ZAKON

O ZAŠTITI PRIRODE

(Objavljen u "Sl. listu CG", br. 51 od 22. avgusta 2008, 21/09)

I. OSNOVNE ODREDBE

Predmet Zakona

Član 1

Ovim zakonom uređuje se zaštita i očuvanje prirode.
Priroda, u smislu ovog zakona, je jedinstvo geosfere i biosfere, uključujući i prirodna dobra koja se odlikuju biološkom, geološkom, geomorfološkom i predionom raznovrsnošću.
Priroda je od interesa za Crnu Goru i uživa posebnu zaštitu u skladu sa zakonom.
Pojedina prirodna dobra izuzetnih vrijednosti, koja se odlikuju biološkom, geološkom, ekosistemskom i predionom raznovrsnošću, stavljaju se pod zaštitu (u daljem tekstu: zaštićena prirodna dobra).

Sprovođenje zaštite prirode

Član 2

Zaštita prirode sprovodi se radi:
- očuvanja i unaprjeđivanja biološke (genetičke, specijske, ekosistemske), geološke i predione raznovrsnosti;
- utvrđivanja i praćenja stanja prirode;
- usklađivanja ljudskih aktivnosti, ekonomskih i društvenih razvojnih planova, programa, osnova i projekata sa održivim korišćenjem obnovljivih i racionalnim korišćenjem neobnovljivih prirodnih vrijednosti i resursa radi njihovog trajnog očuvanja;
- sprječavanja štetnih aktivnosti u prirodi koje su posljedica tehnološkog razvoja i obavljanja djelatnosti;
- obnove i unaprjeđivanja narušene prirode i njenog dovođenja u stanje prirodne ravnoteže i usklađenih odnosa sa ljudskim djelovanjem;
- očuvanja prirodnih svojstava zemljišta, očuvanja kvaliteta, količine i dostupnosti vode, uključujući i kvalitet morske vode.

Načela zaštite i unaprjeđivanja prirode

Član 3

Osnovna načela zaštite i unaprjeđivanja prirode su:
1) Načelo visokog stepena zaštite prirode - sva pravna i fizička lica dužna su da pri vršenju radnji i obavljanju aktivnosti doprinose zaštiti i unaprijeđivanju prirode, očuvanju biološke i predione raznovrsnosti i opšte korisnih funkcija prirode i prirodne ravnoteže;
2) Načelo održivosti - korišćenje prirodnih resursa može se vršiti samo do stepena koji ne ugrožava biološku i predionu raznovrsnost i funkcionisanje osnovnih prirodnih sistema i procesa;
3) Načelo primjene mjera za zaštitu prirode - u korišćenju prirodnih resursa i prirodnih dobara, planiranju i uređenju prostora obavezno se primjenjuju propisane mjere za zaštitu prirode;
4) Načelo integrisane zaštite - zaštita i unaprjeđivanje prirode utvrđuje se strategijom održivog razvoja, prostorno planskom dokumentacijom i drugim planovima, programima i osnovama;
5) Načelo prevencije - pravo i obaveza pravnih i fizičkih lica je da preduzmu sve mjere i aktivnosti na zaštiti prirode radi sprječavanja nastanka štetnih posljedica;
6) Načelo "korisnik plaća" - korisnik zaštićenih prirodnih dobara dužan je da plati naknadu za njihovo korišćenje i snosi troškove sanacije i rekultivacije prostora;
7) Načelo javnosti - obuhvata pravo na slobodan pristup informacijama o stanju prirode, pravo na pravovremeno obavještavanje o štetama u prirodi i o preduzetim mjerama za njihovo uklanjanje, kao i pravo na mogućnost učestvovanja u odlučivanju o pitanjima od značaja za prirodu.
Na zaštitu i unaprjeđivanje prirode shodno se primjenjuju načela utvrđena zakonom kojim se uređuje zaštita životne sredine.

Zaštita prirode

Član 4

Zaštita prirode sprovodi se naročito:
- utvrđivanjem i procjenom stanja pojava i procesa u prirodi;
- uspostavljanjem i utvrđivanjem zaštićenih prirodnih dobara i sistema praćenja njihove zaštite;
- sprovođenjem mjera zaštite prirode;
- utvrđivanjem mjera i uslova za zaštitu prirode u prostorno planskoj dokumentaciji, osnovama i programima upravljanja prirodnim resursima (rudarstvu, energetici, saobraćaju, vodoprivredi, poljoprivredi, šumarstvu, lovstvu, ribarstvu, turizmu i drugim djelatnostima od uticaja na prirodu);
- izradom izvještaja o stanju prirode, donošenjem i sprovođenjem strategija, programa, akcionih i sanacionih planova i planova upravljanja; uspostavljanjem sistema upravljanja zaštićenim prirodnim dobrima;
- povezivanjem i usklađivanjem sistema zaštite prirode sa međunarodnim sistemom zaštite prirode;
- podsticanjem naučnog i stručnog rada u oblasti zaštite prirode;
- obavještavanjem javnosti o stanju prirode i učestvovanjem javnosti u odlučivanju o zaštiti prirode;
- podsticanjem i promocijom zaštite prirode, razvijanjem svijesti o potrebi zaštite prirode u procesu vaspitanja i obrazovanja.

Izuzeci

Član 5

Ovaj zakon ne primjenjuje se u slučaju suzbijanja i sprječavanja neposredne opasnosti po život i zdravlje ljudi ili imovinu, odnosno spašavanja ljudi i imovine.
Ovaj zakon ne primjenjuje se samo za vrijeme trajanja okolnosti iz stava 1 ovog člana, koje se utvrđuju aktom nadležnog organa.

Značenje izraza

Član 6

Pojedini izrazi upotrijebljeni u ovom zakonu imaju sljedeće značenje:
- autohtona vrsta je vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva koja je prirodno rasprostranjena u ekosistemima područja Crne Gore;
- alohtona vrsta je strana vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva koja je u ekosistemima područja Crne Gore dospjela namjernim ili nenamjernim unošenjem;
- aktivnost u prirodi je privremeno ili trajno djelovanje čovjeka na prirodu koje se ne vrši radi zaštite i očuvanja prirode, a može narušiti prirodnu ravnotežu;
- banka gena je specijalizovana kolekcija živog biljnog i životinjskog materijala i gljiva, koja se sakuplja, skladišti i razmnožava po strogo kontrolisanim i specifičnim uslovima;
- biološka raznovrsnost (biodiverzitet) je raznovrsnost živih organizama, uključujući i suvozemne, morske i druge vodene ekosisteme i ekološke komplekse, kao i raznovrsnost u okviru vrste, između vrsta i između ekosistema;
- crvena knjiga je popis ugroženih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva raspoređenih po kategorijama ugroženosti;
- derivat je organski ili neorganski produkt živih organizama (rogovi jelena, kljove vepra, oklop kornjače i dr.);
- divlje vrste biljaka, životinja i gljiva su vrste koje nijesu nastale kao posljedica ukrštanja, odnosno selekcije ili uzgojnih aktivnosti ljudi;
- ekosistem je kompleksno strukturno-funkcionalno jedinstvo nežive i žive prirode, odnosno biotopa i biocenoze;
- ekološka mreža je skup međusobno povezanih ili prostorno bliskih ekološki značajnih područja, koja uravnoteženom biogeografskom raspoređenošću značajno doprinosi očuvanju prirodne ravnoteže i biološke raznovrsnosti;
- ekološki koridor je ekološka veza ili više ekoloških veza koje omogućavaju kretanje populacijama živih organizama sa jednog lokaliteta na drugi i čine dio ekološke mreže;
- ekološki značajno područje je područje koje bitno doprinosi očuvanju biološke raznovrsnosti u Crnoj Gori;
- endemična vrsta je vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva čija je rasprostranjenost ograničena na određeno područje;
-ex sityočuvanje je očuvanje komponenata biološke raznovrsnosti van njihovih prirodnih nalazišta (staništa) u zoološkim vrtovima, akvarijumima, terarijumima, botaničkim baštama, i očuvanje dokaza geološke raznovrsnosti (stijena, ruda, minerala, kristala i fosila) u muzejima ili zbirkama pojedinaca;
- genetička raznovrsnost (diverzitet) je ukupan broj i ukupna raznovrsnost gena, odnosno genetičkih informacija sadržanih u svim pojedinačnim vrstama divljih biljaka, životinja, gljiva i mikroorganizama;
- geonasleđe su sve geološke, geomorfološke, pedološke i posebne arheološke vrijednosti nastale tokom formiranja litosfere, njenog morfološkog uobličavanja i međuzavisnosti prirode i ljudskih kultura;
- indikatorska vrsta je vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva čiji ekološki status ukazuje na status drugih vrsta i opšte stanje u ekosistemu, a koje su osjetljive na promjene uslova u životnoj sredini