ZAKON

O OSNOVAMA RADNIH ODNOSA

(Objavljen u "Sl. listu SRJ" br. 29/96 i 51/99)

OdeljakI

OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Radni odnos je odnos po osnovu rada između zaposlenog i preduzeća, drugog pravnog ili fizičkog lica (u daljem tekstu: poslodavac) koji se zasniva ugovorom o radu.

Član 2.

Radni odnos, u smislu ovog zakona, jeste i odnos po osnovu rada između zaposlenog i države, odnosno jedinice lokalne samouprave, kao poslodavca, koji se zasniva na osnovu akta nadležnog organa.

Član 3.

Zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu, materijalno obezbeđenje za vreme privremene nezaposlenosti, zaštitu na radu, zdravstvenu zaštitu i druga prava u slučaju bolesti, smanjenja ili gubitka radne sposobnosti i starosti, kao i prava na druge oblike zaštite u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom.
Zaposlena žena ima pravo na posebnu zaštitu na radu za vreme trudnoće, porođaja i materinstva.
Zaposleni mlađi od 18 godina i zaposleni invalid imaju pravo na posebnu zaštitu na radu.

Član 4.

Zaposleni, neposredno ili preko svojih predstavnika, imaju pravo na učešće u upravljanju, pregovaranje, informisanje i izražavanje svojih stavova o bitnim pitanjima iz oblasti radnih odnosa, saglasno zakonu i kolektivnom ugovoru.
Predstavnik zaposlenih, zbog svojih aktivnosti u radu organa preduzeća i drugog oblika organizovanja ne može biti pozvan na odgovornost niti trpeti posledice svojih aktivnosti ako postupa u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom.

Član 5.

Zaposleni obrazuju savet zaposlenih u skladu sa saveznim zakonom i kolektivnim ugovorom.

Član 6.

Poslodavac je dužan da omogući predstavniku sindikata da učestvuje u postupku utvrđivanja prava, obaveza i odgovornosti zaposlenih koji proističu iz zakona i kolektivnog ugovora.
Predstavnik sindikata (sindikalni poverenik) ne može biti pozvan na odgovornost niti doveden u nepovoljniji položaj zbog sindikalnih aktivnosti ako postupa u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom.

OdeljakII

RADNI ODNOSI

1. Zasnivanje radnog odnosa

Član 7.

Radni odnos može da zasnuje lice koje ispunjava opšte uslove utvrđene ovim zakonom i posebne uslove za rad na određenom radnom mestu utvrđene zakonom, odnosno opštim aktom poslodavca.
Radni odnos može da zasnuje lice koje je navršilo 15 godina života i koje ima opštu zdravstvenu sposobnost.
Radni odnos može da zasnuje invalid koji je zdravstveno sposoban za rad.
Invalid koji je osposobljen za obavljanje određenih poslova smatra se da je zdravstveno sposoban za rad na tim poslovima.

Član 8.

Strani državljanin i lice bez državljanstva može zasnovati radni odnos pod uslovima iz st. 1. i 2. člana 7. ovog zakona i uslovima utvrđenim drugim saveznim zakonom.

Član 9.

Poslodavac je dužan da potrebu za popunom slobodnog radnog mesta i uslove za obavljanje poslova tog radnog mesta prijavi organizaciji nadležnoj za poslove zapošljavanja.
Organizacija nadležna za poslove zapošljavanja dužna je da slobodna radna mesta javno oglasi.

Član 10.

Radni odnos se zasniva na neodređeno vreme.
Radni odnos može se zasnovati na određeno vreme u slučajevima utvrđenim zakonom.
Zaposleni na određeno vreme ima ista prava, obaveze i odgovornosti kao i zaposleni na neodređeno vreme.
Radni odnos se može zasnovati i sa radnim vremenom kraćim od punog radnog vremena u skladu sa zakonom.

Član 11.

Ugovor o radu zaključuje se u pismenom obliku.
Ugovor o radu smatra se zaključenim kad ga potpišu poslodavac, odnosno lice koje je on ovlastio i lice koje zasniva radni odnos.
Poslodavac je dužan da sa licem koje zasniva radni odnos zaključi ugovor o radu pre njegovog početka rada i da ga prijavi organizacijama nadležnim za poslove zapošljavanja i penzijskog, invalidskog i zdravstvenog osiguranja, u skladu sa zakonom.
Ugovor o radu sadrži odredbe o danu početka rada, zaradi, uslovima rada, radnom mestu za koje se zasniva radni odnos, mogućnosti raspoređivanja na drugo radno mesto u toku trajanja radnog odnosa i o drugim pitanjima, obavezama i odgovornostima na radu i u vezi sa radom.
Ugovorom o radu ne mogu se utvrditi manja prava i nepovoljniji uslovi rada od prava i uslova koji su utvrđeni zakonom i kolektivnim ugovorom.
Zaposleni ostvaruju prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa danom početka rada.

