ZAKON

O PLATNOM PROMETU

(Objavljen u "Sl. listu SRJ", br. 24 od 15. maja 1998; 74/99, 28/2000, 73/2000, 71/01)

1. Osnovne odredbe

Član 1.

Platni promet u Saveznoj Republici Jugoslaviji (u daljem tekstu: platni promet), u smislu ovog zakona, je gotovinsko i bezgotovinsko plaćanje u dinarima izvršeno između učesnika u platnom prometu preko računa kod nosilaca platnog prometa.
Poslovi platnog prometa su: otvaranje i ukidanje računa, plaćanje s jednog računa na drugi račun (prenos, naplata, obračun, uplata i isplata), evidentiranje promena na računima, praćenje likvidnosti učesnika i nosilaca platnog prometa, kao i drugi poslovi platnog prometa određeni ovim zakonom i drugim saveznim zakonima.
Na osnovu izvršenog platnog prometa nosioci platnog prometa obezbeđuju dokumentaciono-statističku osnovu platnog prometa za informisanje nadležnih organa radi vođenja ekonomske politike u zemlji.

Član 2.

Obavljanje platnog prometa zasniva se na:
1) jedinstvenoj i racionalnoj tehnologiji obavljanja platnog prometa zasnovanoj na međusobno povezanim bazama podataka;
2) racionalnoj mreži organizacionih jedinica nosilaca platnog prometa;
3) primeni finansijskih i drugih standarda u izvršavanju platnog prometa;
4) jedinstvenoj računarsko-komunikacionoj mreži za prenos sredstava i obradu podataka u platnom prometu;
5) brzom, sigurnom i racionalnom prenosu sredstava između učesnika u platnom prometu;
6) slobodnom raspolaganju sredstvima na računu;
7) obezbeđivanju finansijskih podataka i njihovoj obradi.

2. Učesnici u platnom prometu

Član 3.

Učesnici u platnom prometu su pravna lica, preduzetnici i fizička lica koji vrše plaćanja preko računa u dinarima (u daljem tekstu: učesnici u platnom prometu).
Pravna lica i preduzetnici su dužni da, na osnovu ugovora, otvore račune kod nosioca platnog prometa, vode sredstva na tim računima i vrše plaćanja preko tih računa, u skladu sa ovim zakonom.
Fizička lica mogu na osnovu ugovora otvarati račune kod nosioca platnog prometa, voditi sredstva na tim računima i vršiti plaćanja preko tih računa, u skladu sa ovim zakonom.

3. Nosioci platnog prometa

Član 4.

Nosioci platnog prometa su: Narodna banka Jugoslavije, banke, Poštanska štedionica i druge finansijske organizacije i preduzeća PTT saobraćaja (u daljem tekstu: Nosioci platnog prometa).
Nosioci platnog prometa su dužni da učesnicima u platnom prometu otvore račune u skladu sa ovim zakonom.

Član 5.

Narodna banka Jugoslavije, preko specijalizovane organizacije u svom sastavu Zavoda za obračun i plaćanja (u daljem tekstu: ZOP), obavlja sledeće poslove platnog prometa:
1) vodi žiro, obračunske i druge račune nosilaca platnog prometa;
2) organizuje obračunska mesta i obavlja dnevni i povremeni obračun između nosilaca platnog prometa i učesnika u platnom prometu (kliring, kompenzacija i dr.) i vrši prenos sredstava između nosilaca platnog prometa;
3) vodi račune za naplatu javnih prihoda, raspoređuje sredstva sa tih računa u skladu sa propisima i vodi račune Savezne Republike Jugoslavije i republika članica;
4) vodi jedinstveni registar emitovanih hartija od vrednosti, formira centralni depo hartija od vrednosti i vodi račune na kojima se evidentiraju deponovane hartije od vrednosti;
5) prima u depozit po viđenju sredstva javnih prihoda, sredstva banaka depozitara i druga sredstva saglasno zakonu, utvrđuje promet i stanje depozita i evidentira ga na računu i o tome ih obaveštava;
6) obračunava i usaglašava izvršena plaćanja i vrši prenos sredstava između učesnika u platnom prometu čije račune vodi;
7) prima uplate, izvršava isplate, obavlja blagajničko-trezorske poslove i obezbeđuje smeštaj i čuvanje gotovog novca;
8) prati likvidnost nosilaca platnog prometa, daje naloge i preduzima mere radi održavanja dnevne likvidnosti nosilaca platnog prometa;
9) prati likvidnost učesnika u platnom prometu;
10) vrši prinudnu naplatu sa računa učesnika u platnom prometu koji se vodi kod drugog nosioca platnog prometa kad na računu učesnika platnog prometa kod nosioca platnog prometa kome je podnesen nalog za prinudnu naplatu nema sredstava za izvršenje;
11) vrši usluge iz oblasti finansijskog poslovanja za Saveznu Republiku Jugoslaviju i republike članice;
12) vrši međubankarski obračun čekova po tekućim računima građana;
13) stara se o razvoju i unapređenju platnog prometa;
14) obavlja i druge poslove platnog prometa u skladu sa ovim zakonom i drugim saveznim zakonima.
Narodna banka Jugoslavije vodi račune na kojima evidentira primarnu emisiju, depozite i plasmane.

