova radnog mjesta; Probni rad kao poseban uslov za rad; Zasnivanje radnog odnosa bez javnog oglašavanja; Zasnivanje radnog odnosa na određeno vrijeme; Pripravnici i pripravnici-volonteri; Privremeni i povremeni poslovi; Mirovanje radnog odnosa; Zasnivanje radnog odnosa stranaca; Sistematizacija radnih mjesta; Trajno i privremeno raspoređivanje radnika; Prestanak potrebe za radom radnika zbog tehnoloških i drugih unapređenja (opšti kriterijumi za utvrđivanje prava radnika po osnovu rada, prava radnika - invalida; Radno vrijeme (puno, nepuno, skraćeno, rad duži od punog radnog vremena, raspored radnog vremena, noćni rad); Odmori (u toku dnevnog rada, sedmični, godišnji); Odsustvo sa rada (sa i bez naknade plate); Zaštita radnika (opšta zaštita, zaštita žena, omladine i invalidnih lica); Zaštita na radu (uopšte o zaštiti, pregledi i ispitivanja, organizovanje poslova i obučavanje radnika, obaveze organizacije, odnosno poslodavca); Plata; Naknada plate; Najniža cijena rada; drugi vidovi motivacije radnika; Isplata iz sredstava zajedničke potrošnje i isplata na teret troškova poslovanja; Stručno obrazovanje i osposobljavanje radnika; Disciplinska odgovornost radnika; Disciplinske mjere; Disciplinski organi i disciplinski postupak; Suspenzija radnika; Materijalna odgovornost radnika; Postupak utvrđivanja i naknada štete; Prestanak radnog odnosa radnika (uz saglasnost radnika, bez saglasnosti radnika, po sili zakona, u slučaju stečaja); Zaštita prava radnika (u organizaciji odnosno kod poslodavca, pred sudom, pred inspekcijom rada); Kolektivni ugovor i ugovor o zapošljavanju; Kontrola nad sprovođenjem propisa o radnim odnosima i inspekcija rada.
Službenički odnosi u državnim organima: Pojam državnog službenika i službeničkog odnosa; Primjena opštih propisa o radnim odnosima na državne službenike; specifičnosti službeničkog odnosa u državnim organima; Uslovi za zapošljavanje; Period probnog rada (način i postupak vršenja i ocjenjivanja); Zapošljavanje u državnim organima (način, donošenje odluke o zapošljavanju odnosno imenovanju, zapošljavanje bez javnog oglašavanja, davanje izjave pred starješinom organa); zapošljavanje pripravnika; način osposobljavanja pripravnika, stručni ispit; raspoređivanje službenika (na druge poslove u istom organu, u drugi državni organ, na poslove koji ne odgovaraju stručnoj spremi službenika, nakon razrješenja od dužnosti); Stručno usavršavanje službenika (obaveza, sadržina i oblici); Posebne dužnosti službenika; Dužnost čuvanja službene tajne; Zaštita službenika u vršenju i povodom vršenja službe; Priznanja službeniku u obavljanju službe; Disciplinske mjere; Disciplinske neurednosti i disciplinski prestupi; Disciplinski postupak i izricanje mjera; Materijalna odgovornost; Službena zvanja (vrste, uslovi i način sticanja i oduzimanja) i zanimanja službenika; Ocjenjivanje službenika (vrste ocjena i postupak); Napredovanje službenika; Radno vrijeme i odmori, plate, naknade i druga primanja službenika; Prestanak službe u državnom organu; Pravo službenika (u slučaju ukidanja poslova, smanjenja broja službenika, izmjene uslova za vršenje poslova, ukidanja državnog organa odnosno dijela organa); Zaštita prava službenika (u državnom organu, pred sudom, pred upravnom inspekcijom); Opšti kolektivni ugovor za državne organe; Kontrola nad sprovođenjem propisa o službeničkim odnosima.
Prava lica za vrijeme nezaposlenosti: Zavod za zapošljavanje; Evidencija lica koja traže zaposlenje; Pravo nezaposlenih lica; Postupak za ostvarivanje prava nezaposlenih lica; Finansiranje funkcija Zavoda; Nadzor nad zakonitošću rada Zavoda.
Zdravstveno osiguranje: Kategorije osiguranika; Osnovna prava iz zdravstvene zaštite i zdravstvenog osiguranja; Zdravstvena zaštita (sadržaj, obavezni vidovi, specifična zdravstvena zaštita radnika); Naknada plate za vrijeme privremene spriječenosti za rad; Naknada putnih troškova u vezi sa korišćenjem zdravstvene zaštite; Postupak ostvarivanja prava iz zdravstvenog osiguranja; Finansiranje zdravstvenog osiguranja.
Penzijsko i invalidsko osiguranje: Osnovna prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja; Starosna penzija; Uslovi sticanja prava na penziju; Penzijski osnov; Prevremena penzija; Uslovi za sticanje invalidske penzije; Prava po osnovu invalidskog osiguranja; Zapošljavanje invalida i profesionalna rehabilitacija; Prava na osnovu tjelesnog oštećenja; Porodična penzija; Usklađivanje penzija; Posevni uslovi za sticanje i određivanje prava iz penzijskog osnova i invalidskog osiguranja; Penzijski staž, staž osiguranja i poseban staž.
Pravni izvori i literatura:
Zakon o osnovnim pravima iz radnog odnosa; Zakon o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja; Zakon o državnim službenicima; Zakon o radnim odnosima; Zakon o zapošljavanju; Zakon o zdravstvenoj zaštiti i zdravstvenom osiguranju; Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju; Zakon o zaštiti na radu; Udžbenik radnog prava; Odgovarajući priručnici za polaganje stručnog ispita za rad u državnim organima i za polaganje pravosudnog ispita.
4. PRIVREDNO PRAVO
Preduzeće: Pojam i položaj preduzeća; Vrste preduzeća; Društveno preduzeće; Javno preduzeće (djelatnosti u kojima se obrazuju, organizovanje i upravljanje, raspodjela dobiti i upravljanje kapitalom); Dioničarsko društvo i društvo sa ograničenom odgovornošću u društvenoj svojini; Upravljanje i kontrola društvenim preduzećem; Osnivanje preduzeća u mješovitoj svojini; Dioničko društvo; Društvo sa ograničenom odgovornošću; Komanditno društvo; Društvo sa neograničenom solidarnom odgovornošću; Organi upravljanja i drugi organi u preduzeću u mješovitoj svojini; Preduzeće u privatnoj svojini; Radnja; Poljoprivredno gazdinstvo; Preduzeće u zadružnoj svojini; Preduzeće za zapošljavanje invalida; Promjena oblika organizovanja; Djelatnost, sjedište i firma preduzeća; Imovina preduzeća; Poslovne knjige i rezultati poslovanja preduzeća; Zastupanje i predstavljanje preduzeća; Poslovna tajna; Upis u sudski registar; Statusne promjene preduzeća.
Prestanak preduzeća, prinudno poravnanje, stečaj, likvidacija: Uslovi prestanka preduzeća; Prinudno poravnanje (organi, postupak, izvršenje, upis u registar); Stečaj (organi, postupak, pravne posljedice, otvaranje postupka, i dr.); Likvidacija (uslovi, predlog, postupak).
Strana ulaganja: Prava stranih ulagača; Oblici ulaganja; Ugovori o ulaganju i osiguranju; Koncesije; Prijavljivanje i registrovanje stranih ulagača.
Transformacija društvenog kapitala: Pojmovi društvenog kapitala; Transformacija preduzeća i drugih subjekata sa društvenim kapitalom; Prodaja, davanje u zakup ili lizing sredstava preduzeća; Transformacija preduzeća u stečaju.
Poslovi robnog prometa:
Promet robe (zaključivanje ugovora, izvršenje ugovora); Izmjena i raskid ugovora zbog promijenjenih okolnosti; Odustanak od ugovora; Zastupnički poslovi; Komisioni poslovi; Posrednički poslovi; Otpremnički - špediterski poslovi; Berzanski poslovi; Prevoznički poslovi (prevoz u svim vrstama saobraćaja); Skladišni poslovi; Građevinski poslovi; Izdavački poslovi; Poslovi osiguranja; Poslovi građenja (investicioni poslovi); Spoljnotrgovinski poslovi; Turistički poslovi; Ugostiteljski poslovi; Novi poslovi robnog prometa (lizing, inženjering, franšizing, novu, hau, faktoring i dr.); Plaćanje u robnom prometu; Rokovi plaćanja, način plaćanja; Raspored i isplata duga u slučaju postojanja više dugova; Obezbjeđenje plaćanja između korisnika društvenih sredstava; Pojam, zasnivanje i nastanak dužničko-povjerilačkog odnosa; Instrumenti obezbjeđenja plaćanja.
Bankarski poslovi: Aktivni bankarski poslovi, ugovor o kreditu, lombard i relombard, eskont i reeskont; Pasivni bankarski poslovi, emisioni posao, izdavanje bankarskih obveznica i založnica, tekući račun, ulog na štednju i ulog na blagajnički zapis; Neutralni bankarski poslovi; Ugovor o depozitu, sef, akreditiv, devizni poslovi, klirinški poslovi, bankarske garancije; Posebni bankarski poslovi, poslovi društvene evidencije, posebni poslovi u vezi sa izvršenjem budžeta, posebni poslovi u vezi sa unutrašnjim platnim prometom.
Hartije od vrijednosti: Pojam i vrste hartija od vrijednosti; Prava kod hartija od vrijednosti; Hartije na ime; Hartije po naredbi; Mjenica; Ček; Konosman; Skladišnica; Trgovačka obveznica; Trgovačka uputnica; Kreditno pismo; Tovarni list; Polisa osiguranja; Hartija na donosioca; Kvalifikovani legitimacioni papiri.
Privredni sporovi: Rješavanje privrednih sporova; Postupak u privrednim sporovima (mjesna i stvarna nadležnost); Osobenost parničnog postupka u privrednim sporovima; Pojam privrednog prestupa (odgovornost i postupak); Zastarjelost gonjenja privrednog prestupa; Izvršenje kazni i zaštitnih mjera; Kazne; Uslovna osuda; Zaštitne mjere i mjere oduzimanja imovinske koristi stranke u postupku za privredne prestupe; Pravni ljekovi u postupku za privredne prestupe.
Pravni izvori i literatura:
Zakon o preduzećima; Zakon o javnim preduzećima; Zakon o stranim ulaganjima; Zakon o prinudnom poravnanju, stečaju i likvidaciji; Zakon o svojinskoj i upravljačkoj transformaciji; Zakon o deviznom poslovanju; Zakon o bankama i drugim finansijskim organizacijama; Zakon o trgovini; Zakon o privrednim prestupima; Udžbenik privrednog prava; Odgovarajući priručnici za polaganje stručnog ispita za rad u organima državne uprave i za polaganje pravosudnog ispita.
5. FINANSIJE SA OSNOVAMA STATISTIKE
Sistem javnih prihoda: Javni prihodi kojima se finansiraju prava i dužnosti Republike Crne Gore; Vrste javnih prihoda; Javni prihodi za finansiranje prava i dužnosti Republike; Javni prihodi za finansiranje obaveznog socijalnog osiguranja; Lokalni javni prihodi.
Sistem javnih rashoda: Pojam javnih rashoda; Instrumenti finansiranja; Javni prihodi koji pripadaju Budžetu Republike odnosno budžetu opštine za finansiranje javnih rashoda; Javni rashodi koji se finansiraju iz Budžeta Republike; Javni rashodi koji se finansiraju iz Budžeta opštine; Javni rashodi koji se finansiraju preko organizacija obaveznog socijalnog osiguranja; Budžet (uravnoteženost prihoda i rashoda, donošenje, izvršenje, tekuća budžetska rezerva, odgovornost za izvršenje budžeta, izmjene budžeta, završni račun budžeta); Sredstva stalne rezerve, Finansijski programi za finansiranje javnih rashoda čija realizacija traje više godina; Posebni računi i podračuni; Finansiranje organizacija obaveznog socijalnog osiguranja; Kontrola upotrebe sredstava za finansiranje javnih rashoda.
Javni prihodi za finansiranje prava i dužnosti Republike: Porezi (na dobit preduzeća, na dohodak građana, na imovinu, na nasleđe i poklon, na promet nepokretnosti i prava, na promet proizvoda i usluga, prirezi); Takse (administrativne, sudske, komunalne i registracione); Javni zajmovi; Naknade (za korišćenje vode, za korišćenje šuma, za korišćenje puteva i željezničke infrastrukture, za korišćenje zemljišta); Ostali javni prihodi.
Lokalni javni prihodi: Samodoprinos; Lokalna komunalna taksa; Prihodi koje ostvare opštinski organi; Naknade za korišćenje gradskog građevinskog zemljišta i komunalnih dobara od opšteg interesa.
Javni prihodi za finansiranje obaveznog socijalnog osiguranja: Doprinosi iz ličnih primanja i drugih prihoda osiguranika; Doprinosi na isplaćena lična primanja; Drugi javni prihodi.
Monetarni sistem: Osnove i obilježja monetarnog sistema; Učesnici u monetarnim odnosima i ustanove jedinstvenog monetarnog sistema; Novac (pojam, osnovne osobine i funkcija novca); Vrijednost novca i potrebna količina novca u opticaju; Kreditni i bankarski sistem Jugoslavije; Hartije od vrijednosti (pojam i vrste).
Osnove bankarskog i kreditnog sistema: Osnivanje banaka i vrste banaka; Načela bankarskog poslovanja; Ostale finansijske organizacije; Poslovi banaka.
Devizni i carinski sistem: Devizni sistem, pojam i osnovne karakteristike deviznog sistema; Deviza, valuta, devizno tržište; Sticanje i raspolaganje devizama; Carine, Pojam i vrste carinskih instituta.
Osnovi statistike: Predmet, zadatak i cilj statistike; Oblasti u kojima se koristi statistika; Organizacije statistike i statističke djelatnosti u Jugoslaviji; Statističko istraživanje; Statističke jedinice, statistički skup, obilježja statističke jedinice i statističkog skupa, sređivanje statističke građe, analiza statističkih podataka; Statističko posmatranje: jedinica posmatranja, obilježja i jedinice posmatranja, statistički upitnici, statistički popis; Sređivanje, grupisanje i obrada; Vrsta statističkih nizova i njihovo tabelarno i grafičko prikazivanje; Metodi analize statističkih podataka - srednje vrijednosti, Aritmetička, geometrijska i harmonijska sredina, medijana i modus; Relativni brojevi, postoci, koeficijenti, indeksi; Korelacija, regresione linije i pokazatelji korelacije kod linearne, krivolinijske, parcijalne i multiple korelacije, korelacije ranga; Trendovi, linearni, parabolični i eksponencijalni, mjere reprezentativnosti trenda; Sezonska varijacija, sezonski indeksi, eliminiranje sezonskih varijacija; Teorija uzoraka, osnovni pojmovi, vrste uzorka, ocjena sredine, totala i proporcije osnovnog skupa iz uzorka, standardna greška, ocjene uzorka; Sistem publikovanja podataka.
Pravni izvori i literatura:
Zakon o Narodnoj banci Jugoslavije i jedinstvenom monetarnom poslovanju narodnih banaka republika i narodnih banaka pokrajina; Zakon o bankama i drugim finansijskim organizacijama; Zakon o hartijama od vrijednosti; Zakon o mjenici; Zakon o čeku; Zakon o deviznom poslovanju; Carinski zakon; Zakon o sistemu javnih prihoda; Zakon o javnim rashodima; Zakon o porezu na dobit preduzeća; Zakon o porezu na dohodak građana; Zakon o porezima na imovinu; Zakon o doprinosima za socijalno osiguranje; Zakon o samodoprinosima; Zakon o administrativnim taksama; Zakon o sudskim taksama; Zakon o komunalnim taksama i naknadama; Zakon o statističkim istraživanjima od interesa za cijelu zemlju; Zakon o statistici; Udžbenik finansija i finansijskih prava; Udžbenik statistike; Odgovarajući priručnici za polaganje stručnog ispita za rad u državnim organima i za polaganje pravosudnog ispita.
GRADIVO ISPITA ZA KANDIDATE SA SREDNjOM STRUČNOM SPREMOM
1. OSNOVE USTAVNOG UREĐENjA
Pojam i sadržina ustava; postupak donošenja i promjena ustava; Savezna Republika Jugoslavija i republike članice; Vladavina prava; Podjela vlasti; Ekonomski život; Politički pluralizam; Službeni jezik i pismo; Slobode, prava i dužnosti čovjeka i građanina - ustavni principi, lične slobode i prava, političke slobode i prava, ekonomske i socijalne slobode i prava, kulturne slobode i prava, lokalna samouprava, posebna prava pripadnika nacionalnih i etničkih grupa, pravo i dužnost odbrane zemlje, dužnost poštovanja ustava i zakona; Ustavnost i zakonitost; Objavljivanje i stupanje na snagu opštih normativnih akata; Pravo na žalbu; Savezni ustavni sud (nadležnost); Ustavni sud RCG (nadležnost); Savezna skupština (nadležnost, sastav); Predsjednik Savezne Republike Jugoslavije (nadležnost, izbor); Savezna vlada (nadležnost, sastav, izbor); Savezni sud; Savezni državni tužilac; Narodna banka Jugoslavije; Skupština RCG (nadležnost, izbor); Predsjednik RCG (nadležnost, izbor); Vlada RCG (nadležnost, sastav, izbor); Državni tužilac Crne Gore; Redovni sudovi; Advokatura; Vojska Jugoslavije.
Pravni izvori i literatura: Ustav SRJ, Ustav RCG, propisi o državnoj upravi, priručnik za polaganje stručnog ispita za rad u organima uprave.
2. OSNOVE SISTEMA DRŽAVNE UPRAVE I RADNIH ODNOSA I LOKALNA SAMOUPRAVA
Pojam, mjesto i uloga državne uprave u sistemu podjele vlasti; Djelokrug i nadležnost organa državne uprave; Načela za organizaciju i organizacija državne uprave; Poslovi i način rada državne uprave;Iinspekcijska kontrola; Pravni akti organa državne uprave; Unutrašnja organizacija organa državne uprave; Rukovođenje radom organa državne uprave; Prava i dužnosti Vlade u odnosu na organe državne uprave; Odnos organa državne uprave prema građanima; Sredstva za rad organa državne uprave; Upravna inspekcija.
Pojam i uređivanje radnih odnosa; Vrste radnog odnosa; Uslovi i način zasnivanja radnog odnosa; Pripravnici; Sistematizacija radnih mjesta; Raspoređivanje radnika; Radno vrijeme, odmori i odsustva; Zaštita radnika i zaštita na radu; Plate, naknade plata i druge naknade; Disciplinska i materijalna odgovornost; Prestanak radnog odnosa; Zaštita prava radnika; Kolektivni ugovori; Specifičnosti službeničkog odnosa u državnim organima; Uslovi za zapošljavanje, zapošljavanje i raspoređivanje službenika; Osposobljavanje pripravnika, stručni ispit, stručno usavršavanje službenika; Posebne dužnosti službenika; Službena zvanja, ocjenjivanje i napredovanje službenika; Disciplinske mjere i disciplinski postupak; Zaštita prava službenika; Prava lica za vrijeme nezaposlenosti; Zdravstveno osiguranje (kategorije osiguranika, osnovna prava finansiranja); Osnovna prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, starosna, prevremena, porodična i invalidska penzija. Pravo na lokalnu samoupravu; Javni i drugi poslovi od neposrednog interesa za lokalno stanovništvo; Odlučivanje građana u lokalnoj samoupravi; Organizacija, rad i akti organa lokalne samouprave; Zaštita lokalne samouprave; Kontrola Vlade, ministarstava i drugih organa nad vršenjem poslova lokalne samouprave; Finansiranje; Osnivanje i područje opštine.
Pravni izvori i literatura: Zakon o osnovnim pravima iz radnog odnosa, Zakon o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja; Zakon o radnim odnosima, Zakon o državnim službenicima, Zakon o zapošljavanju, Zakon o zdravstvenoj zaštiti i zdravstvenom osiguranju, zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju, priručnik za polaganje stručnog ispita za rad u državnim organima.
3. OSNOVE UPRAVNOG POSTUPKA
Pojam i vrste upravnog postupka; Osnovna načela upravnog postupka; Organi koji vode upravni postupak; Službeno lice ovlašćeno za vođenje postupka i za rješavanje; Stvarna i mjesna nadležnost; Stranka u upravnom postupku i njeno zastupanje; Dostavljanje pismena; Rokovi u upravnom postupku; Pokretanje upravnog postupka; Postupak do donošenja rješenja; Dokazi; Rješenje (oblik i sastavni djelovi, rok za donošenje i vrste rješenja); Zaključak u upravnom postupku; Žalba (pravo na žalbu, rok za žalbu, postupak po žalbi); Izvršenje rješenja; Troškovi u upravnom postupku; Vršenje nadzora nad sprovođenjem propisa o upravnom postupku.
Pravni izvori i literatura: Zakon o opštem upravnom postupku, Zakon o troškovima u upravnom postupku, priručnik za polaganje stručnog ispita za rad u organima državne uprave.
4. OSNOVE FINANSIJA I STATISTIKE
Pojam i vrsta javnih prihoda; Javni prihodi za finansiranje prava i dužnosti Republike (porezi, takse, javni zajmovi, naknade, ostali javni prihodi); Lokalni javni prihodi (samodoprinos, lokalna komunalna taksa, ostali lokalni prihodi); Javni prihodi za finansiranje obaveznog socijalnog osiguranja; Pojam javnih rashoda i instrumenti finansiranja; Javni rashodi koji se finansiraju iz budžeta Republike, odnosno budžeta opštine, odnosno preko organizacija obaveznog socijalnog osiguranja; Budžet: donošenje, izvršenje, odgovornost za izvršenje, izmjena budžeta, završni račun budžeta; Kontrola upotrebe sredstava za finansiranje javnih rashoda; Pojam, osnovne osobine i funkcije novca; Pojam i vrste hartija od vrijednosti; Osnivanje i vrste banaka; Pojam deviznog sistema; Pojam carinskog sistema.
Predmet, zadatak i cilj statistike; Statističko istraživanje, statističke jedinice, statistički skup, statistički uzorak, serija strukture; Sređivanje statističke građe i analiza statističkih podataka; Srednje vrijednosti, aritmetička sredina, relativni brojevi, postoci, koeficijenti, indeksi; Sistem publikovanja podataka.
Pravni izvori i literatura: Zakon o bankama i drugim finansijskim organizacijama, Zakon o hartijama od vrijednosti; Zakon o deviznom poslovanju, Carinski zakon, Zakon o sistemu javnih prihoda, Zakon o javnim rashodima, Zakon o porezu na dobit preduzeća, Zakon o porezu na dohodak građana, Zakon o porezima na imovinu, Zakon o doprinosima za socijalno osiguranje, Zakon o administrativnim taksama, Zakon o sudskim taksama, Zakon o komunalnim taksama i naknadama, Zakon o statističkim istraživanjima od interesa za cijelu zemlju, Zakon o statistici, priručnik za polaganje stručnog ispita za rad u organima uprave.
5. KANCELARIJSKO POSLOVANjE
Značaj, uloga i osnovna načela kancelarijskog poslovanja; Pojmovi u okviru kancelarijskog poslovanja: podnesak, akt, predmet, prilog, dosije, fascikl, registraturski materijal, arhivska građa, pisarnica, arhiva, klasifikacioni znak; Neposredno primanje podnesaka, akata i drugih pošiljki, primanje preko poštanske službe, otvaranje i pregled pošiljki, razvrstavanje i raspoređivanje predmeta; Osnovne knjige evidencije, pomoćne knjige evidencije; Evidentiranje u djelovodnik i upisnik, evidentiranje izdatih uvjerenja, evidentiranje akata koji su određeni kao državna, vojna i službena tajna, popis akata, registar, vođenje evidencije po dosijeima, način vođenja evidencije; Združivanje akata; Interna dostava; Vraćanje riješenih predmeta pisarnici; Administrativno-tehnička obrada akta; Otpremanje akata (putem dostavne službe, poštanske službe, akata označenih kao državna, vojna i službena tajna); Razvođenje akata u djelovodnik i upisnik; Arhiviranje, sređivanje i čuvanje predmeta; Lista kategorija registraturskog materijala; Kancelarijsko poslovanje u redovnim sudovima: sudska pisarnica, upisnici, druge knjige, sudski depozit; Kancelarijsko poslovanje u javnim tužilaštvima: pisarnica, upisnici, druge knjige.
Kancelarijsko poslovanje u organima za prekršaje: pisarnica, upisnici, druge knjige; Kancelarijsko poslovanje u ustanovama za izvršenje krivičnih sankcija, vrste evidencija; Pečati, štambilji, i žigovi: čuvanje, rukovanje i evidentiranje; Ovjeravanje potpisa, rukopisa i prepisa.
Pravni izvori i literatura: Zakon o ovjeravanju potpisa, rukopisa i prepisa, Zakon o pečatu SR Crne Gore i pečatima državnih organa, Uredba o kancelarijskom poslovanju organa državne uprave, Uputstvo za izvršenje Uredbe o kancelarijskom poslovanju organa državne uprave; Uputstvo o načinu ovjeravanja potpisa, rukopisa i prepisa, Pravilnik o prikupljanju, odabiranju i izlučivanju arhivske građe i o čuvanju registraturskog materijala, Pravilnik o unutrašnjem poslovanju redovnih sudova, Pravilnik o unutrašnjem poslovanju sudova za prekršaje, Uputstvo o sadržaju i načinu vođenja matične knjige, ličnog lista, drugih vrsta evidencije i podataka za osuđena, prekršajno kažnjena i pritvorena lica, priručnik za polaganje stručnog ispita za rad u organima uprave.
OBRAZAC SI-1
REPUBLIKA CRNA GORA
MINISTARSTVO PRAVDE
>UVJERENjE
O POLOŽENOM STRUČNOM ISPITU ZA RAD U DRŽAVNIM ORGANIMA
________________________________________________________________
(prezime, očevo ime i ime, za udatu ženu djevojačko prezime)
rođen-a ________________ u ________________ završio-la
(datum) (mjesto)
___________________________________________________
(naziv škole)
Položio-la
je
pred Ispitnom komisijom za službenika sa __________________________
_________________ školskom spremom dana _________________________
STRUČNI ISPIT
ZA RAD U DRŽAVNIM ORGANIMA
Po _____________________________________________________________
________________________________________________________________
Uvjerenje se izdaje na osnovu člana 32 Pravilnika o osposobljavanju pripravnika, stručnom ispitu i stručnom usavršavanju službenika ("Službeni list RCG", broj 18/93).
Broj: 134/ ___________
Podgorica, _________
M.P.
MINISTAR,
MINISTARSTVO PRAVDE
OBRAZAC SI-2
EVIDENCIJA
KANDIDATA KOJI SU POLAGALI STRUČNI ISPIT ZA RAD U DRŽAVNIM ORGANIMA
Redni broj
Broj pod kojim je zahtjev zaveden
Ime, očevo ime i prezime kandidata, a za udatu ženu djev. prez.
Dan, mjesec i godina rođenja
Vrsta i stepen školske spreme
Naziv organa u kome se kandidat osposoblj. odnosno radi
Broj i datum rješenja kojim je odobreno polaganje str. ispita
Poseban program stručnog ispita
Datum polaganja stručnog ispita
Položio
Nije položio
Upućen na popravni ispit iz predmeta
Datum polaganja popravnog ispita
Popravni ispit položio
Popravni ispit nije položio
Broj i datum izdatog uvjerenja
Primjedbe
GRADIVO POSEBNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA ZA KANDIDATE KOJI SU SE OSPOSOBLjAVALI, ODNOSNO RADE NA POSLOVIMA CARINA
a) Gradivo ispita za kandidate sa visokom i višom stručnom spremom
1. Carinski sistem i postupak
Pojam carine, carinskog sistema i carinskog postupka; Osnovni instituti carinskog sistema; Carinsko područje, carinski prijelaz i carinska linija; Pojam carinske robe; Zastupanje u carinskom postupku; Obavještenja o primjeni carinskih propisa; Carinsko - upravni postupak; Carinski nadzor; Prijavljivanje robe; Podnošenje robe; Pregled robe, analiza rizika; Privremeni smještaj robe; Jedinstvena carinska isprava za prijavljivanje i istovar robe prijavljene carinarnici; Mjere za zaštitu prava intelektualne svojine; Carinski postupci; Isprave u carinskom postupku; Stavljanje robe u slobodan promet; Spoljni tranzitni postupak; Postupak carinskog skladištenja; Postupak aktivnog oplemenjivanja; Postupak prerade pod carinskim nadzorom; Postupak privremenog uvoza; Postupak pasivnog oplemenjivanja; Postupak izvoza; Unutrašnji tranzitni postupak; Slobodne zone i slobodna skladišta; Ponovni izvoz, uništenje i ustupanje robe u korist države; Oslobođenje od plaćanja carine; Povraćaj robe; Obezbjeđenje za namirenje carinskog duga; Nastanak carinskog duga; Naplata carinskog duga; Gašenje carinskog duga; Povraćaj i otpis carinskog duga; Carinski prekršaji i prekršajni postupak; Prodaja robe i raspored prihoda; Organizacija i djelokrug rada carinske službe.
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: Carinski zakon ("Sl. list RCG", br. 7/02, 38/02, 72/02, 21/03), Zakon o carinskoj službi ("Sl. list RCG", br. 07/02), Uredba za sprovođenje Carinskog zakona ("Sl. list RCG", br. 15/03), Pravilnik o obliku, sadržaju, načinu podnošenja i popunjavanja carinske deklaracije i zbirne prijave ("Sl. list RCG", br. 16/03), Uredba o postupku ostvarivanja prava na oslobođenje od plaćanja carine ("Sl. list RCG", br. 22/03), Uredba o visini i postupku naplate naknade za usluge carinske službe ("Sl. list RCG", br. 20/03), Uredba o postupku sa robom i putnicima na granici između Crne Gore i Srbije ("Sl. list RCG", br. 26/03), pripadajuća literatura iz oblasti zaštite prava intelektualne svojine.
2. Carinska tarifa
Pojam, postanak, razvoj i uloga carina; Podjela carina prema pravcu kretanja robe, prema cilju zbog kojeg se uvode, prema načinu obračunavanja, prema načinu propisivanja i prema ekonomsko-političkom dejstvu; Efekti carina (uticaj carine na uvoz, na domaću proizvodnju, na cijene i kumulativno dejstvo carine); Prevaljivanje carine; Pojam i carinski djelovi carinskih tarifa (tarifne oznake, naimenovanje robe i stopa carine); Podjela carinskih tarifa prema pravcu kretanja robe, prema načinu obračunavanja, prema načinu donošenja i prema broju kolona carinskih stopa; međunarodne carinske nomenklature; Harmonizovana nomenklatura; Veza između naše carinske tarife i harmonizovane nomenklature; Osnovne odredbe iz Uredbe o carinskoj tarifi (pojam nomenklature, tarifnog broja, tarifnog međupodbroja, tarifnog podbroja, tarifne oznake i tarifnog stava); Osnovna pravila za primjenjivanje carinske tarife; Tarifne odredbe u Carinskom zakonu i drugim propisima (sezonske carinske stope, jedinstvena carinska stopa, dodatne carine, carinski kontingenti, preferencijali, antidampinška carina, kompenzatorna carina, povraćaj carine); Pojam i vrsta carinskih vrijednosti prema Briselskoj konvenciji, prema GATT-u, transakcijska (fakturna), zvanična i prema cijenama na unutrašnjem tržištu; Pojam carinske vrijednosti i njena definicija po Carinskom zakonu; Uslovi za prihvatanje stvarno plaćene cijene za carinsko vrednovanje; Elementi carinske vrijednosti (faktura, troškovi prevoza, troškovi osiguranja i ostali troškovi); Popusti i dodaci u fakturama koji utiču na carinsku vrijednost; Metodi utvrđivanja carinske vrijednosti; Način izračunavanja carinske vrijednosti; Druge uvozne dažbine (naknada za rad carinske službe, posebna dažbina na uvoz određenih poljoprivrednih proizvoda); Oporezivanje proizvoda (pojam akcize i poreza na dodatu vrijednost, vrste poreza, poreski obveznik, poreska obaveza, plaćanje i zastarelost za naplatu akcize i poreza); Osnovica akcize i poreza na dodatu vrijednost, tarifa za naplatu i tehnika obračuna; Oslobođenja od plaćanja poreskih obaveza; Carinska tarifa i GATT; Osnovni pojmovi o porijeklu robe (nepreferencijalno i preferencijalno porijeklo robe); Međunarodna carinska saradnja; Savjet za carinsku saradnju u Briselu; Komitet za harmonizovanu nomenklaturu; Komitet za carinsku vrijednost; Naimenovanje robe koje se upisuje u rubriku 31 Jedinstvene carinske isprave ("JCI"); Pojam i procedura svrstavanja robe u carinsku tarifu; Obavezujuća informacija o svrstavanju robe u carinsku tarifu; Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka I (Glave 1-5); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka II (Glave 6-14); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka V (Glave 25-27); Osnovne odredbe iz napomena uz Odjeljak VI (prioriteti pri svrstavanju, proizvodi pripremljeni u setovima za maloprodaju); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka VI (Glave 28-38); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka VII (Glave 39-40); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka VIII (Glave 41-43); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka IDž (Glave 44-46); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka Dž (Glave 47-49); Osnovne odredbe iz napomena uz Odjeljak DžI (mješavine tekstilnih materijala, svrstavanje prediva i konca za šivenje i pojam "pripremljeno za prodaju na malo", konfekcionirani proizvodi, prioriteti pri svrstavanju, odjevni predmeti u setovima); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka DžI (Glave 50-63); Svrstavanje proizvoda iz odjeljka DžII (Glave 64-67); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka DžIII (Glave 68-70); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka DžIV (Glava 71); Osnovne odredbe iz napomena uz Odjeljak DžV (djelovi opšte upotrebe, svrstavanje legura od prostih metala i proizvoda od njih); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka DžV (Glave 72-83); Osnovne odredbe iz napomena uz Odjeljak DžVI (pojam "mašina", svrstavanje kombinovanih mašina, funkcionalne cjeline, svrstavanje djelova); Svrstavanje proizvoda iz Glave 84; Svrstavanje proizvoda iz Glave 85; Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka DžVII (Glave 86-89), sa posebnim osvrtom na osnovne odredbe napomena uz Glavu 90 (funkcionalne cjeline, svrstavanje djelova); Svrstavanje proizvoda iz Odjeljka DžIDž, DžDž, DžDžI (Glave 93-97); Svrstavanje setova u carinsku tarifu.
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: udžbenik Carinska tarifa - autor Tihomir Bogićević, Uredba o carinskoj tarifi ("Sl. list RCG", br. 47/03), Zakon o porezu na dodatu vrijednost ("Sl. list RCG", br. 65/01), Zakon o akcizama ("Sl. list RCG", br. 65/01).
3. Spoljnotrgovinski sistem i međunarodne konvencije
Osnovni pojmovi spoljnotrgovinskog sistema; Unutrašnja i spoljna trgovina; Pojam i vrste tržišta; Ugovori o slobodnoj trgovini; Spoljna trgovina robom; Količinska ograničenja izvoza (uslovi za uvođenje, raspodjela kvota, zabrana prenošenja kvota); Dozvole (uslovi za propisivanje, izdavanje, period važenja, stavljanje van snage); Robni dokumenti; Transportni dokumenti; Uvjerenje o robi (veterinarsko, sanitarno, fitosanitarno, o kvalitetu, o porijeklu, o direktnoj pošiljci); Spoljna trgovina uslugama; Antidampinške carine; Kompenzatorne carine; Mjere za zaštitu od prekomjernog uvoza; Istanbulska konvencija (ATA karnet); TIR konvencija (TIR karnet).
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: Zakon o spoljnoj trgovini ("Sl. list RCG", broj 28/04) i prateći podzakonski akti.
4. Poznavanje robe u postupku carinjenja
Podjela robe, prepoznavanje robe i njenog kvaliteta; Oznake nivoa kvaliteta robe; Ambalaža, zaštitni znaci i znaci opomene na robi (njihov značaj i standardi); Osnovne napomene u podjeli roba u Odjeljku I carinske tarife: žive životinje, klanični proizvodi, jestivi i nejestivi proizvodi životinjskog porijekla; Osnovne napomene o podjeli robe u Odjeljku II carinske tarife: žive biljke, povrće i voće, kafa, čaj, začini, industrijske biljke; Masti, ulja, margarin, glicerin (osobine i upotreba); Bezalkoholna i alkoholna pića, šećeri, kakao, prerađevine od mesa, ostali jestivi proizvodi; Korisni minerali iz Odjeljka V carinske tarife; Sumpor, azbest, liskun; Mineralna vezivna sredstva (vrste i upotreba); Mineralna goriva (vrste i upotreba); Proizvodi industrijske keramike (vatrostalni i termostabilni fini i grubi); Sirovine za industriju stakla i razni proizvodi (vrste i upotreba); Napomene o nekim proizvodima neorganske hemijske industrije: kiseline, baze, karbidi; Izbor karakterističnih roba iz Glave 29 carinske tarife (vrste i upotreba); Vještačke i sintetičke plastične mase; kaučuk i ostale sirovine za industriju gume (vrste proizvoda i upotreba); Kože i krzna (vrste prema porijeklu i stepenu obrade i upotreba); Vrste drveta u prometu, proizvodi od drveta i podjela po stepenu obrade; Celuloza, hartija, karton (vrste); Tekstilne sirovine; Osobine i upotreba prirodnih, vještačkih i sintetičkih vlakana; Proizvodi od tekstila: tkanine, pletenine, netkani tekstil, vez, pliš, prevučeni tekstil; Drago kamenje; Biseri; Plemeniti metali i legure, prevlačenje istih; Izbor "prostih" metala; Gvožđe i njegove legure; Bakar i njegove legure; Ostali "prosti" metal: aluminijum, olovo, nikal, kalaj (osobine i upotreba); Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem (benzinski i dizel-motori); Pumpe za tečnosti; Elevatori za tečnosti; Pumpe i kompresori za gasove; Uređaji za klimatizaciju; Gorionici, ložišta i neelektrične industrijske peći (podjela); Frižideri i zamrzivači (podjela); Mašine za obradu materijala promjenom temperature (za industriju i laboratorije); Kalanderi, centrifuge, filteri; Mašine za pranje posuđa i pakovanje; Uređaji za rasprašivanje tečnosti i prahova (upotreba); Dizalice, koturače, viljuškari i ostale mašine za dizanje, Mašine za kopanje, nivelisanje, sabijanje, čišćenje; Mašine za radove u poljoprivredi (za pripremu i sjetvu, za berbu, žetvu i vršidbu); Mašine za potrebe grafičke industrije; Mašine za proizvodnju i doradu tekstilnih proizvoda; Mašine alatljike za obradu metala i drugih materijala; Mašine za pisanje i računanje za knjigovodstvene i finansijske potrebe; Mašine za automatsku obradu podataka i njihove jedinice; Izvori električne struje (baterije, akumulatori, generatori); Transformatori, ispravljači i pretvarači; Vrste elektromotora i njihova upotreba; Alati sa ugrađenim motorom; Kućni aparati sa elektromotorom; Elektrotermički - aparati za industriju i domaćinstvo; Sijalice i uređaji za signalizaciju; Oprema visokonaponskih i električnih postrojenja; Uređaji za signalizaciju i kontrolu saobraćaja; Uređaji za prijem i prenos informacija: telefon, telegraf, telefaks; Mikrofoni, zvučnici i pojačala; Bežični prenos informacija, radio predajnici i prijemnici, televizijske kamere, radari, televizijski prijemnici; Aparati za snimanje i reprodukciju zvuka i slike; Video uređaji; Sastavni djelovi elektronskih kola: elektronske cijevi, tranzistori, otpornici, kondenzatori, kalemovi, integralna i hibridna kola; Vrste prevoznih sredstava; Instrumenti (osnovna podjela, vrste i karakteristike); Zaštita umjetničkih predmeta.
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: udžbenik Poznavanje robe - autor Tamara Stojanović i pripadajuća literatura iz oblasti poznavanje robe.
5. Suzbijanje krijumčarenja
Pojam krijumčarenja kao društveno opasne pojave i uloga carinske službe u njegovom suzbijanju; Osobine carinika i njihova uloga u suzbijanju kriminaliteta; Način saznavanja o postojanju povrede propisa i elementi koji pomažu otkrivanju povrede propisa; Zadaci carinske kontrole u suzbijanju i otkrivanju carinskih delikata; Otkrivanje izvršioca delikata; Dubinska kontrola; Uloga ekipa za vanredne mjere kontrole; Kontrolisane isporuke i kontrola na graničnim prijelazima; Obezbjeđivanje dokaza u carinsko prekršajnom postupku; Tragovi i predmeti kao dokazna sredstva; Skice i fotografije u funkciji dokaznih sredstava; Zapisnik o carinskom prekršaju; Elementi zapisnika o carinskom prekršaju; Utvrđivanje identiteta, vrijeme i mjesto izvršenja prekršaja, način izvršenja prekršaja, opis robe i indikacije; Jezik na kome se sastavlja zapisnik o prekršaju; Postupak kada izvršilac odbije da popiše zapisnik o prekršaju; Polazni osnovi za otkrivanje povrede propisa; Informacije građana i nadležnih organa; Neposredna kontrola; Indikacije kao značajan osnov za otkrivanje povrede propisa; Ponašanje putnika, psihička uznemirenost, indikativno svjesno ponašanje, objektivne okolnosti, izgled i sadržaj prtljaga, podaci o pasošu i podaci o avionskoj karti; Indikacije u robnom prometu sa inostranstvom; Indikacije u poštanskom saobraćaju; Indikacije u drumskom prometu; Indikacije u vodenom i vazdušnom saobraćaju; Pojam i vrste pretresa kao mjere carinske kontrole; Lični pretres i pretres prtljaga; Pretres putničkog automobila; Pretres spoljnjeg i donjeg dijela, kabine i prostora za prtljag, motora i prostora u kome se on nalazi; Pretres autobusa; Pretres unutrašnjosti, spoljnjeg dijela i dijela za smještaj prtljaga; Pretres teretnih motornih vozila; Pretres kabine, spoljnjeg dijela i šasije kamiona; Pretres voza (putničkog vagona); Pretres broda; Pretres aviona; Otkrivanje povrede propisa: upornost, dosljednost, dovitljivost, kooperativnost, stručnost i profesionalnost, kao i iskustvo u operativnom radu; Povreda propisa kod ostvarivanja uvozno-izvoznih prava, podnošenja carinskih i pratećih dokumenata i pregleda i svrstavanja robe; Povreda propisa kod carinskog nadzora nad robom; Konsultacije sa određenim stručnim carinskim službama i informacija kao sredstva za sprečavanje povrede propisa u robnom prometu; Suzbijanje ilegalnog prometa opojnih droga; Osnovne karakteristike opojnih droga (dobijanje, fizičke karakteristike, proizvođački regioni, tokovi krijumčarenja); Opijati (opijum, morfijum i heroin); Kokain, marihuana i hašiši (osnovne karakteristike); Sintetičke opojne droge (osnovne karakteristike); Suzbijanje ilegalnog prometa ubojnih sredstava i opasnih materija; Krijumčarenje plemenitih metala i dragog kamenja; Suzbijanje ilegalnog iznošenja kulturnih i prirodnih dobara; Istražne radnje, obavještajni rad.
PRAVNI IZVORI I LITERATURA: Pripadajuća literatura iz oblasti suzbijanja krijumčarenja.
6. Carinski informacioni sistem
Opšte informacije o carinskom informacionom sistemu (CIS); Potrebe i efekti u automatizaciji; Organizacija i funkcionisanje CIS-a; Komponente CIS-a (poslovi, podaci, oprema, programska podrška, aplikativna rješenja, tehnologija rada); Kompjuterska mreža i komunikacije; Vrste i načini razmjene programa i podataka; Instalirana računarska oprema u carinskoj službi ("hardver" i "softver"); Centralna i periferna računarska oprema; Startovanje i korišćenje terminalske opreme; Prijavljivanje u CIS, pristupna prava i dozvole za rad; Elementi tehnologije rada na personalnim računarima; Korišćenje personalnih kompjutera kao terminala u carinskoj mreži; Tehnologija automatizovanog rada u podsistemu CIS-a za poslove nadzora i stavljanja robe u slobodan promet; Tehnologija rada u podsistemima CIS-a; Praktičan rad; Obračun i naplata carinskog duga; Obračun i naplata PDV-a.
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: Pripadajuća literatura.
b) Gradivo ispita za kandidate sa srednjom stručnom spremom
1. Osnovi carinskog sistema i postupka
Pojam carine, carinskog sistema i carinskog postupka; Osnovni instituti carinskog sistema; Carinsko područje, carinski prijelaz i carinska linija; Pojam carinske robe; Zastupanje u carinskom postupku; Obavještenja o primjeni carinskih propisa; Carinsko-upravni postupak; Carinski nadzor; Prijavljivanje robe; Podnošenje robe; Pregled robe, analiza rizika; Privremeni smještaj robe; Jedinstvena carinska isprava za prijavljivanje i istovar robe prijavljene carinarnici; Zaštita prava intelektualne svojine; Carinski postupci; Isprave u carinskom postupku; Stavljanje robe u slobodan promet; Spoljni tranzitni postupak; Postupak carinskog skladištenja; Postupak izvoza; Unutrašnji tranzitni postupak; Oslobođenje od plaćanja carine; Povraćaj robe; Obezbjeđenje za namirenje carinskog duga; Nastanak carinskog duga; Naplata carinskog duga; Carinski prekršaji i prekršajni postupak; Organizacija i djelokrug rada carinske službe.
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: Carinski zakon ("Sl. list RCG", br. 7/02, 38/02, 72/02, 21/03), Zakon o carinskoj službi ("Sl. list RCG", br. 07/02), Uredba za sprovođenje Carinskog zakona ("Sl. list RCG", broj 15/03), Pravilnik o obliku, sadržaju, načinu podnošenja i popunjavanja carinske deklaracije i zbirne prijave ("Sl. list RCG", broj 16/03), Uredba o postupku ostvarivanja prava na oslobođenje od plaćanja carine ("Sl. list RCG", broj 22/03), Uredba o visini i postupku naplate naknade za usluge carinske službe ("Sl. list RCG", broj 20/03), Uredba o postupku sa robom i putnicima na granici između Crne Gore i Srbije ("Sl. list RCG", broj 26/03), pripadajuća literatura iz oblasti zaštite prava intelektualne svojine.
2. Osnovi carinske tarife
Pojam, postanak, razvoj i uloga carina; Podjela carina prema pravcu kretanja robe, prema cilju zbog kojeg se uvode, prema načinu obračunavanja, prema načinu propisivanja i prema ekonomsko-političkom dejstvu; Efekti carina (uticaj carine na uvoz, na domaću proizvodnju, na cijene i kumulativno dejstvo carine); Prevaljivanje carine; Pojam i carinski djelovi carinskih tarifa (tarifne oznake, naimenovanje robe i stopa carine); Podjela carinskih tarifa prema pravcu kretanja robe, prema načinu obračunavanja, prema načinu donošenja i prema broju kolona carinskih stopa; Međunarodne carinske nomenklature; Harmonizovana nomenklatura; Veza između naše carinske tarife i harmonizovane nomenklature; Osnovne odredbe iz Uredbe o carinskoj tarifi (pojam nomenklature, tarifnog broja, tarifnog međupodbroja, tarifnog podbroja, tarifne oznake i tarifnog stava);
Osnovna pravila za primjenjivanje carinske tarife; Tarifne odredbe u Carinskom zakonu i drugim propisima (sezonske carinske stope, jedinstvena carinska stopa, dodatne carine, carinski kontingenti, preferencijali, antidampinška carina, kompenzatorna carina, povraćaj carine); Pojam i vrsta carinskih vrijednosti prema Briselskoj konvenciji, prema GATT-u, transakcijska (fakturna), zvanična i prema cijenama na unutrašnjem tržištu; Pojam carinske vrijednosti i njena definicija po Carinskom zakonu; Uslovi za prihvatanje stvarno plaćene cijene za carinsko vrednovanje; Elementi carinske vrijednosti (faktura, troškovi prevoza, troškovi osiguranja i ostali troškovi); Popusti i dodaci u fakturama koji utiču na carinsku vrijednost; Metodi utvrđivanja carinske vrijednosti; Način izračunavanja carinske vrijednosti; Druge uvozne dažbine (naknada za rad carinske službe, posebna dažbina na uvoz određenih poljoprivrednih proizvoda); Oporezivanje proizvoda (pojam akcize i poreza na dodatu vrijednost, vrste opreza, poreski obveznik, poreska obaveza, plaćanje i zastarelost za naplatu akcize i poreza); Osnovica akcize i poreza na dodatu vrijednost, tarifa za naplatu i tehnika obračuna; Oslobođenja od plaćanja poreskih obaveza; Carinska tarifa i GATT; Osnovni pojmovi o porijeklu robe (nepreferencijalno i preferencijalno porijeklo robe);
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: udžbenik Carinska tarifa - autor Tihomir Bogićević, Uredba o carinskoj tarifi ("Sl. list RCG", broj 47/03), Zakon o porezu na dodatu vrijednost ("Sl. list RCG", broj 65/01), Zakon o akcizama ("Sl. list RCG", broj 65/01).
3. Osnovi spoljnotrgovinskog sistema i međunarodne konvencije
Osnovni pojmovi spoljnotrgovinskog sistema; Unutrašnja i spoljna trgovina; Pojam i vrste tržišta; Ugovori o slobodnoj trgovini; Spoljna trgovina robom; Količinska ograničenja izvoza (uslovi za uvođenje, raspodjela kvota, zabrana prenošenja kvota); Dozvole (uslovi za propisivanje, izdavanje, period važenja, stavljanje van snage); Robni dokumenti; Transportni dokumenti; Uvjerenje o robi (veterinarsko, sanitarno, fitosanitarno, o kvalitetu, o porijeklu, o direktnoj pošiljci); Spoljna trgovina uslugama; Antidampinške carine; Kompenzatorne carine; Mjere za zaštitu od prekomjernog uvoza; Istanbulska konvencija (ATA karnet); TIR konvencija (TIR karnet);
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: Zakon o spoljnoj trgovini ("Sl. list RCG", broj 28/04) i prateći podzakonski akti.
4. Poznavanje robe u putničkom prometu
Podjela i klasifikacija robe; Identifikacija robe (metodi rada, uzorci, dokumentacija uz robu); Znaci opomene za rukovanje robom; Proizvodi životinjskog porijekla; Proizvodi biljnog porijekla; Proizvodi za ishranu biljnog i životinjskog porijekla; Alkoholna i bezalkoholna pića; Duvan; Boje, premazi i lakovi (osnovna podjela i upotreba); Parfimerijski, kozmetički i toaletni preparati, sredstva za pranje i sapuni; Vitamini, hormoni, serumi, vakcine i ljekovi; Proizvodi za fotografske i kinematografske potrebe; Ostali fotografski materijali; Vještačke i sintetičke plastične mase (osobine i upotreba); Kaučuk i razni proizvodi od kaučuka; Vrste kože (osobine i upotreba); Krzna (vrste prema kvalitetu i porijeklu i osobine); Vrste tekstilnih sirovina (osobine prirodnih i ostalih); Proizvodi od tekstila; Upotreba kombinovanih materijala; Razni proizvodi: obuća, šeširi i kape, kišobrani, vještačko cvijeće; Keramički proizvodi (podjela prema kvalitetu i upotreba); Biseri (porijeklo i osobine); Drago kamenje (vrste, karakteristike i upotreba); Plemeniti metali i njihove legure (osobine i upotreba); Aluminijum i bakar i njihove legure (osobine i upotreba); Gvožđe i čelik (osobine i upotreba); Proizvodi od metala, alati i nožarski proizvodi; Klipni motori sa unutrašnjim sagorijevanjem (paljenje pomoću svjećica, paljenje pomoću kompresije, ostali motori); Pumpe i tečnosti, kompresori, vakuum pumpe, ventilatori, klima uređaji i hladnjaci; Pripremanje i kultivisanje zemlje u poljoprivredi; Mašine za sjetvu; Mašine za ubiranje ljetine; Mašine alatljike (obrada skidanjem materijala, obrada deformacijom, ostale mašine i ručni alati); Izvori električne struje (baterije, akumulatori, generatori); Transformatori i ispravljači; Elektromotori (alati i kućni aparati sa ugrađenim elektromotorom); Oprema za pokretanje SUS motora i oprema za signalizaciju; Elekrotermički aparati; Aparati i oprema za žični prenos informacija (mikrofoni, zvučnici, pojačala); Uređaji za snimanje i reprodukciju zvuka i slike; Predajnici i prijemnici za radio difuziju i televizijski prenos informacija; Televizijske kamere; Osnovni pojmovi o elektronskim djelovima i sklopovima (otpornici, kondenzatori, kalemovi, elektronske cijevi i tranzistori, električna kola); Instrumenti (osnovna podjela, vrste i karakteristike); Poznavanje robe u oblasti kompjutera: Mašine za automatsku obradu podataka, vrste računara (komponente i prateća oprema); Terminalska oprema, štampači, modemi; Hardverska i softverska oprema; Sistemski i aplikacioni programi; Personalni kompjuteri (hardverske i softverske komponente i oprema); Skeneri; Emulacione, komunikacione, faks modem, zvučne i druge kartice; Memorijske komponente, medijumi za smještanje podataka ("Hard" diskovi, "flopi" diskovi); "Kompakt" diskovi; Poznavanje robe u oblasti ubojnih sredstava: Vrste i tipovi oružja (puške, pištolji, revolveri), municije i eksplozivnih sredstava (bombe, mine i druge eksplozivne naprave); Vatreno oružje, vazdušno oružje, rasprskavajuće i gasno oružje, hladno oružje; Lovčako i sportsko oružje; Vrste drugih opasnih materija u legalnom prometu; Eksplozivne, otrovne i radioaktivne materije.
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: udžbenik Poznavanje robe - autor Tamara Stojanović i pripadajuća literatura iz oblasti poznavanja robe.
5. Suzbijanje krijumčarenja
Pojam krijumčarenja kao društveno opasne pojave i uloga carinske službe u njegovom suzbijanju; Osobine carinika i njihova uloga u suzbijanju kriminaliteta; Način saznavanja o postojanju povrede propisa i elementi koji pomažu otkrivanju povrede propisa; Zadaci carinske kontrole u suzbijanju i otkrivanju carinskih delikata; Otkrivanje izvršioca delikata; Dubinska kontrola; Uloga ekipa za vanredne mjere kontrole; Kontrolisane isporuke i kontrola na graničnim prijelazima; Obezbjeđivanje dokaza u carinsko prekršajnom postupku; Tragovi i predmeti kao dokazna sredstva; Skice i fotografije u funkciji dokaznih sredstava; Zapisnik o carinskom prekršaju; Elementi zapisnika o carinskom prekršaju; Utvrđivanje identiteta, vrijeme i mjesto izvršenja prekršaja, način izvršenja prekršaja, opis robe i indikacije; Jezik na kome se sastavlja zapisnik o prekršaju; Postupak kada izvršilac odbije da potpiše zapisnik o prekršaju; Polazni osnovi za otkrivanje povrede propisa; Informacije građana i nadležnih organa; Neposredna kontrola, Indikacije kao značajan osnov za otkrivanje povrede propisa; Ponašanje putnika, psihička uznemirenost, indikativno svjesno ponašanje, objektivne okolnosti, izgled i sadržaj prtljaga, podaci o pasošu i podaci o avionskoj karti; Indikacije u robnom prometu sa inostranstvom; Indikacije u poštanskom saobraćaju; Indikacije u drumskom prometu; Indikacije u vodenom i vazdušnom saobraćaju; Pojam i vrste pretresa kao mjere carinske kontrole; Lični pretres i pretres prtljaga; Pretres putničkog automobila; Pretres spoljnjeg i donjeg dijela, kabine i prostora za prtljag, motora i prostora u kome se on nalazi; Pretres autobusa; Pretres unutrašnjosti, spoljnjeg dijela i dijela za smještaj prtljaga; Pretres teretnih motornih vozila; Pretres kabine, spoljnjeg dijela i šasije kamiona; Pretres voza (putničkog vagona); Pretres broda; Pretres aviona; Suzbijanje ilegalnog prometa opojnih droga; Osnovne karakteristike opojnih droga (dobijanje, fizičke karakteristike, proizvođački regioni, tokovi krijumčarenja); Opijati (opijum, morfijum i heroin); Kokain, marihuana i hašiši (osnovne karakteristike); Sintetičke opojne droge (osnovne karakteristike); Suzbijanje ilegalnog prometa ubojnih sredstava i opasnih materija; Krijumčarenje plemenitih metala i dragog kamenja; Suzbijanje ilegalnog iznošenja kulturnih i prirodnih dobara; Istražne radnje, obavještajni rad.
PRAVNI IZVORI I LITERATURA: Pripadajuća literatura iz oblasti suzbijanja krijumčarenja.
6. Carinski informacioni sistem
Opšte informacije o carinskom informacionom sistemu (CIS); Potrebe i efekti u automatizaciji; Organizacija i funkcionisanje CIS-a; Komponente CIS-a (poslovi, podaci, oprema, programska podrška, aplikativna rješenja, tehnologija rada); Kompjuterska mreža i komunikacije; Vrste i načini razmjene programa i podataka; Instalirana računarska oprema u carinskoj službi ("hardver" i "softver"); Centralna i periferna računarska oprema; Startovanje i korišćenje terminalske opreme; Prijavljivanje u CIS, pristupna prava i dozvole za rad; Elementi tehnologije rada na personalnim računarima; Korišćenje personalnih kompjutera kao terminala u carinskoj mreži; Tehnologija automatizovanog rada u podsistemu CIS-a za poslove nadzora; Tehnologija rada u podsistemima CIS-a; Praktični rad; Obračun i naplata carinskog duga; Obračun i naplata PDV-a.
PRAVNI IZVORI, LITERATURA: Pripadajuća literatura.