Član 12.

Prethodno proveravanje radnih sposobnosti može se utvrditi kao poseban uslov za zasnivanje radnog odnosa.
Probni rad može se utvrditi kao poseban uslov za rad na određenom radnom mestu, ali ne duže od tri meseca.

Član 13.

Poslodavac može zasnovati radni odnos s pripravnikom.
Pripravnikom se smatra lice sa visokom, višom ili srednjom stručnom spremom koje prvi put zasniva radni odnos radi osposobljavanja za samostalni rad.
Poslodavac može s nezaposlenim licem da zaključi ugovor o volonterskom radu.
Volonterom se smatra lice koje poslodavac prima na stručno osposobljavanje bez zasnivanja radnog odnosa.

Član 14.

Poslodavac može s licem zaposlenim kod drugog poslodavca da zaključi ugovor o dopunskom radu, u skladu sa zakonom.

Član 15.

Za obavljanje poslova za koje se zbog prirode procesa rada ne zasniva radni odnos može da se zaključi ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova.
Lice koje obavlja poslove iz stava 1. ovog člana ima pravo na zaštitu na radu, na zdravstvenu zaštitu i na penzijsko-invalidsko osiguranje za slučaj nesreće na poslu i profesionalne bolesti.

2. Raspoređivanje zaposlenih

Član 16.

U slučajevima potrebe procesa i organizacije rada zaposleni može biti raspoređen na svako radno mesto koje odgovara stepenu i vrsti njegove stručne spreme, znanju i sposobnostima.

Član 17.

Zaposleni za koga se u postupku propisanom zakonom, odnosno kolektivnim ugovorom utvrdi da nema potrebna znanja i sposobnosti za izvršavanje poslova radnog mesta na koje je raspoređen ili da ne ostvaruje odgovarajuće rezultate rada, odlukom direktora raspoređuje se na drugo radno mesto koje odgovara njegovom znanju i sposobnostima. Ako takvog radnog mesta nema, zaposlenom prestaje radni odnos.

Član 18.

U slučajevima utvrđenim zakonom zaposleni može biti privremeno raspoređen kod drugog poslodavca, na osnovu sporazuma oba poslodavca i uz saglasnost zaposlenog.

3. Radno vreme

Član 19.

Radno vreme iznosi 40 časova u radnoj nedelji (u daljem tekstu: puno radno vreme).
Poslodavac može uvesti radno vreme kraće od punog radnog vremena u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom.
Zaposlenom koji radi na naročito teškim, napornim i za zdravlje štetnim poslovima skraćuje se puno radno vreme srazmerno štetnom uticaju na zdravlje, odnosno radnu sposobnost zaposlenog.
Zaposleni koji radi kraće od punog radnog vremena i zaposleni iz stava 3. ovog člana imaju ista prava kao zaposleni koji radi puno radno vreme.

Član 20.

Radno vreme zaposlenog može trajati i duže od punog radnog vremena pod uslovima utvrđenim zakonom, odnosno kolektivnim ugovorom, ali ne duže od deset časova nedeljno.
Izuzetno od odredbe stava 1. ovog člana, zaposleni je dužan, da u slučaju elementarne nepogode i u drugim slučajevima utvrđenim zakonom, radi i duže od vremena utvrđenog u tom stavu, dok traju okolnosti zbog kojih je uveden rad duži od punog radnog vremena.
Odluku o radnom vremenu dužem od punog radnog vremena donosi direktor.

Član 21.

Radno vreme između 22 časa i šest časova narednog dana smatra se radom noću.
Rad noću predstavlja poseban uslov rada u pogledu utvrđivanja prava zaposlenog.

Član 22.

Raspored radnog vremena u okviru ukupnog godišnjeg radnog vremena utvrđuje se odlukom direktora.
Nadležni državni organ, odnosno organ jedinice lokalne samouprave može, a u slučajevima određenim zakonom dužan je da svojom odlukom utvrdi raspored, početak i završetak radnog vremena u određenim delatnostima i na određenim poslovima.

Član 23.

Preraspodela radnog vremena može se izvršiti kad to zahtevaju priroda delatnosti, organizacija rada, bolje korišćenje sredstava rada, racionalnije korišćenje radnog vremena i izvršenje određenih poslova u utvrđenim rokovima.
U slučajevima iz stava 1. ovog člana, preraspodela radnog vremena vrši se tako da ukupno radno vreme zaposlenog u proseku ne bude duže od punog radnog vremena u toku godine.
Odluku o preraspodeli radnog vremena donosi direktor.

Član 24.

Zaposleni koji radi na radnom mestu za koje je predviđeno radno vreme kraće od punog radnog vremena u smislu člana 10.