ZAKON

O DRUŠTVENIM DJELATNOSTIMA

(Objavljen u "Sl. listu SRCG", br. 19/90, 6/91 i "Sl. listu RCG", br. 21/95)

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se uslovi i postupak osnivanja, organizovanja i prestanka radnih organizacija u oblasti društvenih djelatnosti i utvrđuju načela za organizaciju i uređivanje međusobnih odnosa u fondovima, koji se osnivaju u skladu sa ovim zakonom.

Član 2.

Pod društvenim djelatnostima, u smislu ovog zakona, podrazumijeva se pružanje usluga i stvaranje i promet materijalnih, intelektualnih i kulturnih dobara (u daljem tekstu: dobra) u oblasti vaspitanja i obrazovanja, nauke, kulture, fizičke kulture, javnog informisanja, zdravstva i socijalne i dječje zaštite.

Član 3.

Radna organizacija koja obavlja društvenu djelatnost osniva se kao ustanova.
Ustanova je pravno lice koje pruža usluge i bavi se proizvodnjom u skladu sa zakonom ili aktom o osnivanju i ne posluje na principu sticanja dobiti.
Ustanova se može baviti proizvodnjom i prodajom robe, odnosno usluga na tržištu, u skladu sa zakonom ili aktom o osnivanju.
Radi obavljanja određenih društvenih djelatnosti može se osnovati i preduzeće, u skladu sa zakonom.
Kada se u društvenim djelatnostima osnuje ili organizuje preduzeće, na njegovu organizaciju i rad primjenjuje se poseban zakon i propisi o preduzeću.

Član 4.

U oblastima od javnog interesa osnivaju se javne ustanove.
Način ostvarivanja javnog interesa u javnim ustanovama uređuje se zakonom.
Ustanovi se, zakonom, može povjeriti vršenje javnih ovlašćenja.

Član 5.

Ustanova stiče sredstva za ostvarivanje djelatnosti:
- iz fondova društvenih djelatnosti;
- iz sredstava države, odnosno jedinice lokalne samouprave;
- iz sredstava zadruge i drugih oblika zadružnog organizovanja;
- prodajom dobara i usluga na tržištu;
- iz sredstava domaćih fizičkih lica i građansko-pravnih lica, odnosno stranih pravnih i fizičkih lica;
- od participacije neposrednih korisnika;
- iz legata, poklona i zavještanja, i
- iz drugih izvora.

Član 6.

Radnici u ustanovama, u sticanju dohotka, imaju jednak društveno-ekonomski položaj kao i radnici u drugim organizacijama udruženog rada.

Član 7.

Građani i građansko-pravna lica mogu osnivati privatne ustanove za obavljanje društvenih djelatnosti, u skladu sa zakonom.

Član 8. do 12.

(Brisani)

II. USTANOVE

1. Osnivanje

Član 13.

Ustanove se mogu osnivati u društvenoj, javnoj (državnoj), zadružnoj, mješovitoj i privatnoj svojini.
Ustanovu mogu osnivati domaća pravna i fizička lica i strana pravna i fizička lica u svim oblicima svojine.

Član 14.

Javnu ustanovu mogu osnivati država, jedinica lokalne samouprave, pravna i fizička lica.
Javna ustanova se osniva radi pružanja usluga koje su od javnog interesa u oblasti: predškolskog, osnovnog, srednjeg i visokog vaspitanja i obrazovanja, zaštite kulturnih dobara, zdravstvene zaštite, osnovnih oblika socijalne zaštite, društvene brige o djeci, fundamentalnih naučnih istraživanja i posebnih istraživanja za društvenu zajednicu.
Javna ustanova se može osnivati i u drugim oblastima koje su zakonom proglašene oblastima ili poslovima od javnog interesa.
Kad je osnivač ustanove država, odnosno jedinica lokalne samouprave, akt o osnivanju donosi Vlada Republike Crne Gore, odnosno nadležni organ jedinice lokalne samouprave.

Član 15.

Osnivač ustanove obezbjeđuje sredstva potrebna za osnivanje i početak rada ustanove i donosi akt o osnivanju.
Javna i društvena ustanova osniva se u skladu sa planom razvoja određene društvene djelatnosti, odnosno sa zajedničkim interesima utvrđenim Društvenim planom.

Član 16.

Osnivač javne i društvene ustanove je dužan da, prije donošenja akta o osnivanju ustanove, razmotri i usvoji elaborat o društveno-ekonomskoj opravdanosti osnivanja ustanove.
U elaboratu iz stava 1. ovog člana, obavezno se iskazuju:
- ciljevi i zadaci radi kojih se osniva ustanova;
- trajne društvene potrebe za vršenje djelatnosti ustanove;
- dokaz da se potrebe za osnivanjem ustanove ne mogu zadovoljiti u postojećim ustanovama;
- program obavljanja djelatnosti ustanove;
- dokaz o obezbjeđenju sredstava za osnivanje i početak rada ustanove i
- dokaz o ispunjenju drugih zakonom predviđenih uslova za vršenje djelatnosti ustanove.
Osnivač je dužan da o društveno-ekonomskoj opravdanosti osnivanja ustanove, prije usvajanja elaborata, pribavi mišljenje nadležnog organa, odnosno organizacije određenih posebnim zakonom i mišljenje fonda koji bi trebao da obezbjeđuje sredstva ili dio sredstava za rad ustanove.
Osnivač pribavlja mišljenje, u smislu stava 3. ovog člana, i u slučaju promjene djelatnosti ustanove.

Član 17.

Aktom o osnivanju javne i društvene ustanove utvrđuju se:
1) naziv osnivača;
2) naziv i sjedište ustanove;
3) djelatnost ustanove;
4) iznos sredstava za osnivanje i početak rada ustanove i način obezbjeđivanja sredstava za vršenje djelatnosti ustanove;
5) prava i obaveze osnivača u pogledu obavljanja djelatnosti zbog koje je osnovana ustanova;
6) lice koje će obavljati poslove privremenog poslovodnog organa i njegova ovlašćenja;
7) prava i obaveze ustanove koja se osniva prema osnivaču;
8) uslovi i način zasnivanja i prestanka radnog odnosa, kao i prava, obaveze i odgovornosti radnika iz radnog odnosa za vrijeme osnivanja ustanove;
9) rok za donošenje statuta i izbor poslovodnog organa i organa upravljanja ustanove i
10) druga međusobna prava i obaveze osnivača i ustanove koja se osniva.
Odnosi između osnivača i ustanove uređuju se ugovorom, u skladu sa zakonom i aktom o osnivanju.
Ako se ustanova osniva na određeno vrijeme, odnosno za izvršavanje određenog posla, aktom o osnivanju utvrđuje se vrijeme za koje se osniva odnosno posao koji ustanova treba da obavi.

Član 18.

Ako ustanovu osniva više osnivača, njihova međusobna prava, obaveze i odgovornosti uređuju se ugovorom.

Član 19.

Upisom ustanove u sudski registar ustanova stiče svojstvo pravnog lica.
Ustanova se može upisati u sudski registar kad nadležni organ uprave utvrdi da su ispunjeni uslovi za početak rada i obavljanje djelatnosti utvrđenih zakonom.

Član 20.

Ustanove se upisuju i u registar ustanova koji vodi nadležni organ uprave.

2. Djelatnost, naziv i sjedište

Član 21.

Djelatnost ustanove utvrđuje se aktom o osnivanju i statutom.
Ustanova je dužna da obavljanjem svoje djelatnosti ostvari ciljeve radi kojih je osnovana na način da se što bolje i potpunije zadovoljavaju potrebe građana i drugih korisnika.

Član 22.

Sjedište ustanove je mjesto u kome se obavlja djelatnost ustanove. Ako se ta djelatnost obavlja u više mjesta, sjedištem ustanove smatra se mjesto koje je utvrđeno statutom.
Ustanova ima naziv, koji određuje osnivač.
U pogledu naziva i sjedišta ustanove shodno se primjenjuju propisi o firmi društvenog preduzeća.

Član 23.

Ustanova može promijeniti sjedište.
Odluka o promjeni sjedišta ustanove donosi se na način predviđen statutom ustanove.
Aktom o osnivanju ustanove može se odrediti da je za promjenu njenog sjedišta potrebna saglasnost osnivača.

3. Organizacija, upravljanje i udruživanje

Član 24.

Na unutrašnju organizaciju, statusne promjene, udruživanje i organizovanje u složene oblike, imovinu, poslovnu tajnu, nadzor, zastupanje i predstavljanje, način odlučivanja radnika, uslove i način izbora i opoziva i prava i dužnosti organa upravljanja i drugih organa, odgovornost za obavljanje poslovodnih funkcija ustanova, shodno se primjenjuju propisi kojima su ova pitanja uređena za javna preduzeća, preduzeća u društvenoj svojini, zadružnoj svojini, privatnoj svojini i mješovitoj svojini, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.

Član 25.

Radnici u ustanovi, zavisno od procesa rada i uslova rada, odlučuju o svom organizovanju, u skladu sa statutom.
Odluka o promjeni u organizovanju ustanove može se donijeti uz saglasnost osnivača, ako je to aktom o osnivanju predviđeno.

Član 26.

U upravljanju javnom i društvenom ustanovom učestvuju predstavnici osnivača, odnosno države, odnosno jedinice lokalne samouprave u skladu sa zakonom.
Način i postupak odlučivanja o poslovima i zadacima u kojima učestvuju predstavnici osnivača, odnosno države, odnosno jedinice lokalne samouprave uređuje se statutom ustanove, u skladu sa zakonom.

Član 27.

Saglasnost na statut i program rada javne i društvene ustanove daju osnivači.

Član 28.

Uslovi za imenovanje i razrješenje direktora javnih i društvenih ustanova uređuju se posebnim zakonima o pojedinim društvenim djelatnostima, odnosno statutom ustanove.
Direktora ustanove čiji je osnivač država, odnosno jedinica lokalne samouprave imenuje organ upravljanja ustanove, na osnovu javnog konkursa, ako posebnim zakonom nije drukčije određeno.

Član 29.

Dvije ili više ustanova mogu se udruživati, odnosno organizovati u složene oblike, na osnovu ugovora.

Član 30.

Rad ustanove je javan.
Ustanova je dužna da zainteresovanim građanima i organizacijama, na njihov zahtjev, pruža obavještenja o uslovima i načinu pružanja usluga i vršenja djelatnosti kojima se zdovoljavaju njihove potrebe.

4. Prestanak ustanove

Član 31.

Ustanova prestaje:
1) ako je izrečena mjera zabrane vršenja djelatnosti zbog toga što ne ispunjava uslove za obavljanje svoje djelatnosti, a u roku određenom o izricanju mjera ne ispuni uslove za obavljanje te djelatnosti, odnosno ne promijeni djelatnost;
2) ako prestanu da postoje uslovi za vršenje društvene djelatnosti koja je predmet poslovanja;
3) ako se pravnosnažnom odlukom suda utvrdi ništavost upisa u sudski registar ustanove; i
4) u drugim slučajevima utvrđenim zakonom ili aktom o osnivanju ustanove.
U slučajevima iz tač. 1. do 3. stava 1. ovog člana sprovodi se postupak likvidacije, u skladu sa zakonom.
Ustanova može prestati i po osnovu stečaja, ukoliko osnivač po zakonu i aktom o osnivanju nije preuzeo obavezu da pokriva gubitke ustanove.

Član 32.

U slučaju prestanka javne i društvene ustanove, korisnicima usluga koje pruža ta ustanova mora se obezbijediti nastavljanje korišćenja usluga u drugoj ustanovi, u obimu i na način koji su do tada koristili.

Član 33.

Akt o prestanku ustanove donosi osnivač, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.

Član 34.

(Brisan)

Član 35.

