Na osnovu člana 76. Zakona o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SRJ", br. 30/96) savezni ministar za rad, zdravstvo i socijalnu politiku donosi

PRAVILNIK

O UTVRĐIVANjU TELESNIH OŠTEĆENjA

(Objavljen u "Sl. listu SRJ", br. 16/97 i 19/97)

Član 1.

Ovim pravilnikom utvrđuju se telesna oštećenja od najmanje 30%, kao i procenti tih oštećenja, koja su osnov za sticanje prava na novčanu naknadu i za računanje staža osiguranja sa uvećanim trajanjem, u smislu člana 74. stav 2. i člana 98. Zakona o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja.

Član 2.

Telesna oštećenja od najmanje 30% i procenti tih oštećenja su:

I. GLAVA, USNA DUPLjA I VRAT
A. Lobanja i lice
1. Skalpiranje (gubitak većeg dela ili potpuni nedostatak

kosmatog dela poglavine) 30 do 40%

2. Defekt lobanje posle traume preko 3 cm u užem promeru

bez evidentnih žarišnih simptoma 30%

Pod defektom lobanje podrazumeva se nedostatak dela kosti lobanje.

3. Unakaženost lica, prema stepenu 30 do 50%

Izuzimaju se laka umanjenja estetskog izgleda lica.

Pod unakaženošću lica podrazumevaju se teže promene na licu koje neugodno

deluju i otežavaju kontakt sa okolinom.

4. Potpuni gubitak jedne ušne školjke 30%

5. Gubitak većeg dela ili potpuni gubitak obe ušne

školjke 30 do 40%

6. Gubitak nosa:

1) gubitak mekih delova sa hrskavicom 30%

2) gubitak mekih delova, sa deformitetom ili nedostatkom koštanih delova 40%

B. Usna duplja i vrat
7. Nemogućnost otvaranja usta (rastojanje između gornjih i donjih

zuba do 1,5 cm zbog čega je potrebna upotreba tečne hrane) 50%

8. Poremećaji na vilici, jeziku, nepcima, farinksu i larinksu (defekti,

gubici ili funkcionalne smetnje):

1) sa poremećenim govorom 30 do 40%

2) sa gubitkom govora 70%

3) sa otežanom ishranom 40 do 50%

4) sa otežanom ishranom i poremećenim govorom 50 do 60%

5) sa otežanom ishranom i gubitkom govora 80%

9. Trajno nošenje kanile posle traheotomije 60%

10. Laringotomije:

1) delimična 60%

2) totalna 80%

II. KRANIJALNI NERVI, ČULO VIDA I ČULO SLUHA
A. Kranijalni nervi
1. Uzetost - ptoza oba očna kapka koja se hirurškim putem nije mogla

korigovati:

1) ako je veći deo zenice prekriven 30%

2) ako su zenice potpuno prekrivene 50%

2. Potpuna ili delimična uzetost ili lezija bulbomotora (područje

inervacije okulomotorijusa trohlearisa i abducensa) sa diplopijama

koje su objektivno dokazane:

1) jednostrana 30 do 40%

2) obostrana 40 do 50%

3. Potpuna uzetost jednog facijalisa, bez mogućnosti zatvaranja oka 30%

4. Obostrana uzetost facijalisa:

1) delimična 30%

2) potpuna 50%

5. Izolovana uzetost trigeminusa:

1) delimična (uz Keratitis neuroparalitica) 30%

2) potpuna 40%

6. Potpuna uzetost akcesorijusa 40%

Kombinovane uzetosti i lezije V, VII, IDž, Dž i DžII

kranijalnog živca, obuhvaćene zajedničkim nazivom bulbarna paraliza,

ocenjuju se kao lezije moždanog stabla i pseudo-bulbarne paralize po

tački 9. glave III ovog pravilnika.

B. Čulo vida
7. Gubitak oba oka, potpuni gubitak vida oba oka ili veoma veliko

smanjenje vida (oštrina vida boljeg oka manja od 0,05%) 100%

8. Veliko smanjenje vida oba oka, ako je oštrina vida boljeg oka

0,4 ili manja, prema ukupnom smanjenju vida 30 do 90%

9. Gubitak jednog oka ili potpuni gubitak vida jednog oka, uz

smanjenu oštrinu vida drugog oka (ako je oštrina vida drugog

oka 0,5 ili manja) 50 do 90%

Procenat telesnog oštećenja iz tač. 8. i 9. određuje se prema tabeli iz

tačke 12. ove glave.

10. Gubitak jednog oka ili vida jednog oka, ako je

oštrina vida drugog oka veća od 0,5 30%

Pod praktičnim gubitkom vida jednog oka podrazumeva se i oštrina vida

ispod 0,05.

11. Izolovane hemianopsije trajnog karaktera (osim kvadratnih,

binazalnih i gornjih horizontalnih hemianopsija):

1) bitemporalne hemianopsije 30%

2) homonimne hemianopsije 50%

3) donje horizontalne hemianopsije 50%

12. Koncentrično suženje vidnog polja oba oka organskog karaktera:

1) 30^o do 21^o 50%

2) 20^o do 11^o 60%

3) 10^o i ispod 90%

Pod oštrinom vida u smislu ove glave, podrazumeva se oštrina vida koja

se dobija korekcijom naočarima ili kontaktnim sočivima.

