Na osnovu člana 30. st. 1, 4. i 5. i člana 49. stav 2. Zakona o standardizaciji ("Službeni list SFRJ", br. 38/77 i 11/80), u saglasnosti sa predsednikom Saveznog komiteta za energetiku i industriju, predsednikom Saveznog komiteta za rad, zdravstvo i socijalnu zaštitu i saveznim sekretarom za unutrašnje poslove, direktor Saveznog zavoda za standardizaciju propisuje
PRAVILNIK
O TEHNIČKIM NORMATIVIMA ZA POVRŠINSKU EKSPLOATACIJU LEŽIŠTA MINERALNIH SIROVINA
(Objavljen u "Sl. listu SFRJ" br. 4 od 31. januara 1986; 62/87)
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
Ovim pravilnikom propisuju se tehnički normativi za površinsku eksploataciju ležišta mineralnih sirovina (ugalj, metalne i nemetalne mineralne sirovine i butiminozni škriljci), i to za:
a) otvaranje, pripremu i površinsku eksploataciju ležišta;
b) pomoćne radove;
v) osnovne i pomoćne mašine i postrojenja koji se koriste pri površinskoj eksploataciji;
g) zaštitu od požara.
Član 2.
Pod površinskom eksploatacijom, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se bušenje, kopanje (ripovanje), utovar (drobljenje), transport i odlaganje stenskih masa.
Član 3.
Ako se područje površinskog kopa nalazi iznad mesta stare podzemne eksploatacije, čime bi se mogla ugroziti sigurnost radnika i postrojenja na površinskom kopu, površinska eksploatacija može se vršiti samo pod uslovom da su preduzete mere za otkrivanje mesta stare eksploatacije i za otklanjanje opasnosti za normalan rad na površinskom kopu, kao što su predvrtavanje, geofizičke metode za utvrđivanje šupljih prostora, zapunjavanje šupljih prostora i drugo, prema specifičnim uslovima.
Član 4.
Pri istovremenoj podzemnoj i površinskoj eksploataciji istog ležišta mineralnih sirovina moraju se predvideti mere za sprečavanje opasnosti od zarušavanja i sleganja terena.
Član 5.
Sva udubljenja na površinskom kopu, dublja od 1,25mi sa kosinama od 50oi više, nastala usled sleganja masa ili od rudarskih radova, moraju biti zatrpana ili ograđena i obeležena tablama sa čitkim i trajnim natpisima upozorenja.
Član 6.
Na dovoljnoj udaljenosti od gornje ivice površinskog kopa i od donje ivice spoljnjeg odlagališta u radu moraju se izgraditi sigurnosne prepreke (ograda, jarak, zemljani nasip) ili postaviti table sa upozorenjem i zabranom prilaza površinskom kopu, odnosno spoljnjem odlagalištu.
Putevi koje je presekao površinski kop moraju biti zatvoreni sigurnom preprekom (branik, nasip i dr.), na bezbednoj udaljenosti od gornje ivice površinskog kopa.
Član 7.
Na prilazima objektima rudnika i na postrojenjima moraju se postaviti table sa vidljivo ispisanim tekstom o zabrani prilaza.
Član 8.
Mašinama i uređajima na površinskim kopovima smeju rukovati samo lica koja su za to osposobljena.
II. BUŠENjE MINSKIH BUŠOTINA
Član 9.
Za minerske radove na površinskim kopovima koriste se minske bušotine.
Minske bušotine mogu biti vertikalne, kose (paralelne nagibu etaže) i horizontalne, sa bušaćim čekićima ili bušaćim garniturama.
Član 10.
Bušaće garniture u procesu bušenja minskih bušotina moraju biti postavljene na očišćenu površinu u horizontalan i stabilan položaj. Ako prema tehničkim karakteristikama bušaće garniture mogu raditi pod nagibom, one se moraju postaviti u stabilan položaj.
Ako je nagib terena veći od nagiba koji obezbeđuje stabilnost bušaće garniture, potrebna stabilnost mora se osigurati na odgovarajući način.
Član 11.
Ako je pri bušenju prvog reda minskih bušotina bušaća garnitura postavljena normalno na ivicu etaže, uređaj za transport mora se postaviti u takav položaj da se garnitura u slučaju samouključenja kreće od ivice etaže.
Član 12.
Ako bušaća garnitura ne radi, mora se skloniti na sigurno mesto koje nije podložno klizanju i koje nije ugroženo od obrušavanja stena.
Član 13.
Bušaća garnitura sa sistemima sa komprimiranim vazduhom za čišćenje bušotina mora imati uređaj za skupljanje prašine.
Član 14.
Bušaći pribor (bušaće šipke, spojke i dr.) mora biti složen na odgovarajuća postolja koja onemogućavaju direktan kontakt sa blatom i prašinom i koja ne mogu da padnu.
Pri nastavljanju bušaćih šipki spojevi se moraju podmazivati odgovarajućim mazivima.
Pri vađenju bušaćih šipki deo kolone koji ostaje u minskoj bušotini mora se pridržavati specijalnim alatom.
Član 15.
Za vreme rada bušaće garniture i za vreme spuštanja i dizanja katarke bušaće garniture zabranjeno je kretanje ljudi u zoni dejstva bušaće garniture, izuzev rukovaoca i njegovih pomoćnika koji se moraju nalaziti izvan domašaja katarke, odnosno sa strane katarke.
