ZAKON

O NAUČNO-ISTRAŽIVAČKOJ DJELATNOSTI

(Objavljen u "Sl. listu RCG", br. 71 od 28. novembra 2005)

IOPŠTE ODREDBE

Predmet zakona

Član 1

Ovim zakonom uređuje se naučno-istraživačka djelatnost, organizacija, uslovi i način finansiranja naučno-istraživačke djelatnosti i druga pitanja od značaja za obavljanje naučno-istraživačke djelatnosti.

Dostupnost istraživanja

Član 2

Naučno-istraživačka djelatnost je djelatnost od javnog interesa.
Obavljanje naučno - istraživačke djelatnosti je slobodno i dostupno svim domaćim i stranim fizičkim i pravnim licima.

Načela

Član 3

Naučno-istraživačka djelatnost se zasniva na načelima:
1) povećanja kulturnog i privrednog razvoja Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Crna Gora);
2) širenja i produbljivanja naučnih saznanja;
3) razvoja nauke radi povećanja efikasnosti, očuvanja i razvoja opšteg fonda znanja;
4) povećanja efikasnosti naučno-istraživačke djelatnosti i povezivanja organizacija u oblasti nauke, obrazovanja i privrede;
5) uključivanja u Evropski istraživački prostor i Okvirne programe Evropske unije za naučno-istraživačku djelatnost;
6) slobode i autonomije naučnog stvaralaštva;
7) obrazovanja vrhunskih stručnjaka za istraživanje i razvoj;
8) etike i odgovornosti lica koja se bave naučno-istraživačkim radom za posljedice njihovog rada;
9) održivog razvoja i zaštiti i unapređenju životne sredine;
10) zaštite ličnosti i dostojanstva lica koja se bave naučno-istraživačkim radom;
11) međunarodnih mjerila kvaliteta;
12) većeg ulaganja u naučno-istraživačku djelatnost;
13) povezivanja lica koja se bave naučno-istraživačkim radom na državnom i međunarodnom nivou.

Vrste istraživanja

Član 4

Naučno-istraživačka djelatnost, u smislu ovog zakona, obuhvata: fundamentalna, primijenjena i razvojna istraživanja i osposobljavanje kadra za naučni rad.
Fundamentalno istraživanje je teorijski ili eksperimentalni rad koji se obavlja prvenstveno radi osvajanja novih znanja ili otkrivanja novih oblasti istraživanja, sa dugoročnim ciljevima primjene.
Primijenjeno istraživanje je orginalno istraživanje radi dobijanja naučno primjenjivih rezultata.
Razvojno istraživanje je stvaralački rad na osnovu poznatih naučnih znanja koji razvija nove tehnologije, proizvode i procese ili poboljšava postojeće postupke, sisteme i usluge.
Osposobljavanje kadra za naučni rad je sticanje novih znanja putem studijskih programa postdiplomskih i doktorskih studija i drugih oblika naučnog usavršavanja.

Ostvarivanje naučno-istraživačke djelatnosti

Član 5

Naučno-istraživačku djelatnost ostvaruju: Crnogorska akademija nauka i umjetnosti,
Univerzitet Crne Gore , ustanove visokog obrazovanja, naučno-istraživačke ustanove i druga pravna i fizička lica, u skladu sa zakonom.
Djelatnost Crnogorske akademije nauka i umjetnosti uređuje se posebnim zakonom.

Strategija naučno-istraživačke djelatnosti

Član 6

Radi utvrđivanja prioriteta i podsticanja i praćenja naučno-istraživačke djelatnosti donosi se Strategija naučno-istraživačke djelatnosti ( u daljem tekstu: Strategija).
Strategijom se utvrđuje, naročito:
1) prioritet u naučno-istraživačkoj djelatnosti;
2) obim naučno - istraživačke djelatnosti;
3) okvirni obim sredstava za finansiranje prioriteta;
4) plan izdvajanja godišnjeg obima finansijskih sredstava za naučno - istraživačku djelatnost;
5) broj mladih istraživača sa naučnim stepenom doktora nauka u prioritetnim razvojnim oblastima;
6) potrebna naučno-istraživačka infrastruktura;
7) sistem naučnog informisanja. Strategija se donosi na period od osam godina.
Strategiju donosi Vlada Republike Crne Gore ( u daljem tekstu: Vlada), na predlog Savjeta za naučno-istraživačku djelatnost.

Savjet za naučno-istraživačku djelatnost

Član 7

Za unapređivanje naučno - istraživačke djelatnosti Vlada obrazuje Savjet za naučno-istraživačku djelatnost ( u daljem tekstu: Savjet).

Nadležnost Savjeta

Član 8

Savjet analizira stanje i dostignuća u naučno-istraživačkoj djelatnosti, daje stručne predloge Vladi i u tom cilju ima posebna ovlašćenja da:
1) priprema i predlaže Strategiju;
2) predlaže prioritete iz Strategije za tekuću godinu;
3) daje mišljenje na mjerila za izbor u naučna zvanja;
4) daje mišljenje o zakonima i drugim propisima iz oblasti naučno - istraživačke djelatnosti i iz drugih oblasti, a koji obezbjeđuju opšte uslove za podsticaj naučno - istraživačke djelatnosti i korišćenje njenih rezultata;
5) daje mišljenje u postupku utvrđivanja obima sredstava za finansiranje prioriteta iz Strategije;
6) prati ostvarivanje Strategije;
7) sarađuje sa Savjetom za visoko obrazovanje;
8) vrši i druge poslove propisane ovim zakonom i aktom o osnivanju Savjeta.

Sastav Savjeta

Član 9

Savjet ima devet članova, koje imenuje Vlada. Jedna trećina članova Savjeta imenuje se iz reda članova Vlade, a dvije trećine iz reda istaknutih stručnjaka koji daju posebni doprinos u naučno-istraživačkoj djelatnosti.
Aktom o obrazovanju Savjeta utvrđuje se bliži sastav, mandat članova Savjeta, način izbora i razrješenja i druga pitanja od značaja za rad Savjeta.

Rad Savjeta

Član 10

Rad Savjeta je javan.
Savjet je dužan da svoje zaključke, preporuke i mišljenja učini dostupnim javnosti.
Sredstva za rad Savjeta obezbjeđuju se u budžetu Republike.

Nadzor

Član 11

Nadzor nad sprovođenjem ovog zakona vrši organ državne uprave nadležan za poslove prosvjete i nauke ( u daljem tekstu : Ministarstvo ).

IINAUČNO-ISTRAŽIVAČKE USTANOVE

1. Zajedničke odredbe

Naučno-istraživačke ustanove

Član 12

Naučno-istraživačku djelatnost obavlja naučno-istraživačka ustanova ( u daljem tekstu: ustanova).
Ustanova se osniva kao javna ili privatna i ima svojstvo pravnog lica, koje stiče upisom u Centralni registar privrednog suda.
Izuzetno od stava 1 ovog člana, organizacione jedinice Univerziteta Crne Gore i organizacione jedinice pravnog lica mogu da obavljaju naučno-istraživačku djelatnost.

Uslovi za osnivanje

Član 13

Ustanova se može osnovati, ako ima:
1) program naučno-istraživačke djelatnosti i razvoja ustanove;
2) obezbijeđen odgovarajući naučno-istraživački kadar za obavljanje djelatnosti;
3) naučno-istraživačku opremu i prostor za obavljanje djelatnosti;
4) obezbijeđena sredstva za osnivanje i rad;
5ć obezbijeđene higijensko-tehničke uslove, u skladu sa posebnim zakonom;
6) naučnu i informacionu dokumentaciju.
Bliže uslove iz stava 1 tač. 2,3 i 4 ovog člana propisuje Ministarstvo.

Licenciranje

Član 14

Osnivač ustanove je dužan da, prije početka rada, podnese Ministarstvu zahtjev za izdavanje licence.
Uz zahtjev za izdavanje licence, osnivač podnosi akt o osnivanju i dokaze o ispunjenosti uslova iz člana 13 ovog zakona.

Član 15

Ustanova može početi sa radom nakon dobijanja licence za rad.
Rješenje o licenci iz stava 1 ovog člana objavljuje se u " Službenom listu Republike Crne Gore ".

Registar

Član 16

Ministarstvo vodi registar licenciranih ustanova i organizacionih jedinica iz člana 12 stav 3 ovog zakona.
Sadržaj registra, način upisa i brisanje iz registra utvrđuje Ministarstvo posebnim aktom.

Statut ustanove

Član 17

Ustanova ima statut.
Statut ustanove sadrži naročito: naziv i sjedište; djelatnost; organe; zastupanje i predstavljanje; postupak izbora u naučna i istraživačka zvanja; način ostvarivanja prava i obaveza zaposlenih; način ostvarivanja javnosti rada; finansijsku kontrolu i druga pitanja od značaja za rad ustanove.

Stručni organ

Član 18

Stručni organ ustanove je naučno vijeće ( u daljem tekstu: Vijeće).
Ustanova koja ima u radnom odnosu najmanje pet zaposlenih sa naučnim zvanjem obrazuje Vijeće.
Vijeće:
1) usvaja program naučno - istraživačke i razvojne djelatnosti;
2) analizira, ocjenjuje i usvaja izvještaje o realizaciji projekata;
3) donosi mjerila za izbor u naučna zvanja, po prethodno pribavljenom mišljenju Savjeta;
4) vrši izbor u istraživačka i naučna zvanja;
5) predlaže upravnom odboru ustanove nabavku opreme neophodne za realizaciju programa istraživanja;
6) obavlja i druge poslove u skladu sa zakonom i statutom ustanove.
Način rada i odlučivanja Vijeća i druga pitanja od značaja za njegov rad bliže se uređuju statutom ustanove.
Stručni organ se može organizovati i u organizacionoj jedinici pravnog lica koja obavlja naučno-istraživačku djelatnost, ako u toj organizacionoj jedinici u radnom odnosu ima najmanje pet zaposlenih sa naučnim zvanjem.

2. Javne ustanove Osnivanje javne ustanove

Član 19

Odluku o osnivanju, odnosno ukidanju javne ustanove donosi Vlada.
U slučaju statusnih promjena ili ukidanja javne ustanove, pribavlja se mišljenje organa upravljanja te ustanove.

Organ upravljanja

Član 20

Organ upravljanja javne ustanove je upravni odbor.
Upravni odbor javne ustanove ima najviše devet članova i čine ga: predstavnici zaposlenih u ustanovi i predstavnici osnivača, koje određuje Vlada.
Predstavnici osnivača čine najviše 1/3 ukupnog broja članova upravnog odbora.
Broj, sastav, trajanje mandata, način izbora i razrješenja, kao i način rada i odlučivanja upravnog odbora bliže se uređuje statutom javne ustanove.

Saglasnost na statut

Član 21

Saglasnost na statut javne ustanove daje Ministarstvo.

Nadležnost upravnog odbora

Član 22

Upravni odbor javne ustanove:
1) utvrđuje poslovnu politiku;
2) donosi godišnji finansijski plan;
3) usvaja periodični i godišnji račun;
4) bira i razrješava direktora ustanove;
5) donosi statut, akt o organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta i druge akte;
6) donosi odluku o raspolaganju sredstvima;
7) analizira rad organa rukovođenja;
8) obavlja i druge poslove u skladu sa zakonom i statutom ustanove.

Javnost rada

Član 23

Upravni odbor javne ustanove dužan je da godišnji izvještaj o radu učini dostupnim javnosti i dostavi sve informacije koje zatraži osnivač ili Savjet.

Direktor

Član 24

Organ rukovođenja javne ustanove je direktor.
Direktor je odgovoran za efikasan i kvalitetan rad javne ustanove, kao i za rukovođenje u okviru poslovne politike utvrđene od strane upravnog odbora.
Direktor se bira na period od četiri godine,na osnovu javnog konkursa i podnesenog programa razvoja ustanove.
Nadležnost, bliži uslovi za izbor i razrješenje direktora i druga pitanja od značaja za rad uređuju se statutom javne ustanove.

3. Privatne ustanove Osnivanje privatne ustanove

Član 25

Privatnu ustanovu može da osnuje domaće i strano pravno ili fizičko lice.

Autonomija privatne ustanove

Član 26

Organ upravljanja, rukovođenja i stručni organ privatne ustanove, njihova nadležnost, broj, sastav, trajanje mandata, način izbora i razrješenja, kao i način rada i odlučivanja uređuje se statutom privatne ustanove.

IIIISTRAŽIVAČKA I NAUČNA ZVANjA

Obavljanje

Član 27

Naučno-istraživačku djelatnost obavljaju lica sa istraživačkim, odnosno naučnim zvanjem, u skladu sa ovim zakonom.

Istraživačka zvanja

Član 28

Istraživačka zvanja su istraživač i viši istraživač.
U zvanje istraživača može biti izabrano lice koje ima najmanje visoku školsku spremu i radi na istraživačkim poslovima.
U zvanje viši istraživač može biti izabrano lice koje ima akademski naziv magistra nauka i objavljene naučne radove.
Bliže uslove, vrijeme na koje se bira, način i postupak izbora u istraživačka zvanja uređuju se statutom ustanove.

Naučna zvanja

Član 29

Naučna zvanja su: naučni saradnik, viši naučni saradnik i naučni savjetnik.
U naučno zvanje, iz stava 1 ovog člana, može biti izabrano lice koje ima doktorat nauka.
Izbor u naučno zvanje vrši se na period od pet godina, izuzev za naučnog savjetnika, koji se bira na neodređeno vrijeme.
Izbor u više naučno zvanje vrši se nakon isteka vremena izbora u niže zvanje.
Način i postupak izbora u naučna zvanja, kao i druga pitanja u vezi sa izborom uređuju se statutom ustanove.

Izbor

Član 30

Izbor u istraživačko, odnosno u naučno zvanje lica koje nije zapošljeno u ustanovi, odnosno u ustanovi koja nema stručni organ vrši se na Univerzitetu Crne Gore.
Postupak za izbor, odnosno reizbor u istraživačko, odnosno naučno zvanje iz stava 1 ovog člana pokreće se na zahtjev ustanove ili lica koje ispunjava uslove propisane ovim zakonom.

Shodna primjena

Član 31

Na izbor u naučna zvanja na univerzitetu i ustanovama visokog obrazovanja shodno se primjenjuju odredbe Zakona o visokom obrazovanju.

Uporedivost zvanja

Član 32

Naučna zvanja uporediva su sa akademskim zvanjima i to:
- zvanje naučni saradnik - akademskom zvanju docenta;
- zvanje viši naučni saradnik - akademskom zvanju vanredni profesor;
- zvanje naučni savjetnik
- akademskom zvanju redovni profesor,

Rukovođenje projektima

Član 33

Naučno-istraživački rad se ostvaruje preko naučno-istraživačkog projekta.
Naučno-istraživačkim projektom rukovodi rukovodilac projekta.
Uslove koje mora da ispunjava rukovodilac naučno-istraživačkog projekta propisuje Ministarstvo.

IVFINANSIRANjE

Transparentnost finansiranja

Član 34

Finansiranje naučno-istraživačke djelatnosti obavlja se na način koji obezbjeđuje efikasnost i transparentnost upotrebe sredstava.

Sticanje sredstava

Član 35

Ustanova stiče sredstva iz:
1) budžeta Republike;
2) intelektualnih usluga;
3) od prihoda ostvarenih prodajom proizvoda i usluga;
4) donacija, sponzorstava, legata i zavještanja;
5) projekata i ugovora sa domaćim i stranim istraživačkim ustanovama i od konsultantskih aktivnosti;
6) sredstava privrednih društava, ustanova i udruženja;
7) sredstava inostranih fondova;
8) drugih izvora.
Republika poreskim olakšicama i drugim mjerama podstiče pravna i fizička lica da ulažu sredstva za ostvarivanje naučno-istraživačke djelatnosti utvrđene ovim zakonom.

Prioriteti za sufinansiranje

Član 36

Vlada može utvrditi prioritet u sufinansiranju projekata iz međunarodnih programa saradnje.
Privatna ustanova i druga pravna i fizička lica mogu sticati sredstva iz budžeta Republike, pod uslovom da realizuje naučno-istraživački program, u skladu sa Strategijom.

Sticanje profita

Član 37

Javna ustanova može obavljanjem naučno-istraživačke djelatnosti sticati profit u korist ustanove, u skladu sa ovim zakonom.

Korišćenje sredstava

Član 38

Sredstva iz člana 35 stav 1 tačka 1 ovog zakona ustanova koristi za:
1) finansiranje naučno-istraživačkih programa i projekata i neophodne opreme za njihovu realizaciju od posebnog interesa za Crnu Goru, u skladu sa Strategijom;
2) osposobljavanje i razvoj naučno-istraživačkih kadrova;
3) međunarodnu naučnu saradnju i mobilnost lica koja se bave naučno-istraživačkim radom;
4) naučne publikacije i komunikacije;
5) za druge namjene određene ovim zakonom. Mjerila za raspodjelu sredstava za naučno-istraživačku djelatnost i bliže kriterijume za korišćenje sredstava iz stava 1 ovog člana propisuje Ministarstvo.

Raspisivanje konkursa

Član 39

Za finansiranje naučno-istraživačke djelatnosti iz budžeta Republike, Ministarstvo raspisuje konkurs.
Međusobna prava i obaveze između Ministarstva i korisnika sredstava uređuju se ugovorom.
Naučno-istraživački programi ili projekti mogu se finansirati preko više ministarstava.

Baza podataka

Član 40

Za oblast naučno-istraživačke djelatnosti Ministarstvo uređuje i vodi bazu podataka.
Ustanove, pravna i fizička lica koja obavljaju naučno-istraživačku djelatnost i organi državne uprave dužni su da, na zahtjev Ministarstva, dostavljaju potrebne podatke radi vođenja baze podataka.
Ministarstvo obrađuje dostavljene podatke isključivo za potrebe naučno-istraživačke djelatnosti, nadzora i isplata, za praćenje i analiziranje stanja u naučno-istraživačkoj djelatnosti i u statističke svrhe.

Poreske olakšice

Član 41

Oprema koja služi za naučno-istraživačku djelatnost, koja se dobija kao donacija iz inostranstva ili se kupuje u inostranstvu može se osloboditi plaćanja carine i poreza na dodatnu vrijednost, na osnovu mišljenja Ministarstva.

VKAZNENE ODREDBE

Kazne za prekršaje

Član 42

Novčanom kaznom od dvadesetostrukog do tristastrukog iznosa najniže cijene rada u Crnoj Gori kazniće se za prekršaj ustanova, ako:
1) počne sa radom bez licence za rad (član 15);
2) vrši izbor u naučno-istraživačka zvanja na osnovu mjerila na koja nije Savjet dao mišljenje ( član 8 );
3) profit ne stiče u korist ustanove ( član 37).
Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se odgovorno lice u ustanovi u iznosu od polovine do dvadesetostrukog iznosa najniže cijene rada u Crnoj Gori.

VIPRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Status postojećih ustanova

Član 43

Organizacionim jedinicama Univerziteta Crne Gore - postojećem Istorijskom institutu - Podgorica; Biotehničkom institutu - Podgorica; Institutu za biologiju mora - Kotor i Institutu za strane jezike - Podgorica priznaje se licenca, u skladu sa ovim zakonom.
Postojeće ustanove i druge organizacije koje se bave naučno-istraživačkom djelatnošću dužni su da podnesu zahtjev za izdavanje licence u roku od 12 mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Osnivanje Savjeta

Član 44

Savjet će se osnovati u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Do osnivanja Savjeta poslove iz njegove nadležnosti obavlja Ministarstvo.

Rok za donošenje strategije

Član 45

Strategija iz člana 6 ovog zakona donijeće se u roku od šest mjeseci od dana stupanju na snagu ovog zakona.

Rok za donošenje podzakonskih akata

Član 46

Propisi za sprovođenje ovog zakona donijeće se najkasnije u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Do donošenja propisa utvrđenih ovim zakonom primjenjivaće se propisi koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona, ako nijesu u suprotnosti sa ovim zakonom.

Priznavanje stečenih istraživačkih i naučnih zvanja

Član 47

Lica zatečena u istraživačka i naučna zvanja do stupanja na snagu ovog zakona nastavljaju sa radom u tom zvanju do isteka roka na koji su izabrani.
Postupci izbora lica u istraživačka i naučna zvanja započeti do stupanja na snagu ovog zakona završiće se po propisima po kojima su započeti.

Prestanak važnosti

Član 48

Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaju da važe Zakon o naučnim djelatnostima ("Službeni list RCG," broj 37/92) i Zakon o obezbjeđivanju i korišćenju sredstava za podsticanje tehnološkog razvoja u Socijalističkoj Republici Crnoj Gori ("Službeni list SRCG, " br. 29 / 89 i 28 / 91 ).

Stupanje na snagu

Član 49

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Republike Crne Gore ".