Određivanje visine telesnog oštećenja pri umanjenju vida u smmislu tač. 8. i

9. ove glave vrši se prema sledećoj tabeli:

SLABIJE OKO
--------------------------------------------------------------------

Oštrina vida 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,05 0,00

--------------------------------------------------------------------

t.o. u procentima

-------------------------------------------------------------------

B 0,8-1,0 30%

--------------------------------------------------------------------
O 0,6-0,7 30%

--------------------------------------------------------------------
Lj 0,5 50%

--------------------------------------------------------------------
E 0,4 30% 30% 40% 40% 50%

--------------------------------------------------------------------
0,3 30% 40% 40% 50% 60%

--------------------------------------------------------------------
O 0,2 50% 60% 70% 80%

--------------------------------------------------------------------
K 0,1 80% 80% 90%

--------------------------------------------------------------------
O 0,05 90% 90%

--------------------------------------------------------------------
0,00 100%

--------------------------------------------------------------------

Ako je oštrina vida izražena sa dva decimala, drugi decimal se zanemaruje,

osim za oštrinu vida od 0,05 ili 0,00. Oštrina vida manja od 0,1, a veća od

0,05 ocenjuje se kao oštrina vida od 0,05.

V. Čulo sluha i vestibularni aparat
13. Potpuni gubitak sluha oba uha 70%

Kao potpuni gubitak sluha smatra se gubitak sluha preko 95%, po

Fonjler-Sabineu (FS).

14. Obostrano teško oštećenje sluha preko 90% po FS. 60%

15. Obostrana teška nagluvost:

1) ukupni gubitak sluha preko 70 a do 90% po FS 50%

2) ukupni gubitak sluha preko 60 a do 70% po FS 40%

3) ukupni gubitak sluha preko 50 a do 60% po FS 30%

16. Izolovani nekompenzovani vestibularni sindrom trajnog

karaktera 30%

Izuzimaju se vestibularni sindromi koji su udruženi sa poremećajima

centralnog nervnog sistema usled povrede ili oboljenja mozga i

moždanog stabla, pa se takvi slučajevi ocenjuju u smislu tačke 9.

glave III ovog pravilnika.

III. MOZAK, MOŽDANO STABLO I KIČMENA MOŽDINA
1. Delimična motorna uzetost jedne ruke ili noge 30 do 70%

2. Potpuna motorna uzetost:

1) jedne ruke

- dominantne ruke 80%

- nedominantne ruke 70%

2) Potpuna motorna uzetost jedne noge 80%

3. Delimična motorna uzetost jedne strane tela 40 do 70%

Ne uzimaju se u obzir diskretni piramidni deficiti.

4. Potpuna motorna uzetost jedne strane tela, paraplegije,

triplegije i kvadriplegije 100%

5. Motorne, senzorične ili kombinovane afazije, delimične

ili potpune, prema stepenu:

1) bez poremećaja čitanja i pisanja 30 do 70%

2) sa poremećajem čitanja i pisanja 50 do 90%

6. Ekstrapiramidalni sindromi (sa jasnim kliničkim znacima):

1) jednostrani, prema stepenu 30 do 60%

2) obostrani, prema stepenu 50 do 100%

7. Epilepsije (klinički i elektroencefalografski dokazane, zavisno

od oblika, učestalosti kriza i psihičkih promena):

1) bez izraženih psihičkih promena 40%

2) sa lakšim psihičkim promenama 50 do 60%

3) sa težim psihičkim promenama 70 do 90%

8. Organski trajni poremećaji (prema težini neuroloških

i psihičkih ispada) 30 do 100%

9. Posledice oboljenja ili povrede centralnog nervnog sistema (mozga,

moždanog stabla i kičmene moždine) koje nisu navedene ni u

jednoj tački ove glave, prema težini neuroloških i psihičkih

poremećaja 30 do 100%

Odredbe tač. 8. i 9. ove glave odnose se i na bulbarne i pseudobulbarne

paralize, difuzne i ostale lezije i poremećaje centralnog nervnog sistema,

kao i na sve ostale poremećaje tog sistema koji nisu navedeni u odredbama

tač. 1. do 7. ove glave.

Odredbe tačke 9. ove glave odnose se i na posledice oboljenja ili posledice

povreda kičmene moždine koje nisu obuhvaćene odredbama tač. 1. do 8. ove

glave. Pri određivanju procenta telesnog oštećenja za te slučajeve uzima se

u obzir i funkcija sfinktera.

Procenat telesnog oštećenja, u smislu tač. 8. i 9. ove glave, s obzirom na

veliki raspon, određuje se analogijom prema stepenu oštećenja funkcija iz

tač. 1. do 7. ove glave.

IV. SPINALNI NERVI, NEURO-MUSKULARNI SISTEM I KOŽA
A. Spinalni nervi
1. Oštećenje brahijalnog pleksusa:

1) potpuna uzetost brahijalnog pleksusa 80%

2) delimična uzetost brahijalnog pleksusa 40 do 70%

3) uzetost radijalisa ili medijanusa 30 do 40%

Stepen telesnog oštećenja kod delimične uzetosti brahijalnog pleksusa

ocenjuje se zavisno od kliničkog i elektrodijagnostičkog nalaza.

Potpuna uzetost radijalisa ili medijanusa ocenjuje se sa 40%, a

delimična sa 30%;

4) potpuna uzetost ulnarisa 30%

Ako se kod stanja iz tačke 1. pod 2) i 3) ove glave utvrde i znatnije

trofičke promene ili kauzalgije (pri oštećenju medijanusa) utvrđeni

procenat može se uvećati za 10%.

2. Oštećenja lumbosakralnog pleksusa:

1) uzetost femoralisa 40%

2) potpuna uzetost gornjeg i donjeg glutealnog živca 30%

3) uzetost išijadikusa 50%

4) uzetost tibijalisa ili peroneusa 30%

Delimične uzetosti nerava femoralisa i išijadikusa ocenjuje se u

odgovarajućem nižem procentu. Kao delimična uzetost spinalnih nerava

smatraju se klinički i elektrodijagnostički jasni funkcionalni

poremećaji (ispadi), a ne uzimaju se u obzir diskretne lezije.

B. Mišići i neuromuskularni sistem
3. Mišićne distrofije, spinalne mišićne atrofije, polimioziti i

dermatomioziti, kao i druga pretežno mišićna oboljenja, zavisno od

stepena umanjenja ili gubitka funkcije 30 do 100%

Procenat telesnog oštećenja za poremećaj mišićnih funkcija, s

obzirom na veliki raspon, određuje se analogno oštećenju funkcija

nervnog sistema.

V. Koža
Posledice od opekotina kože preko 25% zahvaćene površine vrata i

trupa koje dovode do unakaženosti i funkcionalnih smetnji 40 do 70%

V. PLUĆA I SRCE
A. Pluća
1. Trajno smanjenje funkcije pluća pri oštećenju respiratorne funkcije

teškog stepena i postojanju hronične respiratorne insuficijencije:

1) bez znakova opterećenja desnog srca 50 do 60%

2) sa znacima opterećenja desnog srca 70 do 100%

2. Gubitak jednog plućnog krila:

1) bez promena na suprotnom hemitoraksu i bez znakova

opterećenja desnog srca 60%

2) sa promenama na suprotnom hemitoraksu ili oštećenjem

respiratorne funkcije teškog stepena i sa izraženim

znacima opterećenja desnog srca 70 do 100%

3. Gubitak jednog plućnog režnja (stanja posle

lobektomije), sa oštećenjem respiratorne funkcije srednjeg

stepena 30 do 40%

4. Oštećenje plućne ventilacije (bilo koji uzrok):

1) srednjeg stepena 30%

2) težeg stepena 40%

3) oštećenje ventilacione funkcije teškog stepena sa kliničkom

slikom manifestne parcijalne hronične plućne insuficijencije 60%

4) oštećenje ventilacione funkcije teškog stepena sa kliničkom

slikom manifestne globalne hronične plućne insuficijencije

i znacima hroničnog plućnog srca 70 do 100%

Pri proceni stepena oštećenja plućne funkcije koriste se norme

Evropske zajednice za ugalj i čelik (ECCS), kriterijumi

Evropskog respiratornog društva (ERS), kao i kriterijumi

Jugoslovenskog društva za kliničku fiziologiju disanja. U nedovoljno

jasnim slučajevima pored spirometrijskih testova i merenja parcijalnih

pritisaka respiratornih gasova u arterijskoj krvi, treba koristiti i

transfer test za ugljen-monoksid. Za dokaz trajnog opterećenja desnog

srca neophodni su klinički, elektrokardiografski, ultrazvučni i

rendgenski parametri.

B. Srce
5. Teža stanja posle preležanog infarkta miokarda, prema stepenu

oštećenja srčane funkcije 50 do 100%

Navedeni raspon u procentima primenjuje se ako posle preležanog infarkta

postoji hronična koronarna insuficijencija ili aneurizma srca, ili

organski poremećaj ritma ili sprovođenja, što se mora dokazati

elektrokardiografskim, rendgenskim, ehokardiografskim ili drugim metodama.

6. Oštećenja srca usled traume, ili izvršene operacije prema

stepenu oštećenja srčane funkcije, što se mora dokazati

elektrokardiografskim, rendgenskim, ehokardiografskim i

drugim metodama 50 do 100%

7. Srčane mane (prema stepenu oštećenja srčane funkcije, što se

mora dokazati elektrokardiografskim, rendgenskim,

ehokardiografskim ili drugim metodama) 50 do 90%

Visina telesnog oštećenja pod tač. 5. 6. i 7. određuje se prema stepenu

oštećenja srčane funkcije.

8. Oštećenje funkcije srca usled miokarditisa i drugih uzroka:

1) sa ejekcionom frakcijom od 30 do 39% 50%

2) sa ejekcionom frakcijom od 40 do 44% 40%

9. Poremećaj ritma sa ugrađenim pejsmejkerom 50%

Visina telesnog oštećenja iz tač. 5. 6. i 7. ove glave određuje se prema

stepenu oštećenja srčane funkcije.

Kod lakšeg oštećenja srčane funkcije telesno oštećenje se određuje u nižim

vrednostima, a kod teškog oštećenja funkcije, odnosno dekompenzacije,

telesno oštećenje se određuje u višim vrednostima predviđenog raspona.

Kod oštećenja srčane funkcije lakšeg stepena telesno oštećenje se ocenjuje

sa 30 do 50%, kod oštećenja srčane funkcije srednjeg stepena - sa 60 do 80%,

kod oštećenja srčane funkcije teškog stepena, odnosno dekompenzacije -

preko 80%, a kod transplantacije srca - sa 100%.

Za procenu stepena oštećenja funkcije srca pored elektrokardiografskog,

ergometrijskog i rendgenološkog nalaza treba koristiti ejekcionu

frakciju leve komore dobijenu ehokardiografskim ili drugim pregledom srca.

