Na osnovu člana 52. stav 2. Osnovnog zakona o zaštiti na radu ("Službeni list SFRJ", br. 15/65 i 28/66) i člana 6. stav 4. Zakona o tehničkim merama ("Službeni list SFRJ", br. 12/65), savezni sekretar za rad i savezni sekretar za industriju i trgovinu propisuju
PRAVILNIK
O ZAŠTITI NA RADU I O TEHNIČKIM MERAMA ZA RAZVIJAČE ACETILENA I ACETILENSKE STANICE
(Objavljen u "Sl. listu SFRJ", br. 6/67, 29/67, 27/69 i 6/92)
I. OPŠTE ODREDBE
Član 1.
Ovim pravilnikom propisuju se mere i normativi zaštite na radu i tehničke mere za razvijače acetilena i acetilenske stanice.
Član 2.
Pod razvijačima acetilena, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se pokretni (prenosni) i nepokretni (stabilni) aparati za proizvodnju acetilena sa niskim pritiskom od 0,3kp/cm2 natpritiska i sa visokim pritiskom od 0,3kp/cm2 do 1,5kp/cm2natpritiska, koji acetilen proizvode na jedan od sledećih načina (sistema):
1) padom kalcijum karbida u vodu,
2) dovodom vode na kalcijum karbid,
3) naizmeničnim dodirom kalcijum karbida i vode odnosno potapanjem kalcijum karbida odozgo ili dodirom vode odozdo (kontaktni razvijači).
Član 3.
Pod acetilenskom stanicom, u smislu ovog pravilnika, podrazumeva se stabilno postrojenje za proizvodnju i razvođenje acetilena, koje se sastoji iz jednog ili više razvijača acetilena i cevne mreže sa odgovarajućom armaturom za razvođenje i upotrebu acetilena na više radnih mesta u jednoj ili više prostorija u krugu radne organizacije ili na radilištu.
Pod postrojenjem acetilenske stanice podrazumevaju se i cevni vodovi za kiseonik, ako se razvođenje kiseonika za potrebe zavarivanja ili sečenja metala vrši sa centralnog mesta pomoću boca sa kiseonikom, smeštenog u posebnoj prostoriji.
Član 4.
Razvijače acetilena i acetilenske stanice mogu projektovati, proizvoditi i postavljati samo one organizacije koje su za taj posao stručno i tehnički opremljene.
Član 5.
Mere i normative zaštite na radu predviđene ovim pravilnikom sprovode radne i druge organizacije, organi društveno-političkih zajednica druga pravna lica i fizička lica, kod kojih su zapošljena lica na proizvodnji razvijača acetilena i acetilenskih stanica, kao i na izvođenju instalacija za razvođenje acetilena i kiseonika, i koja upotrebljavaju razvijače odnosno acetilenske stanice (u daljem tekstu: organizacije).
II. MERE I NORMATIVI ZAŠTITE NA RAZVIJAČIMA ACETILENA I ACETILENSKIM STANICAMA
1. Zajedničke odredbe
Član 6.
Razvijač acetilena sme se proizvoditi i acetilenske stanice postavljati samo na osnovu tehničke dokumentacije.
Tehnička dokumentacija za razvijač mora da sadrži:
1) crtež razvijača i njegovih delova;
2) proračun debljine zida omotača i dna cilindričnog tela razvijača i njegovih delova (skupljač acetilena, vodeni osigurač, prečistač, hladnjak i dr.), kao i proračun sigurnosnog ventila i olovnog osigurača;
3) tehničke podatke:
- o kvalitetu materijala upotrebljenog za izradu razvijača i njegovih delova,
- o dozvoljenom radnom pritisku ukp/cm2,
- o najvećem kapacitetu proizvodnje acetilena u trajnom pogonu, izraženom u l ili m3/čas,
- o najpovoljnijoj granulaciji kalcijum karbida u mm,
- o dozvoljenoj količini punjenja u kg u jednoj šarži;
4) tehnički opis sa skicom razvijača, listom potrebnih rezervnih delova i sledećim uputstvima:
- o pravilnom rukovanju razvijačem,
- o pravilnom održavanju razvijača,
- o opasnostima koji prete pri nepravilnom rukovanju razvijačem.
Podaci iz stava 2. tačka 4. ovog člana mogu biti na posebnim ili zajedničkim podnescima, zavisno od veličine i složenosti razvijača. Ti podnesci snabdeveni pečatom proizvođača predaju se korisniku zajedno sa razvijačem.
