Na osnovu člana 63. stav 3. i člana 64. Zakona o lekovima i medicinskim sredstvima ("Službeni glasnik RS", br. 84/04 i 85/05 - dr. zakon),
Ministar zdravlja donosi

PRAVILNIK

O USLOVIMA ZA PROIZVODNjU LEKOVA

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 27 od 17. marta 2008)

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim pravilnikom propisuju se uslovi u pogledu prostora, opreme i kadra za proizvodnju, ispitivanja i kontrole kvaliteta lekova, koje mora ispunjavati pravno lice koje proizvodi lekove koji se koriste u humanoj medicini, kao i lekove koji se upotrebljavaju isključivo u veterinarskoj medicini (u daljem tekstu: proizvođač).
Ovim pravilnikom propisuju se i drugi posebni uslovi u pogledu prostora, opreme i kadra koje mora ispunjavati pravno lice koje prikuplja, obrađuje ili prerađuje krv humanog porekla, njene sastojke i derivate kao sirovine za proizvodnju lekova iz ljudske krvi, kao i posebni uslovi u pogledu prostora, opreme i kadra koje mora ispunjavati proizvođač koji proizvodi radiofarmaceutske lekove i biotehnološke lekove.

Član 2.

Izrazi upotrebljeni u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:
1) Kontrola kvaliteta predstavlja sistem uzorkovanja, specifikacije i ispitivanja, kao i postupak organizacije dokumentovanja i odobravanja, koji obezbeđuje vršenje neophodnih i relevantnih ispitivanja pre odobravanja za upotrebu svih polaznih materijala, međuproizvoda, kao i prodaju ili isporuku gotovih lekova, pre ocene njihovog kvaliteta kao zadovoljavajućeg. Kontrola kvaliteta obuhvata laboratorijsku kontrolu, kao i donošenje svih drugih odluka koje mogu uticati na kvalitet proizvoda;
2) Obezbeđenje kvaliteta (QA) predstavlja sledivi proces kojim se kvalitet uvodi u sve faze proizvodnje, uključujući i sistem dokumentovanog praćenja svih sastojaka i pojedinačnog proizvodnog procesa, odnosno kontrolu kvaliteta, koja obuhvata sve kontrole u odnosu na kvalitet leka. Kontrola kvaliteta se ostvaruje u proizvodnom procesu (na početku i tokom procesa), na gotovom proizvodu (serijama proizvoda) i na uzorcima uzetim iz prometa (kontrola posle stavljanja u promet);
3) Validacija je dokumentovan postupak koji se sprovodi u skladu sa smernicama Dobre proizvođačke prakse (GMP) kojim se potvrđuje da metode, sistemi, oprema, procesi, određeni proizvodni postupak ili sveukupne aktivnosti u proizvodnji nekog leka dovode konzistentno do očekivanih rezultata;
4) Lice odgovorno za proizvodnju je lice zaposleno sa punim radnim vremenom kod proizvođača leka koje je odgovorno za pripremu proizvodnje, proizvodnju gotovog leka, skladištenje, kao i distribuciju od proizvođača do pravnog lica koje obavlja promet leka na veliko ili promet leka na malo;
5) Kvalifikovani farmaceut odgovoran za kontrolu kvaliteta (QC) je lice zaposleno kod proizvođača leka koje je odgovorno za kontrolu kvaliteta svake serije leka, odnosno koje je odgovorno za kvalitet leka tokom procesa proizvodnje, uključujući sistem dokumentovanog praćenja svih polaznih materijala (aktivne supstance i sve druge supstance), materijala za pakovanje, poluproizvoda, proizvodnih postupaka, kao i ispitivanja kvaliteta gotovog leka;
6) Kvalifikovani farmaceut odgovoran za puštanje serije leka u promet (QP) je lice zaposleno kod proizvođača leka koje donosi odluku i odobrava puštanje serije leka u promet;
7) Dobra proizvođačka praksa (GMP) predstavlja sistem smernica za obezbeđenje kvaliteta koji se odnosi na organizovanje, sprovođenje nadzora i kontrolu kvaliteta proizvodnje leka. Dobra kontrolna laboratorijska praksa je deo Dobre proizvođačke prakse, na osnovu koje se vrši kontrola kvaliteta leka;
8) Dobra praksa u distribuciji (GDP) predstavlja sistem smernica za obezbeđenje kvaliteta koji se odnosi na organizovanje, sprovođenje nadzora i distribuciju leka od proizvođača do krajnjeg korisnika;
9) Dobra laboratorijska praksa (GLP) predstavlja sistem smernica za obezbeđenje kvaliteta u organizovanju i sprovođenju laboratorijskog rada u predkliničkim ispitivanjima;
10) Nadležno ministarstvo je ministarstvo nadležno za poslove zdravlja, za lekove koji se upotrebljavaju u humanoj medicini, i ministarstvo nadležno za poslove veterine, za lekove koji se isključivo upotrebljavaju u veterinarskoj medicini;
11) Serija je definisana količina polaznog materijala, materijala za pakovanje ili proizvoda proizvedenih u toku jednog proizvodnog procesa ili u seriji procesa, a koja je iz tog razloga očekivano homogena. Pod serijom leka podrazumeva se ukupna količina gotovog leka (finalnog farmaceutskog oblika) proizvedenog od iste početne količine polaznih materijala koji potiču od jedne serije proizvodnih postupaka ili jednog postupka sterilizacije, ili u slučaju kontinuirane proizvodnje, ukupna količina gotovog leka koja je proizvedena u određenom vremenskom periodu;
12) Broj serije je određena kombinacija brojeva, odnosno slova koje specifično indentifikuju seriju;
13) Poluproizvod je svaki proizvod koji je prošao sve faze proizvodnog postupka izuzev finalnog pakovanja leka;
14) Kalibracija je niz operacija kojima se, pod određenim uslovima utvrđuje odnos između vrednosti dobijenih na osnovu merenja mernim instrumentom ili mernim sistemom ili vrednosti predstavljenih merenjem materijala i odgovarajućih poznatih vrednosti referentnog standarda;
15) Kompjuterizovani sistem je sistem koji obuhvata unos podataka, elektronsku obradu i izlaz namenskih informacija bilo za izveštavanje ili za automatsku kontrolu procesa;
16) Unakrsna kontaminacija je kontaminacija materijala ili proizvoda sa drugim materijalom ili proizvodom;
17) Gotov proizvod je lek koji je prošao sve faze proizvodnog procesa uključujući i završno pakovanje;
18) Procesna kontrola je kontrola koja se sprovodi u toku proizvodnje kako bi se pratio i po potrebi prilagodio proces proizvodnje, a kako bi se postiglo da lek odgovara zahtevima iz specifikacije. Kontrola radne sredine i opreme takođe se može smatrati delom procesne kontrole;
19) Međuproizvod je delimično obrađen materijal koji mora da se podvrgne daljoj proizvodnji pre nego što postane poluproizvod;
20) Pakovanje je postupak koji uključuje sve operacije, uključujući punjenje i obeležavanje, kojima se podvrgava poluproizvod da bi postao gotov proizvod;
21) Materijal za pakovanje je bilo koji materijal koji se koristi za unutrašnje i spoljne pakovanje leka, a koji može biti primarni i sekundarni u zavisnosti od toga da li je u direktnom kontaktu sa proizvodom, odnosno nije u direktnom kontaktu sa proizvodom;
22) Proizvodni postupci predstavljaju detaljan opis operacija koje treba da se sprovedu, mere opreza koje treba da se preduzmu i druge mere koje se direktno ili indirektno primenjuju pri proizvodnji leka;
23) Kvalifikacija je dokumentovan postupak dokazivanja da sva oprema i sistemi pravilno funkcionišu i da će dati očekivane rezultate;
24) Polazni materijal je aktivna supstanca, kao i svaka druga supstanca koja se koristi u proizvodnji leka, izuzev materijala za pakovanje;
25) Interna provera je provera organizovana od strane samog proizvođača leka za koju je određeno jedno ili više lica zaposlenih kod proizvođača koji vrše proveru primene i sprovođenja smernica Dobre proizvođačke prakse, odnosno Dobre kontrolne laboratorijske prakse, kao i Dobre prakse u distribuciji;
26) Radiofarmaceutski lek je gotov lek koji je pripremljen pred neposrednu upotrebu, koji sadrži jedan ili više radionuklida (radioaktivnih izotopa) namenjenih za medicinsku primenu;
27) Biotehnološki lek je lek kod koga se u proizvodnom procesu koriste ćelije ili organizmi koji su dobijeni ili modifikovani rekombinantnom DNK tehnologijom hibrida ili drugim tehnologijama u skladu sa savremenim dostignućima nauke;
28) Davalac ugovorne proizvodnje, odnosno ugovorne kontrole kvaliteta je onaj proizvođač koji nema uslove za obavljanje određenih delova proizvodnje, odnosno određenog proizvodnog postupka ili koji