Član 6.

Banke obavljaju sledeće poslove platnog prometa:
1) vode račune pravnih lica i preduzetnika i izvršavaju plaćanja sa tih računa;
2) vode račune fizičkih lica i izvršavaju plaćanja sa tih računa;
3) učestvuju u međubankarskom obračunu izvršenih plaćanja;
4) utvrđuju dnevni promet i stanje depozita za svakog deponenta posebno i o tome ih obaveštavaju;
5) primaju uplate od fizičkih lica u korist računa koji se vode kod drugih nosilaca platnog prometa;
6) primaju uplate u korist tekućih računa fizičkih lica koji se vode kod njih;
7) obavljaju gotovinski platni promet;
8) obavljaju blagajničko-trezorske poslove i obezbeđuju smeštaj i čuvanje gotovog novca u okviru blagajničkog maksimuma;
9) vrše prijem, obračun i naplatu čekova po tekućim računima građana;
10) organizuju izdavanje kreditnih kartica i plaćanje kreditnim karticama i drugim bankarskim instrumentima plaćanja;
11) obavljaju i druge poslove platnog prometa u skladu sa ovim zakonom i drugim saveznim zakonima.
Poštanska štedionica i druge finansijske organizacije mogu obavljati poslove iz stava 1. tačka 2. i tač. 4. do 11. ovog člana.

Član 7.

Narodna banka Jugoslavije daje ovlašćenje nosiocima platnog prometa za obavljanje platnog prometa na osnovu podnesenog zahteva, ako utvrdi da ispunjavaju sledeće uslove:
1) da imaju otvoren žiro-račun kod Narodne banke Jugoslavije - ZOP;
2) da je obim njihovog poslovanja usklađen prema saveznom zakonu kojim se uređuje poslovanje banaka i aktima Narodne banke Jugoslavije kojima se bliže propisuju način i uslovi usklađivanja poslovanja banaka i obim i struktura rizičnih plasmana banaka;
3) da posluju uspešno i da održavaju svoju likvidnost u skladu sa aktima Narodne banke Jugoslavije;
4) da imaju uredno i ažurno knjigovodstvo računa deponenata i o tome pozitivno mišljenje revizora;
5) da raspolažu računarsko-komunikacionom opremom za elektronsko plaćanje;
6) da raspolažu standardizovanim, sistemskim, komunikacionim i aplikativnim programima za obavljanje platnog prometa na nivou pojedinačnih transakcija sa mogućnošću povezivanja sa aplikativnim programskim sistemom Narodne banke Jugoslavije - ZOP;
7) da raspolažu stručnim kadrom za obavljanje platnog prometa.
Narodna banka Jugoslavije, u roku od 90 dana od dana podnošenja zahteva, donosi rešenje.
Rešenje iz stava 2. ovog člana je konačno.

Član 8.

Ovlašćenje za obavljanje platnog prometa dato banci prestaje da važi ako je Narodna banka Jugoslavije donela konačno rešenje o oduzimanju dozvole za rad.
Narodna banka Jugoslavije oduzeće ovlašćenje iz stava 1. ovog člana ako u postupku kontrole platnog prometa utvrdi da banka ne ispunjava neki od uslova iz člana 7. stav 1. ovog zakona, ili ne postupa po drugim odredbama ovog zakona ili aktima Narodne banke Jugoslavije donesenim na osnovu ovog zakona.
Rešenje o oduzimanju ovlašćenja za obavljanje platnog prometa donosi Narodna banka Jugoslavije u roku od 15 dana od dana izvršene kontrole.
Rešenje iz stava 3. ovog člana je konačno.

Član 9.

Narodna banka Jugoslavije propisuje način davanja i oduzimanja ovlašćenja iz čl. 7. i 8. ovog zakona.

Član 10.

Preduzeća PTT saobraćaja obavljaju sledeće poslove platnog prometa;
1) primaju uplate od fizičkih lica, u korist računa koji se vode kod drugih nosilaca platnog prometa i vrše isplate fizičkim licima za račun učesnika u platnom prometu;
2) primaju uplate dnevnog pazara za račun učesnika u platnom prometu;
3) primaju, obračunavaju i vrše naplatu čekova po tekućim računima građana;
4) obavljaju i druge poslove platnog prometa u skladu sa drugim saveznim zakonima.

4. Računi za obavljanje platnog prometa

Član 11.

Učesnik u platnom prometu može imati račune kod jednog ili više nosilaca platnog prometa.
Pravno lice može otvoriti poseban podračun delu pravnog lica koji je sastavni deo računa tog pravnog lica.

Član 12.

Pravno lice i preduzetnik odgovara za novčane obaveze, u smislu ovog zakona, sredstvima sa svih računa kod nosilaca platnog prometa.

Član 13.