Tehnička dokumentacija za acetilensku stanicu mora, pored podataka iz stava 2. ovog člana, sadržati i:
1) situacioni plan celokupnog postrojenja sa razvodnom cevnom mrežom za acetilen i kiseonik, sa naznačenjem mesta smeštaja razvijača i boca sa kiseonikom, priključnih mesta sa vodenim osiguračima i najbližih prostorija sa otvorenim plamenom ili ugrejanim predmetima (preko 500oC), kao i sa podacima o nagibu cevnih vodova, o odvajačima kondenzata i ostaloj armaturi na cevnoj mreži;
2) plan prostorije za smeštaj razvijača sa ucrtanim dimenzijama i podacima o protivpožarnoj zaštiti, ventilaciji, osvetljenju i ostalim merama zaštite na radu.
Dokumentacija iz stava 4. ovog člana, overena od strane projektanta odnosno izvođača acetilenske stanice, predaje se korisniku prilikom puštanja stanice u rad.
Član 7.
Do donošenja tehničkih propisa odnosno jugoslovenskih standarda za proračunavanje i konstruisanje plinskih generatora, pri kontrolnom proračunavanju debljine zida omotača i dna cilindričnog tela razvijača acetilena i njegovih delova (skupljač acetilena, vodeni osigurač, prečistač i dr.), primenjivaće se odredbe člana 3. tač. 1. do 6. Tehničkih propisa za izradu i upotrebu zatvorenih sudova za komprimirane, tečne i pod pritiskom rastvorene gasove ("Službeni list FNRJ", br. 6/57, 22/57 i 3/58), s tim da debljina lima ne sme biti manja od 2 mm.
Pri proračunavanju debljine zida omotača i dna razvijača i njegovih delova iz stava 1. ovog člana moraju se uzeti u obzir sledeći probni pritisci:
1) za razvijače niskog pritiska i njihove delove (osim vodenog osigurača) - 1kp/cm2;
2) za razvijače visokog pritiska i njihove delove (osim vodenog osigurača) - 3kp/cm2;
3) za vodene osigurače na razvijačima niskog i visokog pritiska - 30kp/cm2.
Član 8.
Razvijači acetilena moraju biti čvrste konstrukcije i potpuno nepropustljivi.
Za izradu cilindričnog tela razvijača acetilena i njegovih delova koji se nalaze pod pritiskom (skupljač acetilena, vodeni osigurač, prečistač i dr.) mora se upotrebljavati čelični lim koji je lako zavarljiv, čvrstoće od 35 do 60kp/mm2, sa izduženjem od 27% do 16% u poprečnom pravcu (na smer valjanja), kvaliteta propisanog važećim jugoslovenskim standardom ili njemu odgovarajućim inostranim standardom.
Za izradu vodenog osigurača može se koristiti i bešavna čelična cev kvaliteta propisanog važećim jugoslovenskim standardima.
Za zavarivanje razvijača i njegovih delova mora se koristiti kvalitetni dodatni materijal (žica, elektroda) prema važećim jugoslovenskim standardima.
Rad na zavarivanju razvijača smeju vršiti samo stručno osposobljeni zavarivači.
Član 9.
Konstrukcija razvijača acetilena mora biti takva da se pre početka rada može iz razvijača lako ispustiti eksplozivna smeša acetilena i vazduha. Za ispuštanje te smeše mora se u najvišoj tački gasnog prostora razvijača odnosno skupljača ugraditi slavina, ako se za tu svrhu ne može koristiti ventil sigurnosti.
Razvijač mora biti opremljen napravom za automatski rad odnosno proizvodnju acetilena (regulator rada).
Član 10.
Razvijači acetilena namenjeni za prenošenje sa mesta na mesto u prostorijama ili u krugu organizacije i van nje (gradilište, radilište) izvode se, po pravilu, kao pokretni (prenosni) razvijači sa punjenjem od 1 kg do 10 kg kalcijum karbida. Delovi pokretnih razvijača (pomoćni uređaji) ugrađeni su, po pravilu, na samom razvijaču (prečistač, vodeni osigurač i dr.).
Za privremene montažno-građevinske radove većeg obima (mostogradnja, brodogradnja i dr.) koji zahtevaju proizvodnju preko 3 m3acetilena na čas i veći broj priključnih mesta, mogu se koristiti razvijači sa punjenjem preko 10 kg ali ne preko 20 kg kalcijum karbida. Ti razvijači (prenosne acetilenske stanice) moraju svojom konstrukcijom biti podešeni tako da se bezopasno prenose i da omogućavaju siguran rad na mestu privremene