Na osnovu člana 32. stav 4. Zakona o standardizaciji ("Sl. list SFRJ", br. 38/77 i 11/80), predsednik Saveznog komiteta za poljoprivredu propisuje
PRAVILNIK
O KVALITETU SEMENA POLjOPRIVREDNOG BILjA
(Objavljen u "Sl. listu SFRJ", br. 47 od 20. jula 1987, 60/87, 55/88, 81/89 i "Sl. listu SRJ", br. 16/92, 8/93, 21/93, 30/94, 43/96, 10/98, 15/01, 58/02, "Sl. glasniku RS", br. 23/09, 64/10, 72/10, 34/13)
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
Ovim pravilnikom uređuju se način i postupak ispitivanja kvaliteta semena poljoprivrednog bilja i način pakovanja i deklarisanja semena (u daljem tekstu: seme).
Odredbe ovog pravilnika odnose se i na seme koje se uvozi.
Član 2.
Pod semenom, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se: seme poljoprivrednog bilja, voća, vinove loze, cveća, lekovitog i aromatičnog bilja, krtole, lukovice i češnjevi, koji se upotrebljavaju kao semenski materijal za setvu, sadnju i razmnožavanje.
U seme sa omotačem (obloženo seme) ubrajaju se: pilirano, inkrustrirano i granulirano seme, seme u trakama i drugi vidovi obloženog semena.
II. KVALITET SEMENA
1. Ispitivanje kvaliteta
Član 3.
U pogledu čistoće, prisustva drugih vrsta kulturnog bilja, korova, energije klijanja, klijavosti, sadržaja vlage, i drugih svojstava, seme mora ispunjavati uslove utvrđene odredbama ovog pravilnika.
Kvalitet semena u pogledu zdravstvenog stanja mora ispunjavati i uslove utvrđene propisima o zdravstvenom stanju useva i objekata, semena i sadnog materijala.
Ispitivanjem kvaliteta semena utvrđuju se čistoća, klijavost, vlaga i zdravstveno stanje, a za određene biljne vrste - i energija klijanja, masa 1000 semena i druga svojstva.
Ispitivanje kvaliteta semena vrši se na način i po postupku koji su utvrđeni u metodama ispitivanja semena.
Metode ispitivanja semena i norme kvaliteta semena odštampane su uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.
Čistoća semena, energija klijanja, klijavost semena, prisustvo semena drugih vrsta kulturnog bilja i korova u uzorku semena, moraju biti u granicama dozvoljenih odstupanja (tolerancije) koja su odštampana uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.
2. Postupak uzimanja uzoraka
Član 4.
Pod uzimanjem uzoraka semena podrazumeva se uzimanje i formiranje uzoraka, njihovo pakovanje, obeležavanje, transport, čuvanje i drugi postupci do momenta ispitivanja.
Uzorak reprezentuje prosečan kvalitet partije semena iz koje je uzet.
Partija semena mora biti uskladištena tako da svi njeni delovi budu dostupni za uzimanje uzoraka.
Prema načinu uzimanja uzoraka i svrsi kojoj služi, uzorak može biti: pojedinačni, zbirni prosečan uzorak, uzorak za vlagu, radni uzorak i uzorak za utvrđivanje prisustva drugih vrsta.
Član 5.
Pojedinačan uzorak predstavlja količinu semena koja je naizmenično uzeta sa vrha, iz sredine i sa dna iz pojedinih pakovanja u partiji semena.
Zbirni uzorak čine svi pojedinačni uzorci uzeti iz određenog broja pojedinačnih pakovanja u toj partiji semena u isto vreme i na isti način (manuelno, odnosno automatskim uzimačem uzoraka na liniji dorade).
Zbirni uzorak se formira sastavljanjem i mešanjem pojedinačnih uzoraka iz jedne partije semena i služi za dobijanje prosečnog uzorka i uzorka za vlagu.
Prosečan uzorak služi za dobijanje radnih uzoraka iz kojih se ispituje čistoća, klijavosti, energija klijanja, masa 1.000 semena, vitalnost, zdravstveno stanje i utvrđivanje prisustva drugih vrsta, kao i za posebno zahtevana ispitivanja.
Uzorak za vlagu služi za ispitivanje sadržaja vode u semenu.
Uzorak za utvrđivanje prisustva drugih vrsta služi za ustanovljavanje naziva i broja drugih vrsta, odnosno rodova koji ne pripadaju toj partiji semena.
Član 6.
Uzimanje uzoraka, formiranja zbirnog uzorka, prosečnog uzorka i uzorka za vlagu vrši se na mestu uzimanja uzorka i u prisustvu predstavnika organizacije udruženog rada, odnosno vlasnika, odnosno korisnika semena.
Uzorci iz stava 1. ovog člana uzimaju se ujednačavanjem sadržaja zbirnog uzorka, koji se stavlja na ravnu, čistu i suvu podlogu, izmeša i poravna tako da se dobije sloj debljine do 2cmza krupno, odnosno do 1cmza sitno seme, što se ponavlja više puta da bi se uzorkovani sadržaj semena ujednačio. Tako pripremljen zbirni uzorak razdeli se na više polja pravilnog oblika iz kojih se naizmenično, pomoću laboratorijske kašike, od dna prema vrhu sloja izdvajaju odgovarajuće količine za formiranje prosečnog uzorka i uzorka za vlagu. Ti uzorci mogu se dobiti i pomoću posebnog razdeljivača uzoraka.
Član 7.
Organizacija udruženog rada obavezna je da podnese prijavu za uzimanje uzorka i ispitivanje kvaliteta svake partije semena koju namerava da stavi u promet. Prijava se podnosi organizaciji udruženog rada ovlašćenoj za ispitivanje kvaliteta semena.
Organizacija udruženog rada kojoj je podnesena prijava iz stava 1. ovog člana dužna je da posle ispitivanja dostavi podnosiocu prijave izveštaj o kvalitetu semena.
Prijava iz stava 1. ovog člana izdaje se na Obrascu br. 1, a izveštaj iz stava 2. ovog člana na Obrascu br. 2.
Obrasci br. 1. i 2. odštampani su uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.
Član 8.
Veličina prosečnog uzorka, radnog uzorka i uzorka za utvrđivanje prisustva drugih vrsta utvrđena je u normama kvaliteta semena, osim za uzorak za vlagu, koji treba da ima najmanje 100gza krupno ili 50gza sitno seme, odnosno manje od 50gako su u pitanju izuzetni slučajevi predviđeni u članu 13. ovog pravilnika.
Prosečan uzorak semena sa omotačem (pilirano, inkrustrirano i granulirano seme) mora imati najmanje 25.000 semena, a prosečan uzorak semena u trakama - najmanje 10.000 semena.
Član 9.
Pojedinačni uzorci semena mogu se uzimati ubadačima različitih tipova (šila, sonde i sl.) i rukom ili uređajem za automatsko uzimanje uzoraka, zavisno od fizičkih osobina semena, svrhe uzimanja uzoraka, vrste pakovanja, načina skladištenja i opreme za doradu semena.
Uzorak iz partije krtola i lukovica uzima se otvaranjem ambalaže, iz koje se, po slučajnom izboru, iz tri do osam pakovanja uzima najmanje po 100 krtola, a za uzorak iz partije lukovica uzima se tri puta po pola kilograma. Za tu svrhu otvorena ambalaža mora se odmah posle uzimanja uzoraka ponovo zatvoriti na način utvrđen u članu 23. ovog pravilnika.
Uzorak krtola, odnosno lukovica uzet na način utvrđen u stavu 2. ovog člana, deli se na tri jednaka dela, koji se posebno pakuju u kesu od papira, platna ili jute, zatvaraju i plombiraju. U tom slučaju ne uzima se poseban uzorak za vlagu.
Član 10.
Za partiju semena u vrećama ili u drugoj vrsti ambalaže uzima se sledeći najmanji broj pojedinačnih uzoraka:
-----------------------------------------------------------------------
Do pet pakovanja u partiji Po jedan uzorak iz svakog pakovanja, ali
ne manje od pet pojedinačnih uzoraka
od 6 do 30 pakovanja u partiji Jedan uzorak iz svakog trećeg pakovanja,
ali ne manje od pet pojedinačnih uzoraka
od 31 do 400 pakovanja u partije Jedan uzorak iz svakog petog pakovanja,
ali ne manje od 10 pojedinačnih uzoraka
Više od 401 pakovanja u partiji Jedan uzorak iz svakog sedmog pakovanja,
ali ne manje od 80 pojedinačnih uzoraka.
-----------------------------------------------------------------------
Seme pakovano u mala pakovanja (kutije, kesice i vrećice) prethodno se grupiše u osnovne jedinice od po 100kg(npr. 20 pakovanja po 5kg; 25 pakovanja po 4kg; 50 pakovanja po 2kg; 100 pakovanja po 1kgili neka druga veličina posebnog pakovanja) i za svaku tu jedinicu uzorak se uzima na način iz stava 1. ovog člana.
Član 11.
Ako je seme u rasutom stanju - rinfuza (skladište, brod, šlep, vagon, kamion, kontejner, prikolica i dr.), uzima se sledeći broj uzoraka:
-----------------------------------------------------------------------
Do 500kgNajmanje pet pojedinačnih uzoraka
od 501 do 3.000kgJedan pojedinačan uzorak na svakih 300kg
semena, ali ne manje od pet uzoraka
od 3.001 do 20.000kgJedan pojedinačan uzorak na svakih 500kg
semena, ali ne manje od 10 uzoraka
Više od 20.000kgJedan pojedinačan uzorak na svakih 700kg
: