Na osnovu člana 82 stav 1 tačka 2 i člana 91 stav 1 Ustava Crne Gore, Skupština Crne Gore 24. saziva, na četvrtoj sednici prvog redovnog (proljećnjeg) zasijedanja u 2011. godini, dana 31. marta 2011. godine, donijela je

ZAKON

O OBRAZOVANjU ODRASLIH

(Objavljen u "Sl. listu Crne Gore", br. 20 od 15. aprila 2011)

I. OSNOVNE ODREDBE

Predmet

Član 1

Ovim zakonom uređuje se obrazovanje i učenje odraslih.
Odrasli se, po sopstvenom izboru, uključuju u obrazovanje, osposobljavanje ili učenje radi poboljšanja znanja, vještina i kompetencija ili sticanja odgovarajuće kvalifikacije za uspješniji život, rad i lični razvoj.

Jedinstveni sistem

Član 2

Obrazovanje odraslih je dio jedinstvenog obrazovnog sistema Crne Gore.

Ciljevi

Član 3

Obrazovanje odraslih ima za cilj: 1) postizanje najmanje osnovnog obrazovanja i prve kvalifikacije za sve građane;
2) podizanje nivoa obrazovanja, odnosno funkcionalne pismenosti građana;
3) prekvalifikaciju, dokvalifikaciju, osposobljavanje i obuku nezaposlenih i zaposlenih za tržište rada;
4) omogućavanje obrazovanja i sticanje znanja, vještina i kompetencija koje odgovaraju ličnim sposobnostima i životnom dobu pojedinca, putem savremenih oblika obrazovanja i učenja;
5) kontinuirano stručno usavršavanje;
6) uključenost najosjetljivijih grupa stanovništva kroz različite oblike obrazovanja i učenja radi njihove integracije;
7) ulaganje u razvoj ljudskih resursa;
8) promovisanje značaja cjeloživotnog učenja;
9) podizanje nivoa znanja, vještina i kompetencija iz oblasti građanske demokratije i zaštite životne sredine.

Principi

Član 4

Obrazovanje odraslih zasniva se na principima:
1) cjeloživotnog učenja;
2) dostupnosti i slobode pri izboru obrazovanja pod jednakim uslovima svim građanima u skladu sa mogućnostima i potrebama;
3) povezanosti rada i obrazovanja;
4) jednako vrijednog obrazovnog standarda u formalnom i neformalnom obrazovanju;
5) obezbjeđivanja i unaprjeđivanja kvaliteta;
6) uvažavanja specifičnosti odraslih u procesu obrazovanja i učenja;
7) uvažavanja andragoške nauke i struke i primjene savremenih tehnologija;
8) transparentnosti.

Upotreba rodno osjetljivog jezika

Član 5

Svi izrazi koji se u ovom zakonu koriste za fizička lica u muškom rodu obuhvataju iste izraze u ženskom rodu.

Značenje izraza

Član 6

Pojedini izrazi upotrijebljeni u ovom zakonu imaju sljedeća značenja:
1) odraslim, u smislu ovog zakona, podrazumijeva se lice starije od 15 godina života, koje ispunjava uslove za uključivanje u program obrazovanja odraslih. U programe osnovnog obrazovanja odraslih mogu se uključiti i lica mlađa od 15 godina života, koja nemaju status učenika;
2) cjeloživotno učenje označava cjelokupno opšte obrazovanje, stručno obrazovanje i osposobljavanje, neformalno obrazovanje, informalno i samousmjereno učenje tokom cijelog života;
3) cjeloživotno obrazovanje je organizovano cjelokupno opšte obrazovanje, stručno obrazovanje i osposobljavanje i neformalno obrazovanje tokom cijelog života;
4) ključne vještine su vještine bitne za život i rad (u oblasti informacione i komunikacione tehnologije, stranih jezika i dr.);
5) nacionalna stručna kvalifikacija je kvalifikacija koja je stečena u skladu sa Zakonom o nacionalnim stručnim kvalifikacijama i iskazuje se javnom ispravom (sertifikat);
6) prva kvalifikacija je obrazovanje i osposobljavanje za uključivanje u rad nakon završene osnovnoškolske obaveze;
7) dokvalifikacija je doškolovanje, odnosno inoviranje znanja u okviru istog zanimanja;
8) prekvalifikacija je obrazovanje, odnosno osposobljavanje za drugo zanimanje, istog ili nižeg nivoa obrazovanja, radi zapošljavanja;
9) specijalizacija je obrazovanje, odnosno osposobljavanje u okviru istog zanimanja za sticanje posebnih znanja i radnih vještina;
10) usavršavanje zaposlenih predstavlja različite oblike obrazovanja, odnosno učenja zaposlenih u okviru svog zanimanja, radi kvalitetnijeg obavljanja poslova;
11) program obrazovanja je program neformalnog obrazovanja koji je usvojio nadležni savjet na osnovu koga se nakon provjere može steći stručna kvalifikacija;
12) andragoška osposobljenost je didaktička i metodička osposobljenost izvođača za rad sa odraslima, u skladu sa posebnim programom.