Član 16.
Pre početka rada mora se: proveriti ispravnost svih vitalnih uređaja na bušaćoj garnituri, podmazati sva mesta za koja je to određeno uputstvom o održavanju bušaće garniture i obezbediti potreban bušaći pribor.
Ako je vreme hladno, iz vazdušnog sistema garniture mora se povremeno ispuštati kondenzovana voda.
Član 17.
Bušaće garniture čiji su granični uređaji i uređaji za kočenje neispravni ne smeju se koristiti.
Član 18.
Ako za bušenje, kao i za manipulaciju i transport, bušaće garniture koriste električnu energiju, kabl za napajanje električnom energijom mora se zaštititi od oštećenja.
Član 19.
Za rad pri smanjenoj vidljivosti (noć, magla i sl.) bušaća garnitura mora imati osvetljenje.
Član 20.
Ako se bušaćom garniturom ili bušaćim čekićem buši u blizini ivice etaže (zaštitna širina) ili na stepenicama u kosini etaže, mora postojati osiguranje od pada garniture.
III. ODVODNjAVANjE LEŽIŠTA I KOPA
Član 21.
Ležišta mineralnih sirovina na kojima će se vršiti površinska eksploatacija moraju biti istražena radi utvrđivanja da li postoje podzemne vode.
Član 22.
Na ležištima mineralnih sirovina na kojima je prilikom istražnog bušenja utvrđeno da postoje podzemne vode, moraju se izvršiti hidrogeološki radovi, kojima će se definisati: struktura, prostiranje, izdašnost i hidraulične veze vodonosnih slojeva sa vodonosnim tokovima i kolektorima van ograničenog eksploatacionog područja.
Član 23.
Pre otvaranja površinskog kopa moraju se utvrditi podaci o visini, intenzitetu i trajanju atmosferskih padavina.
Član 24.
Sa ležišta mineralnih sirovina koje će se eksploatisati površinskim kopom moraju se, pre otpočinjanja radova, regulisati rečni tokovi i isušiti akumulacije, ako postoje.
Član 25.
Otvaranje površinskog kopa čije je ležište zavodnjeno može početi tek pošto se smanji nivo podzemne vode u zoni prostorije otvaranja i pošto se obezbedi koeficijent sigurnosti (1,3) kosine prostorije otvaranja.
Član 26.
Ležišta mineralnih sirovina čije podzemne vode imaju hidrauličnu vezu sa podzemnim ili površinskim vodama koje su izvan granica površinskog kopa moraju biti zaštićena tako da ne postoji mogućnost prodora tih voda u kop.
Član 27.
Odvodnjavanje površinskog kopa mora prethoditi radovima na eksploataciji, da bi se obezbedili uslovi za normalan rad.
Član 28.
Efekti odvodnjavanja ležišta mineralnih sirovina moraju se neprekidno pratiti osmatranjem i snimanjem nivoa vode.
Član 29.
Podzemne vode koje se crpe iz ležišta mineralnih sirovina moraju se odvoditi van površinskog kopa ili u glavni vodosabirnik, pomoću odgovarajućih kanala ili cevovoda.
Član 30.
Površinski kop mora biti zaštićen kanalima od prodora voda nastalih usled atmosferskih padavina na slivnim područjima koja gravitiraju na kopu. Voda iz zaštitnih kanala mora biti odvedena van radnog područja kopa.
Član 31.
Atmosferske padavine na radno područje kopa moraju se kontrolisano odvoditi do etažnih vodosabirnika ili centralnog vodosabirnika.
Član 32.
Položaj i raspored kanala, jarkova i cevovoda za odvođenje vode, kao i veličina njihovog poprečnog preseka i padovi, moraju biti proračunati na maksimalan pritok voda nastalih usled bujica i provalnih kiša u slivnom području.
Član 33.
Svi vodozaštitni objekti i objekti za odvod voda, kako na površini (oko kopa) tako i u kopu, moraju biti ispravni.
Pumpno postrojenje i odvodne cevi na površinskom kopu moraju biti zaštićeni od mraza.
Član 34.
Ušća okana, potkopa, niskopa, istražnih objekata, bušenih bunara i drugih podzemnih objekata za odvodnjavanje moraju biti zaštićena od prodora površinskih voda, a prolazi i prilazi pumpnim postrojenjima moraju biti bezbedni i redovno provetravani.
Član 35.
Glavni vodosabirnik mora biti dimenzionisan tako da je nemoguće potapanje radilišta površinskog kopa.
Priliv površinskih voda sa slivnih površina koje gravitiraju ka otkopnom prostoru računa se najmanje za 50. godišnji protekli period.
Kao privremen vodosabirnik može se smatrati najniži prostor površinskog kopa ako se u tom prostoru ne nalazi teško pokretna oprema i druge važne instalacije i ako se na višim etažama nalaze dovoljne rezerve otkrivene mineralne sirovine koje omogućavaju normalnu proizvodnju i u periodu formiranja privremenog vodosabirnika.
Prilikom dimenzioniranja vodosabirnika mora se uzeti u obzir osmočasovni priliv vode.
Član 36.
Glavno crpno postrojenje mora imati najmanje jedan rezervni crpni agregat.
Ako se glavno crpno postrojenje sastoji od većeg broja agregata, kapacitet rezervnih agregata mora iznositi najmanje 30% od maksimalno potrebnog kapaciteta postrojenja.
: