Na osnovu člana 64. tačka 5. Zakona o vršenju unutrašnjih poslova iz nadležnosti saveznih organa uprave ("Službeni list SFRJ", br. 7/85), savezni sekretar za unutrašnje poslove propisuje

PRAVILNIK

O NAČINU I USLOVIMA UPOTREBE VATRENOG ORUŽJA, GUMENE PALICE I DRUGIH SREDSTAVA PRINUDE

(Objavljen u "Sl. listu SFRJ", br. 53/86)

I. OPŠTE ODREDBE

Član 1.

Ovim pravilnikom propisuju se način i uslovi upotrebe vatrenog oružja, gumene palice i drugih sredstava prinude od strane ovlašćenih službenih lica u Saveznom sekretarijatu za unutrašnje poslove (u daljem tekstu: ovlašćena službena lica).
Pod drugim sredstvima prinude, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se: fizička snaga, hemijska i gasna sredstva (suzavac), sredstva za vezivanje, šmrkovi sa vodom, specijalna motorna vozila, konji, posebno dresirani psi, sredstva za prinudno zaustavljanje motornih vozila i sredstva za zaprečavanje prolaska lica.

Član 2.

Vatreno oružje, gumenu palicu, ili drugo sredstvo prinude ovlašćeno službeno lice može upotrebiti samo u slučajevima, na način i pod uslovima određenim zakonom i ovim pravilnikom, tako da se službeni zadatak izvrši sa najmanje štetnih posledica po lice protiv koga se ta sredstva upotrebe.

Član 3.

Pri upotrebi vatrenog oružja, gumene palice ili drugog sredstva prinude ovlašćeno službeno lice dužno je da čuva život drugih lica.

Član 4.

Ovlašćeno službeno lice dužno je da prestane sa upotrebom vatrenog oružja, gumene palice ili drugog sredstva prinude čim prestanu razlozi zbog kojih su ta sredstva upotrebljena.
Ovlašćeno službeno lice dužno je da prilikom upotrebe vatrenog oružja, gumene palice ili drugog sredstva prinude poštuje ljudsko dostojanstvo.

Član 5.

Pucanje u vazduh radi signalizacije, traženja pomoći ili zastrašivanja, kao i pucanje u životinje kad ugrožavaju život ljudi, ne smatra se upotrebom vatrenog oružja u smislu ovog pravilnika.

II. UPOTREBA VATRENOG ORUŽJA

Član 6.

Ovlašćeno službeno lice sme da upotrebi vatreno oružje samo ako na drugi način ne može:
1) da zaštiti život ljudi.
Vatreno oružje se može upotrebiti ako se život jednog ili više lica nalazi u neposrednoj opasnosti, a u cilju da se odbije ili spreči započeti napad.
Život ljudi nalazi se u neposrednoj opasnosti ako su oni napadnuti na takav način ili takvim sredstvima koja predstavljaju neposrednu opasnost po njihov život (oružjem, oruđem i sl.), ili ako je fizička snaga napadača takva ili broj napadača toliki da se život napadnutog ne može odbraniti bez upotrebe vatrenog oružja.
Ako se život ljudi nalazi u neposrednoj opasnosti izazvanoj otmicom vazduhoplova, vatreno oružje mogu upotrebiti samo posebno obučena ovlašćena službena lica, i to po odobrenju saveznog sekretara za unutrašnje poslove ili po naređenju odgovornog radnika pod čijim rukovodstvom vrše službene zadatke i poslove.
Pri upotrebi vatrenog oružja mora se voditi računa da se ne ugroze životi putnika i posade vazduhoplova i da se, po mogućnosti, vazduhoplov i vitalni objekti i instalacije na aerodromu što manje oštete;
2) da spreči bekstvo lica zatečenog u vršenju krivičnog dela protiv osnova socijalističkog samoupravnog društvenog uređenja i bezbednosti SFRJ, ubistva, otmice ili ugrožavanja bezbednosti leta vazduhoplova, teške krađe, razbojničke krađe, razbojništva i silovanja, kao i ostalih krivičnih dela koja se gone po službenoj dužnosti ako postoje osnovi sumnje da će upotrebiti vatreno oružje, i da spreči bekstvo lica lišenog slobode zbog izvršenja tih krivičnih dela i lica za koje je izdat nalog za lišenje slobode zbog izvršenja tih krivičnih dela.
Kao učinilac zatečen u vršenju krivičnog dela, u smislu ovog pravilnika, smatra se lice koje je zatečeno da upravo vrši radnju krivičnog dela ili na mestu gde je delo upravo izvršeno, lice koje neposredno posle izvršenog krivičnog dela progone javnim povicima, lice kod koga se upravo nalaze predmeti koji su korišćeni za izvršenje tog krivičnog dela ili su pribavljeni tim krivičnim delom, kao i lice na kome su vidljivi tragovi koji su nastali u vršenju tog krivičnog dela.
Vatreno oružje može se upotrebiti radi sprečavanja bekstva lica lišenog slobode ako je u nalogu za lišenje slobode, odnosno u nalogu za sprovođenje i čuvanje tog lica izričito navedeno da će ovlašćeno službeno lice upotrebiti vatreno oružje u slučaju pokušaja bekstva.
Ako sprovodi lice prema kome je u slučaju pokušaja bekstva dozvoljena upotreba vatrenog oružja, ovlašćeno službeno lice dužno je da ga pre sprovođenja upozori da će u slučaju pokušaja bekstva upotrebiti vatreno oružje;
3) da od sebe odbije neposredan napad kojim se ugrožava njegov život.
Neposrednim napadom kojim se ugrožava život ovlašćenog službenog lica, u smislu ovog pravilnika, smatra se napad vatrenim oružjem, opasnim oruđem ili drugim predmetom kojim se može ugroziti život, napad od strane dva ili više lica, napad na mestu i u vreme kad se ne može očekivati pomoć, kao i napad od strane fizički snažnijeg lica ili lica koje se služi posebnim veštinama napada.
Neposrednim napadom kojim je ugrožen život ovlašćenog službenog lica smatra se i samo potezanje vatrenog oružja ili pokušaj da se ono potegne;
4) da odbije napad na objekt ili ličnost koju obezbeđuje. Vatreno oružje može se upotrebiti radi odbijanja napada na objekt ili ličnost koja se obezbeđuju ako je napad neposredan i za vreme njegovog trajanja.
Napadom na objekt koji se obezbeđuje smatra se svaka radnja usmerena na oštećenje ili uništenje tog objekta ili njegovih pojedinih delova ili na oštećenje ili uništenje uređaja na objektu.
Napadom na ličnost koja se obezbeđuje smatra se svaki neposredni napad vatrenim oružjem, opasnim oruđem ili drugim sredstvom kojim se ugrožava život te ličnosti ili napad od strane dva ili više lica.

Član 7.

Ovlašćeno službeno lice dužno je da upozori lice protiv koga namerava da upotrebi vatreno oružje i da ga zastraši pucanjem u vazduh, ako je to u datoj situaciji moguće.
Izuzetno od odredbe stava 1. ovog člana, ovlašćeno službeno lice može upotrebiti vatreno oružje i bez prethodnog upozorenja ako bez toga nije moguće odbiti napad na ličnost koju obezbeđuje, odnosno ako na drugi način nije moguće sprečiti ugrožavanje života ljudi koji se nalaze u neposrednoj opasnosti izazvanoj krivičnim delom nasilja iz neprijateljskih pobuda prema SFRJ, oružane pobune, upućivanje i prebacivanje na teritoriju SFRJ oružanih grupa, oružja i municije, udruživanja radi neprijateljske delatnosti, terorizma, uništavanja važnih objekata privrede, sabotaže ili otmice vazduhoplova, kao i radi sprečavanja bekstva lica zatečenog u vršenju takvog krivičnog dela, ili sprečavanja bekstva lica koje se odmetnulo radi izvršenja krivičnih dela koja izazivaju opasnost za život ljudi ili su praćena teškim nasiljima ili velikim razaranjima, ili su dovela do ugrožavanja bezbednosti, ekonomske ili vojne snage zemlje, ili u drugim osobito teškim slučajevima.

Član 8.

Ako lice iz člana 6. tačka 2. ovog pravilnika počne da beži, ovlašćeno službeno lice će pokušati da ga uhvati uz istovremen poziv: "Stoj, pucaću!". Ako to lice ni na ponovljeni poziv ne stane, i ne postoji druga mogućnost da se spreči njegovo bekstvo, ovlašćeno službeno lice će upotrebiti vatreno oružje, pre svega pucanjem u noge.
Noću ili u gustoj magli, ili na nepreglednom terenu, ili u šumi, kao i kad lice beži prema šumi ili u pravcu objekta gde može da se sakrije, ovlašćeno službeno lice može vatreno oružje upotrebiti i posle prvog poziva da stane.
Ako lice beži prema okupljenim građanima i postoji opasnost da bi neko od građana mogao biti povređen, ovlašćeno službeno lice ne sme upotrebiti vatreno oružje.

III. UPOTREBA GUMENE PALICE I FIZIČKE SNAGE

Član 9.

Ovlašćeno službeno lice ima pravo da upotrebi gumenu palicu ili fizičku snagu radi savladavanja otpora lica koje remeti javni red i mir, ili koje treba privesti, zadržati ili lišiti slobode, kao i radi odbijanja napada od sebe ili drugog lica, ili ličnosti, odnosno objekta koji obezbeđuje.

Član 10.

Napadom se smatra svaki neposredan napad kojim napadač pokazuje nameru da ovlašćeno službeno lice, drugo lice ili ličnost koja se obezbeđuje povredi ili joj oduzme život, kao i neposredan napad na objekt koji se obezbeđuje, usmeren na oštećenje ili uništenje objekta ili pojedinih njegovih delova.

Član 11.

Kao upotreba gumene palice smatraju se udarci palicom, a kao upotreba fizičke snage - zahvati, udarci, bacanje i druge veštine odbrane ili napada.
Ovlašćeno službeno lice će upotrebiti zahvat kad pomoću njega može da savlada otpor lica ili da odbije napad, a udarac, bacanja ili drugu veštinu odbrane ili napada ili gumenu palicu - kad oceni da se na drugi način ne može savladati otpor lica ili odbiti napad.
Gumenu palicu ili fizičku snagu ovlašćeno službeno lice sme upotrebiti samo u onoj meri u kojoj je to neophodno da se savlada otpor lica ili odbije napad, pri čemu ne sme nepotrebno grubo postupati.

Član 12.

Kao otpor lica koje remeti javni red i mir ili koje treba privesti, zadržati ili lišiti slobode smatra se svako suprotstavljanje naređenjima ovlašćenog službenog lica izdatim radi uspostavljanja narušenog javnog reda i mira, udaljavanje sa mesta događaja, kao i otpor pri privođenju, zadržavanju ili lišenju slobode.
Otpor lica iz