VI. GORNjI EKSTREMITETI
A. Gubici
1. Potpuni gubitak ruke u ramenu, ili gubitak ruke u nivou nadlaktice,

sa patrljkom kraćim od 14 cm, mereno od akromiona ili sa nepodesnim

patrljkom za protezu, ili gubitak ruke u nivou nadlaktice ili lakta sa

ukočenošću ili sa kontrakturom ramenog zgloba u nepovoljnom položaju:

1) dominantne ruke 80%

2) nedominantne ruke 70%

Nepodesnim patrljkom za protezu nadlaktice smatra se patrljak na kome

postoje trofične promene, stalni otoci, grizlice, fistule, bolni

neurinomi, deformiteti patrljka, opsežni ožiljci i ekstremna atrofija mišića.

Nepovoljan položaj ramenog zgloba je abdukcija iznad 80 stepeni, adukcija

ispod 60 stepeni, antefleksija iznad 20 stepeni ili retrofleksija.

2. Gubitak ruke u nivou nadlaktice ili lakta, sa dobrim patrljkom i

funkcionalno ispravnim ramenim zglobom, ili gubitak ruke u nivou

podlaktice sa patrljkom kraćim od 10 cm (mereno od olekranona) ili

sa nepodesnim patrljkom za protezu, ili gubitak ruke u nivou podlaktice

sa ukočenošću ili kontrakturom ramenog ili lakatnog zgloba u

nepovoljnom položaju:

1) dominantne ruke 70%

2) nedominantne ruke 60%

Nepovoljni je položaj lakatnog zgloba kad se lakat nalazi u ispruženom

položaju ili pod uglom većim od 120 stepeni ili manjim od 90 stepeni.

3. Gubitak ruke u nivou podlaktice sa dobrim patrljkom i funkcionalni

ispravnim ramenim i lakatnim zglobom:

1) dominantne ruke 60%

2) nedominantne ruke 50%

4. Gubitak šake ili svih prstiju šake:

1) dominantne ruke 60%

2) nedominantne ruke 50%

5. Gubitak prstiju šake:

1) gubitak četiri prsta šake, osim palca 50%

2) gubitak palca, kažiprsta i jednog prsta šake 50%

3) gubitak palca sa metakarpalnom kosti 40%

4) gubitak palca i kažiprsta šake 40%

5) gubitak palca i dva prsta šake osim kažiprsta 40%

6) gubitak kažiprsta i dva prsta šake, osim palca 40%

7) gubitak palca šake 30%

8) gubitak palca i jednog prsta šake, osim kažiprsta 30%

9) gubitak kažiprsta i jednog prsta šake, osim palca 30%

10) gubitak srednjeg, domalog i malog prsta šake 30%

6. Gubitak falangi:

1) gubitak jedne falange na palcu i po dve falange na ostala četiri

prsta šake 40%

2) gubitak jedne falange na palcu i po dve falange na kažiprstu i

dve falange na još dva prsta šake 40%

3) gubitak jedne falange na palcu i po dve falange na srednjem,

domalom i malom prstu šake 30%

4) gubitak po dve falange na četiri prsta šake, osim na palcu 30%

7. Gubitak devet falangi na prstima jedne ili obe šake 30%

Za svaki dalji gubitak tri falange na prstima ruku dodaje se 10%.

Odredba tačke 7. ove glave primenjuje se samo na slučajeve gubitka

falangi ili prstiju šaka koji nisu obuhvaćeni tač. 4, 5. i 6. ove glave.

Falanga prsta smatra se izgubljenom ako je patrljak falange kraći od

polovine. Prst se smatra izgubljenim ako je patrljak proksimalne falange

kraći od polovine.

B. Funkcionalni poremećaji
8. Poremećaji ramenog zgloba:

1) ukočenost ramenog zgloba u povoljnom položaju 30%

Povoljan položaj ramenog zgloba smatra se u abdukciji od 70 do 80 stepeni

sa antefleksijom do 20 stepeni.

2) ukočenost ramenog zgloba u nepovoljnom položaju 40%

Nepovoljan položaj je abdukcija preko 80 stepeni, adukcija ili retrofleksija.

3) kontraktura ramenog zgloba sa sačuvanom abdukcijom ispod

horizontale 30%

4) nereponirano iščašenje u ramenom zglobu sa ograničenjem funkcije 40%

5) habitualno iščašenje ramenog zgloba koje se često ponavlja i koje je

prouzrokovalo trajno smanjenje funkcije prema stepenu umanjenja

funkcije 30 do 40%

6) labav rameni zglob 40%

7) labav rameni zglob u vezi sa lezijom mišića ramenog pojasa 50%

9. Pseudoartroza humerusa 50%

Pseudoartroze se ocenjuju bez obzira na mogućnost

nošenja aparata.

10. Poremećaji lakatnog zgloba:

1) ukočenost lakatnog zgloba u povoljnom položaju 30%

2) ukočenost lakatnog zgloba u nepovoljnom položaju 40%

3) kontraktura lakatnog zgloba sa pokretanjima mogućim samo u

nepovoljnom položaju 30%

4) razlabavljen lakatni zglob sa potrebnim aparatom 40%

Povoljan položaj lakatnog zgloba postoji kad se lakat nalazi pod uglom od

90 do 120 stepeni, a podlaktica u srednjem položaju pronacije i supinacije.

Nepovoljan položaj lakatnog zgloba postoji kad je lakat u ispruženom

položaju ili pod uglom većim od 120 stepeni ili manjim od 90 stepeni,

a podlaktica u pronaciji ili supinaciji.

11. Pseudoartroza podlaktice:

1) ako su obuhvaćene obe kosti 40%

2) ako je zahvaćen samo radijus 30%

Pseudoartroze se ocenjuju bez obzira na mogućnost nošenja aparata.

12. Ukočenost podlaktice:

1) u pronacionom položaju 30%

2) u supinacionom položaju 40%

Ukočenost podlaktice postoji kad izvođenje supinacije i pronacije zavisi

od položaja. Srednji položaj se smatra povoljnim i manji je od 30%.

13. Ukočenost ručnog zgloba:

1) u nepovoljnom položaju volarne fleksije 40%

2) u nepovoljnom položaju dorzalne fleksije ili ulnarne ili

radijalne devijacije 30%

3) u povoljnom položaju oba zgloba 30%

Nepovoljnim položajem ručnog zgloba smatra se dorzalna fleksija preko 30

stepeni ili volarna fleksija preko 20 stepeni ili devijacija radijalna

preko 20 stepeni ili ulnarna preko 30 stepeni.

Povoljan položaj ručnog zgloba je položaj između 30 stepeni dorzalne

fleksije i 20 stepeni volarne fleksije, kao i do 20 stepeni radijalne

i do 30 stepeni ulnarne devijacije. Stepenovanje položaja ručnog zgloba

izvršeno je od nultog položaja kao početnog položaja. Nulti položaj je

kad je šaka u produženju osovine podlaktice.

14. Ukočenost svih metakarpofalangealnih i inter falangealnih zglobova

od drugog do petog prsta:

1) u povoljnom položaju jedne šake 30%

2) u nepovoljnom položaju jedne šake 40%

3) u nepovoljnom položaju obe šake 70%

Povoljan položaj šake postoji ako se palcem može doticati jagodica

ukočenih prstiju.

15. Teže kontrakture četiri prsta ili pet prstiju, eventualno komplikovane

sa ankilozom pojedinih zglobova, prema težini, odnosno očuvanosti

globalne funkcije šake:

1) jedne šake 30 do 40%

2) obeju šaka 50 do 70%

Težim kontrakturama prstiju smatraju se kontrakture koje onemogućavaju

hvatanje predmeta prstima.

16. Potpuna neupotrebljivost cele ruke 80%

Odredba tačke 16. ove glave primenjuje se samo u slučajevima koji nisu

obuhvaćeni tač. 1. do 15. ove glave.

Kao ukočenost zgloba smatra se potpuna ukočenost, ili ako su pokreti

mogući samo do 15 stepeni. Ako pri telesnim oštećenjima gornjih ekstremiteta

iz tač. 8. do 16. ove glave postoje istovremeno i znatnije trofičke promene

ili stalni otoci, fistule grizlice ili bolni neurinomi, procenat telesnog

oštećenja povećava se za 10%.

Kao nedostatak prsta smatra se teža kontraktura ili ankiloza prsta ako

istovremeno postoji i nedostatak nekog prsta na istoj ruci.

Ako na jednoj ruci postoji više telesnih oštećenja u smislu ove glave,

ukupan procenat ne može biti veći od procenta koji se primenjuje za

amputaciju.

VII. DONjI EKSTREMITETI
A. Gubici
1. Gubitak noge u kuku, ili gubitak noge u nivounatkolenice, sa

patrljkom kraćim od 12 cm mereno od velikog trohantera, ili gubitak

noge u nivou natkolenice, sa ukočenošću ili sa kontrakturom zgloba

kuka u nepovoljnom položaju, ili gubitak noge u nivou natkolenice,

sa nepodesnim patrljkom za protezu 80%

Nepovoljan položaj zgloba kuka je ispod 160 stepeni fleksije, iznad 10

stepeni abdukcije i adukcije, u spoljašnjoj ili unutrašnjoj rotaciji.

2. Gubitak noge u nivou natkolenice, sa funkcionalno ispravnim patrljkom

i zglobom kuka, ili gubitak noge u kolenu sa nepodesnim patrljkom

za protezu ili sa funkcionalno neispravnim zglobom kuka 70%

3. Gubitak noge u kolenu, sa funkcionalno ispravnim patrljkom i zglobom

kuka, ili gubitak noge u nivou potkolenice, sa ukočenošću ili sa

kontrakturom zgloba kolena ili kuka u nepovoljnom položaju, sa

nepodesnim patrljkom ili sa patrljkom kraćim od 8 cm 60%

4. Gubitak obe potkolenice, sa nepodesnim patrljcima za proteze 100%

Nepodesnim patrljkom za protezu natkolenice i potkolenice smatra se

patrljak na kome postoje trofične promene, stalni otoci, grizlice,

fistule, bolni neurinomi, deformitet patrljka, opsežni ožiljci i

ekstremna atrofija mišića.

5. Gubitak noge u nivou potkolenice, sa funkcionalno ispravnim patrljkom,

zglobovima kolena i kuka 50%

6. Gubitak noge u nivou stopala:

1) gubitak noge u nivou stopala (Pirogoff ili Shopart ili

Syme), sa nepodesnim patrljkom 50%

2) gubitak noge u nivou stopala (Pirogoff ili Shopart ili

Syme) sa funkcionalno ispravnim patrljkom 40%

3) gubitak noge u nivou stopala (Edžarticulatio tarsometatarsalis sec.

Lisfranc), sa nepodesnim patrljkom 40%

4) gubitak noge u nivou stopala (Lisfranc), sa funkcionalno ispravnim

patrljkom 30%

Nepodesnim patrljkom stopala smatraju se trofičke promene, stalni otoci,

grizlice, fistule, bolni neurinomi i ožiljci.

B. Funkcionalni poremećaji
1. Poremećaj u kuku:

1) ukočenost zgloba kuka u povoljnom položaju 40%

Povoljan položaj kuka je u fleksiji od 170 do 160 stepeni, abdukciji

ili adukciji do 10 stepeni i u neutralnom položaju rotacije.

2) ukočenost zgloba kuka u nepovoljnom položaju 50 do 70%

Nepovoljan položaj zgloba kuka je položaj ispod 160 stepeni fleksije,

iznad 10 stepeni abdukcije ili adukcije, u spoljašnjoj ili unutrašnjoj rotaciji.

Veći procenat u okviru navedenog raspona primenjivaće se ako je

ukočenost zgloba kuka u izrazitijem uglu koji više ometa funkciju noge.

3) ograničena pokretljivost zgloba kuka 30 do 50%

Procenat u okviru navedenog raspona primenjuje se na teže kontrakture

raznih etiologija, kao i na stanje posle artroplastike (endoproteza).

Kod ograničenja zgloba kuka u smeru abdukcije, adukcije i rotacije

za jednu trećinu normalne pokretljivosti, telesno oštećenje iznosi 30%.

Kod smanjenja pokretljivosti zgloba kuka u svim smerovima za polovinu

normalne pokretljivosti, telesno oštećenje iznosi 40%, a kod smanjenja

pokretljivosti zgloba kuka u svim smerovima preko jedne polovine

normalne pokretljivosti, telesno oštećenje iznosi 50%.

8. Pseudoartroza femura:

1) vrat femura 60%

2) femur 50%

Pseudoartroza se ocenjuje bez obzira na mogućnost nošenja aparata.

9. Poremećaji zgloba kolena:

1) ukočenost zgloba kolena u povoljnom položaju 30%

Povoljan položaj zgloba kolena je pod uglom od 175 do 150 stepeni.

2) ukočenost zgloba kolena u nepovoljnom položaju 40 do 60%

Procenat od 40% primenjuje se na ukočenost zgloba kolena u ispruženom

položaju ili pod uglom od 150 do 120 stepeni, 50% na ukočenost kolena

pod uglom od 120 do 90 stepeni, a 60% na ukočenost kolena pod uglom

manjim od 90 stepeni.

3) ograničena pokretljivost zgloba kolena većeg stepena, prema

anatomskom ili funkcionalnom oštećenju (kontrakture razne

etiologije) 30%

Ova ograničena pokretljivost zgloba kolena postoji kada je ekstenzija

manja od 150 stepeni, a fleksija manja od 90 stepeni.

4) jako razlabavljen zglob kolena, sa neophodnim nošenjem aparata 40%

10. Pseudoartroza potkolenice (tibije ili obe kosti) 50%

Pseudoartroza se ocenjuje bez obzira na mogućnost nošenja aparata.

11. Rđavo zarastao prelom potkolenice, sa deformacijom stopala,

atrofijom mišića ili otokom 30 do 40%

12. Skraćenje noge (apsolutno):

1) od 4 do 7 cm 30%

2) od 7 do 12 cm 40%

3) preko 12 cm 60%

Apsolutno skraćenje noge meri se od spine iliake ventralis, odnosno

od velikog trohantera (ako postoje promene na karlici) do donjeg ruba

unutrašnjeg maleola.

13. Ukočenost stopala:

1) u povoljnom položaju 30%

2) u nepovoljnom položaju 40%

Pod povoljnim položajem ukočenosti stopala podrazumeva se položaj

stopala u plantarnoj fleksiji od 95 do 100 stepeni, u srednjem položaju

inverzije i everzije.

14. Deformacija stopala ili posledica preloma maleola, petne kosti,

tarzalnih ili metatarzalnih kostiju 30 do 40%

15. Hronični osteomielitis noge sa fistulom ili funkcionalnim

smetnjama 30 do 40%

16. Potpuna neupotrebljivost noge 80%

Odredba ove tačke primenjuje se ako utvrđeni poremećaj funkcije noge nije

predviđen u nekoj drugoj tački ovog člana.

17. Poremećaj cirkulacije u nozi, sa pojavama koje su posledica tih

poremećaja 30 do 40%

Odredba ove tačke primenjuje se na bolesti krvnih sudova i poremećaje

cirkulacije trajnog karaktera koji znatnije otežavaju funkcije dužeg

stajanja i hodanja (endarterit obliterirajući, tromboflebit sa otokom

ili ulceracijama, kompresivne pojave kod aneurizama elefantijaza,

aorto-ilijakalni bajpas. Sudekov sindrom kao trajna posledica, kao

i stanja posle obimnih opekotina).

Ako pri funkcionalnim poremećajima telesnih oštećenja donjih ekstremiteta,

od tač. 1. do 16. ove glave postoje istovremeno i znatnije trofičke

promene, stalni otoci, fistule, grizlice ili bolni neurinomi, procenat

telesnog oštećenja povećava se do 20%.

Ako na jednoj nozi postoji više telesnih oštećenja u smislu ovog

pravilnika, ukupan procenat ne može biti veći od procenta koji se

primenjuje na amputaciju.

Pseudoartroze se ocenjuju bez obzira na nošenje aparata.

Ukočenošću zgloba smatra se potpuna ukočenost ili ako su pokreti

zglobova mogući samo do 15 stepeni ukupno.

VIII. POREMEĆAJI, SMANjENjE ILI GUBITAK FUNKCIJE KIČMENOG STUBA
1. Cervikalni sindrom:

1) potpuni gubitak funkcije jednog segmenta 30%

Pri potpunom gubitku funkcije svakog sledećeg dinamičkog vertebralnog

segmenta cervikalnog dela kičmenog stuba, procenat telesnog oštećenja

povećava se za 10%.

Jedan vertebralni dinamički segment sastoji se od dva susedna pršljena

i celokupnog mekog tkiva koje ih povezuje (intervertebralni disk i svi

ligamenti). Pod potpunim gubitkom funkcije jednog segmenta podrazumeva

se završna faza u toku degenerativnog procesa na pojedinom dinamičkom

segmentu.

Pod pojmom potpuni gubitak funkcije jednog segmenta podrazumevaju se

posledice svih procesa koji dovode do potpunog gubitka funkcije jednog

segmenta (sanirani spondilitis, fraktura tela pršljena, M. Bechterenj).

Gubitak funkcije jednog dinamičkog segmenta dokazuje se kliničkim pregledom

i obavezno standardnim i funkcionalnim radiografijama. Standardnim

radiografijama se utvrđuje jako suženje interkorporalnih prostora, osteohondroza pokrivenih površina korpusa korespondentnih pršljenova, ventralna (eventualno i dorzalna) osteofitoza i propratna spondilartroza. Funkcionalnim radiografijama (u maksimalnoj inklinaciji i reinklinaciji) dokazuje se potpuna nepokretljivost u jednom segmentu u smislu završne faze.

2) cervikobrahijalni sindrom s izraženom slikom diskartroze

i lezijom senzitivnih nerava ili vaskularnim poremećajima 30 do 40%

Odgovarajućim ispitivanjem se dokazuje razvijena slika degenerativnih

promena u segmentu, kao i lezija nervnih ili vaskularnih struktura,

pa se procenat telesnog oštećenja određuje prema stepenu utvrđenih

poremećaja. Odgovarajuće ispitivanje za objektivizaciju razvijene

slike degenerativnih promena u segmentu podrazumeva odgovarajuća

klinička rendgenska i druga ispitivanja.

2. Torakalni sindrom (fiksirana torakalna lordoza) 40%

Pod fiksiranom torakalnom lordozom podrazumeva se potpun gubitak

funkcije arkuarnom kifozom deformisane torakalne kičme (uglavnom kod

ankiloznih spondilitisa - morbus Bechterenj i težih oblika Scheuermannove bolesti).

3. Lumbalni sindrom:

1) retropozicija u jednom segmentu 30%

Retropozicija u jednom segmentu označava konačno stanje prevalencije

dorzalnih snaga u okviru jednog dinamičnog vertebralnog segmenta nad

ventralnim, usled čega dolazi do pomeranja gornjeg pršljena tog segmenta

nad donjim, unazad i nadole.

Za dokazivanje ovog sindroma potrebni su sledeći parametri: klinički

pregled, standardna rendgenografija sa identifikacijom dorzalnog

pomeranja; funkcionalna rendgenografija kojom se identifikuje konačno

dorzalno pomeranje gornjeg pršljena, nad donjim.

2) potpuni gubitak funkcija jednog segmenta lumbalne regije

(završna faza) 40%

Retropozicija ili potpuni gubitak funkcije (završna faza) segmenta nad

segmentom s potpuno izgubljenom funkcijom (završnom fazom) uvećava

telesno oštećenje za 10%.

S obzirom na to da je kičmeni stub u funkcionalnom pogledu praktično

nedeljiva celina, opravdano je da se telesna oštećenja utvrđena prema

navedenim kriterijumima na celoj kičmi smatraju jedinstvenim telesnim

oštećenjem.

IDž. ORGANI ZA VARENjE
1. Jače suženje jednjaka, prema stepenu 40 do 50%

Jačim suženjem jednjaka smatra se takvo suženje gde pri ezofagoskopskom

pregledu nema prolaznosti bužije preko broja 20. Stepen telesnog

oštećenja određuje se prema obimu suženja i funkcionalnim poremećajima.

2. Stanje posle plastične operacije jednjaka 50%

3. Nekompenzovano stanje posle plastične operacije jednjaka (prema

funkcionalnim smetnjama i stepenu pothranjenosti preko 20% od

standardne telesne težine) 60 do 80%

4. Trajna gastrostoma:

1) bez poremećaja opšteg stanja 50%

2) sa poremećajem opšteg stanja, loša funkcija želuca i

pothranjenost preko 20% od standardne telesne težine 60 do 80%

5. Nekompenzovano stanje posle resekcije želuca zavisno od

funkcionalnih smetnji i pothranjenosti preko 20% od standardne

telesne težine 60 do 80%

Visina telesnog oštećenja kod nekompenzovanog stanja posle

resekcije želuca određuje se prema vrsti i intenzitetu

funkcionalnih smetnji, poremećaju opšteg stanja i prema

stepenu pothranjenosti.