Postupak za prestanak javne i društvene ustanove pokreće se kada se za to steknu uslovi predviđeni ovim zakonom.

Član 36.

Ako nadležni organ uprave utvrdi da ustanova ne ispunjava neki od propisanih uslova za rad, odrediće rok u kome je ustanova dužna da ih ispuni. Ukoliko ustanova ne ispuni propisani uslov u određenom roku, nadležni organ uprave zabraniće obavljanje djelatnosti.
Organ uprave koji je donio rješenje o zabrani rada ustanove obavijestiće o tome skupštinu države, odnosno jedinice lokalne samouprave.

Član 37.

Osnivač prije donošenja akta o prestanku javne i društvene ustanove pribavlja mišljenje fonda preko koga ta ustanova stiče sredstva.

III. FONDOVI U DRUŠTVENIM DJELATNOSTIMA

1. Osnivanje i nadležnost fonda

Član 38. do 49.

(Brisani)

IV. ODNOSI FONDA I DRUŠTVENO-POLITIČKIH ZAJEDNICA

Član 50. do 56.

(Brisani)

V. OBEZBJEĐIVANjE I USMJERAVANjE SREDSTAVA ZA FINANSIRANjE DRUŠTVENIH DJELATNOSTI

Član 57.

Sredstva za finansiranje pojedinih društvenih djelatnosti obezbjeđuju se srazmjerno učešću ovih djelatnosti u društvenom proizvodu Republike.
Društvenim planom Crne Gore utvrđuje se okvirno učešće društvenih djelatnosti iz člana 2. ovog zakona u društvenom proizvodu Republike za srednjoročni period.
Učešće pojedinih društvenih djelatnosti u društvenom proizvodu Republike za pojedinu godinu srednjoročnog planskog perioda, utvrđuje se odlukom Skupštine Republike Crne Gore.

Član 58.

Sredstva za zadovoljavanje zajedničkih potreba u društvenim djelatnostima obezbjeđuju se:
1) doprinosom iz ličnog dohotka;
2) porezom iz dobiti;
3) prihodima iz budžeta države, odnosno jedinice lokalne samouprave;
4) prodajom dobara i usluga na tržištu;
5) participacijama građana, legata, prihoda od autorskih prava i tehničkih unapređenja, i
6) iz drugih izvora.
Za fondove osnovane za teritoriju opština plaćaju se doprinosi iz ličnog dohotka.

Član 59.

Zakonima kojima se uređuju pojedine društvene djelatnosti utvrđuju se obveznici, osnovica i način utvrđivanja i naplate doprinosa i poreza za finansiranje odgovarajuće djelatnosti.
Visinu stope doprinosa i poreza za finansiranje pojedinih društvenih djelatnosti utvrđuje Skupština Republike Crne Gore, posebnom odlukom, u skladu sa odnosima utvrđenim u članu 57. ovog zakona i materijalnim mogućnostima privrede.
Visinu stope doprinosa iz ličnog dohotka za finansiranje fondova osnovanih za teritoriju opština utvrđuju skupštine opština, posebnom odlukom.

Član 60. do 63.

(Brisana)

Član 64.

Ustanova u društvenoj svojini stiče sredstva koja čine njen prihod finansiranjem u okviru ili preko fonda, sa kojim uređuje međusobna prava, obaveze i odgovornosti za izvršavanje određenog programa rada, koji sadrži vrstu, obim i kvalitet roba i usluga i njihovu ekonomsku cijenu, odnosno elemente za njeno utvrđivanje, kao i iz sredstava drugih ustanova i drugih pravnih lica.

Član 65.

Zadružna ustanova stiče sredstva koja čine njen prihod iz sredstava zadruga i drugih oblika zadružnog organizovanja.

Član 66.

Mješovita ustanova i privatna ustanova stiču sredstva koja čine njen prihod iz sredstava osnivača i domaćih i stranih pravnih i fizičkih lica i građansko-pravnih lica.

Član 67.

Ustanova može sticati sredstva koja čine njen prihod: stvaranjem i prometom roba; pružanjem usluga; iz kamata i dividendi na plasirana sredstva; iz prihoda na osnovu autorskih prava i patenata; iz legata, poklona i zavještanja, iz participacije građana i iz drugih izvora.

Član 68. do 72.

VI. NADZOR NAD ZAKONITOŠĆU RADA

Član 73.

Nadzor nad zakonitošću rada ustanove, koja vrši poslove od interesa za opštinu, vrši opštinski organ uprave nadležan za poslove odgovarajuće djelatnosti koju ta organizacija obavlja.
Nadzor nad zakonitošću rada ustanove koja vrši poslove od interesa za Republiku vrši nadležni republički organ uprave.
Nadležni organ uprave koji vrši nadzor nad zakonitošću rada dužan je da o uočenoj nezakonitosti obavijesti skupštinu države, odnosno odgovarajuće jedinice lokalne samouprave.

Član 74.

Javna i društvena ustanova, najmanje jedanput godišnje, podnosi skupštini države, odnosno jedinice lokalne samouprave izveštaj o svom radu.
Ustanova je dužna da, na zahtjev skupštine države, odnosno odgovarajuće jedinice lokalne samouprave podnese izvještaj o svom radu.

Član 75.

Nadzor nad zakonitošću rada fonda vrši nadležni republički organ uprave.

Član 76.

(Brisan)

Član 77.

Ustanove koje koriste sredstva fonda, dužne su da jedanput godišnje podnose fondu izvještaj o ostvarivanju svoga programa rada i o namjenskom korišćenju sredstava.

VII. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 78.

Danom stupanja na snagu ovog zakona postojeće radne organizacije u oblasti društvenih djelatnosti nastavljaju se radom na način i pod uslovima pod kojima su upisane u sudski registar.
Radne organizacije iz stava 1. ovog člana dužne su da se organizuju i da usklade samoupravna opšta akta, sa odredbama ovog zakona, najkasnije do 31. decembra 1990. godine.

Član 79.

Ako je postupak organizovanja, osnivanja, odnosno prestanka radne organizacije iz člana 78. ovog zakona, bio u toku, na dan stupanja na snagu ovog zakona okončaće se po odredbama ovog zakona.

Član 80.

Fondovi društvenih djelatnosti, predviđeni ovim zakonom, obrazovaće se do 30. juna 1990. godine.
Fondovi su dužni da donesu akta iz čl. 42. i 43. ovog zakona u roku od 90 dana od dana obrazovanja fonda.

Član 81.

Samoupravne interesne zajednice društvenih djelatnosti prestaju sa radom obrazovanjem odgovarajućih fondova, u skladu sa ovim zakonom.

Član 82.

Sredstva, imovinu, prava i obaveze samoupravnih interesnih zajednica, po prestanku njihovog rada, prenose se na državu, odnosno odgovarajuću jedinicu lokalne samouprave.

Član 83.

Ako organizacije iz člana 44. ovog zakona ne izaberu određeni broj članova savjeta fonda, u roku koji je određen odlukom o osnivanju fonda, skupština države, odnosno odgovarajuće jedinice lokalne samouprave donijeće odluku o njihovom privremenom izboru.

Član 84.

Organ uprave koji preuzima poslove stručne službe samoupravne interesne zajednice koja prestaje sa radom, preuzima istovremeno sa preuzimanjem poslova i radnike koji su radili na odnosnim poslovima i zadacima.
Prilikom rasporeda radnika na osnovu novih akata o organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u nadležnom organu uprave ravnopravno će se tretirati radnici organa uprave i radnici stručne službe samoupravne interesne zajednice koji su preuzeti na rad u organu uprave.

Član 85.

Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o obrazovanju i izboru članova delegacija i izboru delegata u skupštine samoupravnih interesnih zajednica koje ravnopravno odlučuju sa nadležnim vijećima skupština društveno-političkih zajednica ("Službeni list SRCG", broj 4/78), kao i odredbe republičkih zakona koje su u suprotnosti sa ovim zakonom.

Član 86.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Socijalističke Republike Crne Gore".