ZAKON

O PLATNOM PROMETU

(Objavljen u "Sl. listu SRJ", br. 3 od 18. januara 2002, 5/03, "Sl. glasniku RS", br. 43/04, 62/06, 31/11)

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se poslovi platnog prometa, kao i prava i obaveze banke i klijenta.
Poslovi platnog prometa, u smislu ovog zakona, obavljaju se u dinarima.

Član 2.

Pojedini pojmovi u smislu ovog zakona imaju sledeća značenja:
Odredbe ovog zakona koje se odnose na pravna lica primenjuju se i na ogranke stranih privrednih društava koji su osnovani u skladu sa zakonom kojim se uređuje osnivanje privrednih društava.
1) klijent označava fizičko ili pravno lice koje ima račun kod banke, uključujući i banku i druge subjekte koji, u skladu sa zakonom, imaju račune kod Narodne banke Srbije;
2) pravno lice označava preduzeća, javne institucije i druge oblike organizovanja, čije je osnivanje registrovao nadležni organ ili je osnovano zakonom;
3) fizičko lice označava lice koje obavlja delatnost radi sticanja dobiti i drugo fizičko lice;
4) dinar označava novčanu jedinicu Republike Srbije;
5) (brisana)
6) novčanim sredstvima označavaju se gotov novac i depoziti koji se drže na računima kod banaka;
7) račun označava tekući, žiro i drugi račun, uključujući i račun za izvršenje jedne transakcije plaćanja, otvoren na osnovu ugovora između klijenta i banke;
8) obračunski račun označava račun banke, kao i račune drugih subjekata koji se vode u Narodnoj banci Srbije, preko koga se vrše plaćanja i obračunavaju međubankarska, odnosno međusobna plaćanja;
9) pokrićem na računu označava se dovoljan iznos raspoloživih sredstava i sastoji se od salda prethodnog bankarskog dana, sredstva dospelih na račun u toku bankarskog dana i uplata u toku tog dana, umanjen za plaćanja izvršena u toku tog bankarskog dana, za isplate i predviđene bankarske tarife, do momenta utvrđivanja pokrića, ali ne označava sredstva evidentirana kao privremeni kredit na računu;
10) banka označava:
a) pravno lice koje je osnovano kao banka i koje poslove obavlja prema zakonu kojim se uređuju banke,
b) (brisana)
v) Narodnu banku Srbije,
g) (brisana)
11) inicijalna banka označava banku koja prima prvi nalog za plaćanje kojim se inicira transakcija plaćanja.
12) prijemna banka označava svaku banku koja primi nalog za plaćanje pošiljaoca;
13) odredišna banka označava banku identifikovanu u nalogu za plaćanje, u kojoj se izvršava plaćanje korisniku-poveriocu u transferu odobrenja, odnosno banku u kojoj je račun dužnika u transferu zaduženja i koja u transakciji plaćanja prima poslednji nalog za plaćanje. U transferu odobrenja odredišna banka je banka poverioca, a u transferu zaduženja - banka dužnika;
14) banka posrednik označava prijemnu banku koja nije ni inicijalna, ni odredišna banka;
15) bankarski dan označava deo dana u kome je banka otvorena za prijem, obradu i prenos naloga za plaćanje i drugih obaveštenja koja se odnose na transakcije plaćanja;
16) datum valute označava bankarski dan na koji je potrebno izvršiti nalog za plaćanje, prema instrukcijama pošiljaoca;
17) dužnik označava fizičko ili pravno lice koje vrši plaćanje u transakciji plaćanja;
18) poverilac označava fizičko ili pravno lice koje prima uplatu u transakciji plaćanja;
19) pošiljalac označava fizičko ili pravno lice koje nalog za plaćanje daje prijemnoj banci;
20) nalogodavac označava pošiljaoca prvog naloga za plaćanje kojim se inicira transakcija plaćanja. U transferu odobrenja nalogodavac je dužnik, a u transferu zaduženja - poverilac;
21) primalac označava pravno ili fizičko lice čija banka treba da primi poslednji nalog za plaćanje u transakciji plaćanja. U transferu odobrenja primalac je poverilac, a u transferu zaduženja - dužnik;
22) nalog za plaćanje označava bezuslovnu instrukciju datu banci da izvrši plaćanje ili naplati određeni iznos novca s naznačenog računa;
23) elektronskim se označava način prenosa naloga za plaćanje i drugih podataka u transakciji plaćanja - telekomunikacijski ili fizičkom isporukom traka, disketa i sličnih nosilaca podataka;
24) izvršenje označava sprovođenje instrukcija sadržanih u nalogu za plaćanje - izdvajanjem prijemnoj banci odgovarajućeg naloga za plaćanje;
25) transakcija plaćanja označava prenos poveriocu novčanih sredstava s računa dužnika, ili na račun poverioca. U transakciji plaćanja dužnik i poverilac mogu biti različita fizička ili pravna lica, ili isto fizičko ili pravno lice;
26) kliring označava razmenu i obradu međubankarskih naloga za plaćanje - radi obračuna bilateralnih ili multilateralnih neto iznosa koje svaka banka duguje, ili koje se svakoj banci duguju za poravnanje naloga za plaćanje uključenih u svaki klirinški krug;
27) obračun označava izvršavanje naloga za plaćanje i međubankarskih plaćanja;
28) ugovor označava sporazum zaključen između banke i klijenta, kojim se regulišu otvaranje i vođenje računa, kao i prava i obaveze ugovornih strana.

II. RAČUNI ZA OBAVLjANjE PLATNOG PROMETA

Dinarski računi

Član 3.

Pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost dužni su da za plaćanje u dinarima otvore tekući račun u banci, da vode sredstva na tom računu i vrše plaćanja preko tog računa, u skladu sa ovim zakonom i ugovorom o otvaranju i vođenju tog računa zaključenim s bankom.
Fizička lica koja ne obavljaju delatnost mogu imati kod banke račune za plaćanje u dinarima.
Pravna i fizička lica mogu imati više od jednog računa u jednoj banci i račune u više banaka.
Narodna banka Srbije propisuje uslove i način otvaranja, vođenja i gašenja računa kod banke, plan računa za obavljanje platnog prometa kod banke, kao i jedinstvenu strukturu za identifikaciju i klasifikaciju računa, u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje naplata javnih prihoda.
Narodna banka Srbije propisuje uslove i način plaćanja u gotovom novcu u dinarima za pravna lica i za fizička lica koja obavljaju delatnost.

III. TRANSAKCIJE PLAĆANjA

Transferi odobrenja i zaduženja

Član 4.

Transakcija plaćanja može biti transfer odobrenja ili transfer zaduženja.
Transakciju plaćanja inicira nalogodavac - podnošenjem banci naloga da izvrši tu transakciju.
Transfer odobrenja je transakcija plaćanja koju inicira dužnik, koji nalog za plaćanje izdaje svojoj banci i daje joj instrukciju za transfer sredstava s njegovog računa poveriocu, ili na račun poverioca.
Transfer zaduženja je transakcija plaćanja koju inicira poverilac, na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koje dužnik daje svojoj banci i svom poveriocu. U transferu zaduženja poverilac banci dužnika daje instrukciju da naplati sredstva s računa dužnika.

Interni i međubankarski transferi

Član 5.

U transakciji plaćanja, računi dužnika i poverioca mogu biti u istoj banci ili u dve različite banke.
Interni transfer je prenos sredstava između dužnika i poverioca kada su njihovi računi u istoj banci.
Međubankarski transfer je prenos sredstava između dužnika i poverioca kada su njihovi računi u različitim bankama.
Transakcija plaćanja se vrši tako što banka dužnika zadužuje račun dužnika, a banka poverioca ili odobrava sredstva na račun poverioca ili mu ta sredstva na drugi način stavlja na raspolaganje (gotovina i dr.), u skladu sa instrukcijama nalogodavca.
Za svaki međubankarski nalog za plaćanje u međubankarskom transferu, banka pošiljalac vrši obračun s bankom primaocem, u skladu s članom 15. ovog zakona.

Učesnici u transakciji plaćanja

Član 6.

Učesnici u internom transferu su nalogodavac, banka u ulozi inicijalne i odredišne banke, i primalac.
Učesnici u međubankarskom transferu su nalogodavac, inicijalna banka, odredišna banka i primalac, a mogu biti uključene i jedna ili više posredničkih banaka.
U transferu odobrenja nalogodavac je dužnik, inicijalna banka je banka dužnika, odredišna banka je banka poverioca, a primalac je poverilac.
U transferu zaduženja nalogodavac je poverilac, inicijalna, odnosno odredišna banka je banka dužnika, a primalac je dužnik.
U međubankarskom transferu, banka može, osim za klijenta, plaćanja vršiti u svoje ime i za svoj račun.
Kada inicijalna banka obračun ne vrši direktno sa odredišnom bankom, transakcija plaćanja se obavlja preko bar jedne posredničke banke.
Kada Narodna banka Srbije transakcije plaćanja obavlja s računa koji se vodi kod Narodne banke Srbije ili na taj račun, odredbe ovog zakona koje se odnose na banke odnose se i na Narodnu banku Srbije.

Ovlašćenje primaoca-dužnika u transferu zaduženja

Član 7.

Primalac-dužnik u transferu zaduženja ne može opozvati svoje ovlašćenje dato nalogodavcu-poveriocu.
Banka dužnika odbiće nalog za plaćanje pošiljaoca samo u slučaju smrti dužnika ili gubitka njegove poslovne sposobnosti, u slučaju stečaja ili likvidacije pravnog lica - dužnika, odnosno u slučaju ograničenja ovlašćenja fizičkog ili pravnog lica, u skladu sa zakonom.

IV. NALOZI ZA PLAĆANjE

Zakoni koji se primenjuju na transakcije plaćanja

Član 8.

Nalog za plaćanje može da pošalje ili primi banka ili organizacioni deo banke sa sedištem u Republici Srbiji.
Na nalog za plaćanje iz stava 1. ovog