6. Stanje posle totalne gastrektomije 80%

7. Nekompenzovano stanje posle obilnih crevnih resekcija, sa

znatnim reperkusijama na opšte telesno stanje i pothranjenost

preko 20% od standardne telesne težine 60 do 80%

8. Stalni anus preternaturalis 80%

9. Stalne analne i perianalne fistule, koje se hirurškim putem

ne mogu otkloniti 40%

10. Gubitak analnog sfinktera:

1) bez prolapsa creva 50%

2) sa prolapsom creva 60%

11. Trajno oštećenje funkcije jetre teškog stepena 70 do 100%

Teškim oštećenjem funkcije jetre smatra se stanje jetre sa trajno

promenjenim i patološkim nalazima u kliničkom, laboratorijskom i

funkcionalnom smislu (portalna hipertenzija, portalna

encefalopatija, ascites, varices ezofagi).

Sva oštećenja jetre koja traju duže od tri godine smatraju se trajnim.

12. Stanje posle transplantacije jetre:

1) sa kompenzovanom funkcijom 60%

2) sa nekompenzovanom funkcijom 70 do 100%

13. Gubitak slezine 30%

Dž. UROGENITALNI ORGANI
A. Mokraćni organi
1. Gubitak jednog bubrega posle prilagođavanja ili potpuni gubitak

funkcije bubrega, sa normalnom funkcijom drugog bubrega 30%

2. Funkcionalno oštećenje preostalog bubrega:

1) lakšeg stepena 40 do 60%

2) težeg stepena 70 do 100%

Procenat telesnog oštećenja određuje se prema nalazu kreatinin

klirensa, i to ako je vrednost kk:

0,83 ml/s 40%

0,67 ml/s 50%

0,50 ml/s 60%

0,33 ml/s 70%

0,25 ml/s 80%

0,17 ml/s 90%

ispod 0,17 ml/s 100%

3. Funkcionalno oštećenje oba bubrega težeg stepena 50 do 100%

Procenat telesnog oštećenja određuje se prema mogućnostima terapije:

1) moguća medikamentna terapija 60 do 80%

2) neophodna trajna dijaliza 100%

3) neophodna transplantacija, posle koje je stanje

transplantiranog bubrega:

- sa kompenzovanom funkcijom 50%

- sa dekompenzovanom funkcijom 100%

4. Potpuna ili stalna inkontinencija urina, ili cistostomija 70%

5. Trajno skvrčenje mokraćne bešike kapaciteta do 50 cm₃ 50%

6. Stanje posle plastične operacije mokraćne bešike 50%

7. Trajno suženje uretre, sa otežanim mokrenjem (zbog promena

isključivo na uretri) 30 do 50%

8. Trajne i inoperabilne mokraćne fistule sa stalnim curenjem 70%

Ako na osnovu ostalih kliničkih i drugih ispitivanja postoje

nesumnjivi dokazi za funkcionalno oštećenje preostalog ili oba

bubrega, a kreatinin klirens još nije promenjen, visinu telesnog

oštećenja treba odrediti analogno odredbama tačke 2. pod 1),

odnosno početnom stepenu tačke 3.

B. Genitalni organi
9. Gubitak većeg dela ili čitavog penisa 50%

10. Gubitak oba testisa:

1) kod muškarca preko 50 godina života 30%

2) kod muškarca do 50 godina života 50%

Gubitkom oba testisa smatra se odstranjenje oba testisa hirurškim,

ili drugim putem ili potpuno uništenje funkcije oba testisa zračenjem.

11. Gubitak oba jajnika:

1) kod žene preko 45 do 55 godina života 30%

2) kod žene do 45 godina života 60%

Gubitkom oba jajnika smatra se hirurško odstranjenje oba jajnika

ili gubitak funkcije oba jajnika zračenjem.

12. Gubitak oba jajnika i materice:

1) kod žene preko 45 godina života 40%

2) kod žene do 45 godina života 60%

3) radikalna histerektomija:

- kod žene preko 45 godina života 60%

- kod žene do 45 godina života 70%

Gubitkom jajnika i materice smatra se hirurško odstranjivanje oba

jajnika i materice ili gubitak funkcije jajnika i materice, kao

posledice zračenja.

Gubitkom materice smatra se i nepotpuni gubitak materice, odnosno

subtotalna histerektomija.

13. Amputacija dojke:

1) jednostrano:

- kod žene preko 45 godina života 30%

- kod žene do 45 godina života 40%

2) obostrano:

- kod žene preko 45 godina života 50%

- kod žene do 45 godina života 60%

Amputacija dojke, jednostrano radikalno 40%

Amputacija dojke, obostrano radikalno 60%

DžI. ODREĐIVANjE PROCENTA, AKO POSTOJE DVA TELESNA OŠTEĆENjA ILI VIŠE TELESNIH OŠTEĆENjA

1. Ako postoje dva telesna oštećenja ili više telesnih oštećenja utvrđenih ovim članom, ukupan procenat telesnih oštećenja određuje se povećanjem najvećeg procenta pojedinačnog telesnog oštećenja, i to:
1) po 20% za svako dalje telesno oštećenje koje iznosi 50% ili više;
2) po 10% za svako dalje telesno oštećenje koje iznosi 40% ili 30%.
2. Procenat telesnih oštećenja parnih organa iz glava I do Dž ovog člana može se povećati za 10% ako za pojedina oštećenja tih organa utvrđena ovim članom nije predviđen poseban procenat.
3. Ukupan procenat telesnog oštećenja određen po tač. 1. i 2. ove glave ne može preći 100%.

Član 3.

Ovaj pravilnik stupa na snagu 7. aprila 1997. godine.