ZAKON
O PREVOZU OPASNIH MATERIJA
(Objavljen u "Sl. listu SFRJ", br. 27/90, 45/90 i "Sl. listu SRJ", br. 24/94, 28/96, 68/2002)
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
Ovim zakonom uređuju se uslovi pod kojima se vrše prevoz opasnih materija i radnje koje su u vezi s tim prevozom (pripremanje materije za prevoz, utovar i istovar i usputne manipulacije), kao i nadzor nad izvršavanjem ovog zakona.
Član 2.
Opasne materije, u smislu ovog zakona, jesu:
Klase 1a - Eksplozivne materije;
Klase 1b - Predmeti punjeni eksplozivnim materijama;
Klase 1c - Sredstva za paljenje, vatrometni predmeti i drugi predmeti;
Klase 2 - Zbijeni gasovi, gasovi pretvoreni u tečnost i gasovi rastvoreni pod pritiskom;
Klase 3 - Zapaljive tečnosti;
Klase 4.1 - Zapaljive čvrste materije;
Klase 4.2 - Materije sklone samopaljenju;
Klase 4.3 - Materije koje u dodiru sa vodom razvijaju zapaljive gasove;
Klase 5.1 - Oksidirajuće materije;
Klase 5.2 - Organski peroksidi;
Klase 6.1 - Otrovi;
Klase 6.2 - Gadne i zarazne materije;
Klase 7 - Radioaktivne materije;
Klase 8 - Korozivne (nagrizajuće) materije;
Klase 9 - Ostale opasne materije.
Eksplozivne materije, predmeti punjeni eksplozivnim materijama, sredstva za paljenje, vatrometni predmeti i drugi predmeti (u daljem tekstu: eksplozivne materije) jesu čvrste i tečne hemijske materije koje imaju osobinu da, pod pogodnim spoljnim dejstvom (udar ili trenje), eksplozivnim hemijskim razlaganjem oslobađaju energiju u obliku toplote ili gasova.
Zbijeni gasovi, gasovi pretvoreni u tečnost i gasovi rastvoreni pod pritiskom (u daljem tekstu: gasovi) jesu materije koje imaju kritičnu temperaturu nižu od 50 stepeni Celzijusa ili na 50 stepeni Celzijusa pritisak pare viši od 300 kilopondampera (3 bara).
Zapaljive tečnosti su tečnosti ili smeše tečnosti koje na temperaturi od 50 stepeni Celzijusa imaju pritisak pare niži od 300 kilopondampera (3 bara), a tačku paljenja nižu od 100 stepeni Celzijusa.
Zapaljive čvrste materije su čvrste materije koje, kad su u suvom stanju, mogu lako da se zapale u dodiru sa plamenom ili varnicom (sumpor, celuloid, nitroceluloza, crveni fosfor i dr.), ali nisu sklone samopaljenju.
Materije sklone samopaljenju su materije koje se pale u dodiru sa vazduhom ili vodom bez posredstva drugih materija (beli i žuti fosfor, cinkovi alkili, otpaci, nitrocelulozni filmovi, sirovi pamuk, upotrebljene krpe i dr.).
Materije koje u dodiru sa vodom razvijaju zapaljive gasove jesu materije koje u dodiru sa vodom razvijaju gasove koji se pale u dodiru sa plamenom i varnicom (natrijum, kalijum, kalcijum-karbid, alkalni silicidi i dr.).
Oksidirajuće materije su materije koje se u dodiru sa drugim materijama razlažu i pri tom mogu prouzrokovati vatru (hloridi, perflorati, vodeni rastvor vodonik-super-oksida, peroksidi alkalnih metala i njihove smeše i dr.).
Organski peroksidi su organske materije sa višim stepenom oksidacije koje mogu da izazovu štetne posledice po zdravlje ili život ljudi ili oštećenje materijalnih dobara, a manje su osetljive na eksploziju od dinitro-benzola u dodiru sa plamenom ili na udar, odnosno trenje.
Otrovi su supstancije sintetičkog, biološkog ili prirodnog porekla i preparati proizvedeni od tih supstancija koji, uneseni u organizam ili u dodiru sa organizmom, mogu ugroziti život ili zdravlje ljudi ili štetno delovati na životnu sredinu.
Gadne i zarazne materije su supstancije koje šire neprijatan miris ili sadrže mikroorganizme ili njihove toksine za koje se zna da mogu izazvati zarazna oboljenja kod ljudi i životinja (sveža nesoljena ili usoljena koža, otpaci, iznutrice, žlezde, fekalije i dr.).
Radioaktivne materije su materije čija specifična aktivnost prelazi 74 bekerela (0,02 mikrokirija) po gramu.
Korozivne (nagrizajuće) materije su materije koje u dodiru sa drugim materijama i živim organizmima izazivaju njihovo oštećenje ili uništenje (sumporna kiselina, azotna kiselina, brom, mravlja kiselina, natrijum-hloroksid i dr.).
Ostale opasne materije su supstancije koje za vreme prevoza predstavljaju opasnost, a koje se ne mogu svrstati u klase od 1 do 8 (azbest, suvi led, magnetni materijali i sl.).
Opasnim materijama smatraju se i sirovine od kojih se proizvode opasne materije i otpaci - ako imaju osobine tih materija.
Član 3.
Preduzeća i druga pravna lica i pojedinci koji prevoze ili predaju na prevoz opasne materije i vrše radnje u vezi s tim prevozom, kao i pojedinci koji u toku prevoza neposredno rukuju ili na drugi način dolaze u dodir sa opasnim materijama dužni su da preduzimaju preventivne i zaštitne mere kojima se obezbeđuje zaštita života i zdravlja ljudi, životne sredine ili materijalnih dobara, odnosno bezbednost saobraćaja.
Ako opasna materija ima i osobine neke druge opasne materije koja spada u klasu 2, a te osobine mogu ugroziti život i zdravlje ljudi, životnu sredinu ili materijalna dobra, preduzeća i druga pravna lica i pojedinci koji prevoze takve materije ili vrše radnje u vezi s tim prevozima, kao i pojedinci koji u toku prevoza rukuju ili na drugi način dolaze u dodir sa takvim materijama dužni su da preduzimaju preventivne i zaštitne mere za sprečavanje i takvih opasnosti.
Ako materija iz stava 2. ovog člana ima jednu ili više osobina zbog kojih se može svrstati u opasne materije za čiji prevoz je potrebno posebno odobrenje, takva materija se može prevoziti samo uz odobrenje nadležnog organa, bez obzira na to kako je klasifikovana.
Član 4.
Novootkrivene opasne materije mogu da se prevoze ako ispunjavaju uslove koji su prethodno naučnim ispitivanjem utvrđeni kao uslovi koji pružaju punu sigurnost pri njihovom prevozu.
Član 5.
Opasnim materijama mogu da rukuju samo punoletna lica, koja su za to stručno osposobljena. Opasne materije mogu da prevoze samo lica koja su za rukovanje i prevoz opasnih materija stručno osposobljena i koja su napunila 21 godinu.
Lica koja nisu stručno osposobljena za rukovanje opasnim materijama mogu, ako su prethodno upoznata sa načinom rada, opasnostima i zaštitnim merama na radu, samo prenositi, utovarati, istovarati ili pretovarati opasne materije, i to pod rukovodstvom i nadzorom stručno osposobljenog lica za rukovanje opasnim materijama.
Stručno osposobljavanje lica koja rukuju opasnim materijama i prevoze opasne materije vrše preduzeća koja ispunjavaju tehničke uslove i raspolažu stručnim kadrom za vršenje takvih poslova i koja za to ovlasti nadležni organ u republici, odnosno autonomnoj pokrajini.
Član 6.
Preduzeća i druga pravna lica koja prevoze opasne materije i vrše radnje u vezi s tim prevozom dužna su da organizuju i trajno vrše kontrolu sprovođenja mera i ispunjavanja uslova propisanih za prevoz opasnih materija i vršenja radnji u vezi s tim prevozom u skladu sa odredbama ovog zakona, propisa donesenim na osnovu ovog zakona i međunarodnih sporazuma o prevozu opasnih materija u pojedinim granama saobraćaja.
Član 7.
U pogledu zajedničkog pakovanja, zabrane zajedničkog prevoženja u istom prevoznom sredstvu, odnosno istom prostoru za smeštaj tovara i isključenja iz prevoza opasnih materija shodno se primenjuju i u svim granama unutrašnjeg saobraćaja odgovarajuće odredbe međunarodnih sporazuma koje se odnose na prevoz opasnih materija u pojedinim granama saobraćaja.
Član 8.
Nosilac prava raspolaganja, odnosno vlasnik je dužan da osigura opasnu materiju za slučaj štete pričinjene trećim licima usled smrti, povrede tela ili zdravlja, oštećenja ili uništenja stvari ili zagađivanja životne sredine u toku prevoza.
Odredba stava 1. ovog člana ne primenjuje se na male količine opasnih materija iz člana 51. stav 2. i člana 71. stav 3. ovog zakona.
Član 9.
Odredbe ovog zakona ne odnose se na prevoz opasnih materija prevoznim sredstvima oružanih snaga Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
Odredbe ovog zakona ne odnose se ni na pogonsko gorivo u rezervoaru prevoznog sredstva, kao ni na druge opasne materije koje služe za pogon prevoznog sredstva smeštene u za to određene sudove, koji čine celinu sa prevoznim sredstvom.
II. ZAJEDNIČKE MERE BEZBEDNOSTI ZA SVE OPASNE MATERIJE ILI ZA ODREĐENE VRSTE TIH MATERIJA
1. Pakovanje
Član 10.
Ambalaža u kojoj se prevoze opasne materije mora da obezbeđuje zaštitu života i zdravlja ljudi i životne sredine pri prevozu opasnih