Nadzor

Član 7

Nadzor nad sprovođenjem ovog zakona vrši organ državne uprave nadležan za poslove prosvjete (u daljem tekstu: Ministarstvo).

II. OBLICI I PROGRAMI OBRAZOVANjA

Oblici obrazovanja i učenja

Član 8

Obrazovanje odraslih odvija se kao:
- formalno obrazovanje;
- neformalno obrazovanje, odnosno učenje;
- informalno učenje;
- samousmjereno učenje.

Formalno obrazovanje

Član 9

Formalno obrazovanje je organizovan proces obrazovanja koji se ostvaruje po javno važećem obrazovnom programu ili dijelu tog programa ( modul, jedinica učenja i sl.), na osnovu kojeg se stiče nivo obrazovanja, odnosno jedna ili više stručnih kvalifikacija, u skladu sa ovim zakonom i zakonima koji uređuju te oblasti obrazovanja.

Neformalno obrazovanje, odnosno učenje

Član 10

Neformalno obrazovanje, odnosno učenje (u daljem tekstu: neformalno obrazovanje) se ostvaruje kroz organizovane i planirane ciljeve i podršku, radi sticanja i unaprjeđivanja znanja, vještina i kompetencija, koje se mogu provjeravati i dokazivati u postupku sticanja nacionalne stručne kvalifikacije, odnosno ključne vještine.

Fiformalno učenje

Član 11

Informalno učenje se odvija bez posebne namjere i organizovanog cilja, vremena i podrške kroz dnevne aktivnosti na radnom mjestu, u okviru porodičnog i društvenog života i slobodnog vremena. Znanja, vještine i kompetencije stečene na ovaj način mogu se provjeravati i dokazivati u postupku sticanja nacionalne stručne kvalifikacije, odnosno ključne vještine.

Samousmjereno učenje

Član 12

Samousmjereno učenje se odvija kroz aktivnosti kojima odraslo lice samo uspostavlja proces učenja i odgovornost za rezultate tog učenja bez neposredne i kontinuirane pomoći drugih.

Prilagođavanje obrazovnog programa

Član 13

Javno važeći obrazovni programi za osnovno, srednje opšte obrazovanje i stručno obrazovanje se prilagođavaju odraslima po obimu, organizaciji i trajanju, u skladu sa zakonom.

Programi neformalnog obrazovanja

Član 14

Neformalno obrazovanje se stiče po programima obrazovanja odraslih (u daljem tekstu: program obrazovanja).
Programi obrazovanja su programi za:
1) osposobljavanje, prekvalifikaciju, dokvalifikaciju, specijalizaciju i stručno usavršavanje;
2) sticanje i unaprjeđenje ključnih vještina i ključnih kompetencija (strani jezici; crnogorski jezik za strance, korišćenje informaciono-komunikacionih tehnologija; preduzetništvo i dr.);
3) sticanje znanja i vještina za građansku demokratiju, zaštitu životne sredine, održivi razvoj, život u porodici, uspješnu društvenu integraciju, podizanje kvaliteta života, zdravstvenu edukaciju, socijalne vještine, treće životno doba i sl.
Programe obrazovanja iz stava 2 tačka 1 ovog člana donosi organ državne uprave nadležan za poslove rada, na predlog nadležnog savjeta, u skladu sa posebnim propisom.
Programe obrazovanja iz stava 2 tač. 2 i 3 ovog člana, na prijedlog Centra za stručno obrazovanje (u daljem tekstu: Centar), odnosno organizatora obrazovanja donosi nadležni savjet, u skladu sa posebnim propisom.
Prije utvrđivanja predloga programa obrazovanja nadležni savjet pribavlja mišljenje nadležnih organa državne uprave, Zavoda za zapošljavanje Crne Gore (u daljem tekstu: Zavod za zapošljavanje), Privredne komore Crne Gore i reprezentativnog udruženja poslodavaca i reprezentativnog udruženja sindikata (u daljem tekstu: udruženje).

Sadržaj programa obrazovanja

Član 15

Program obrazovanja sadrži: naziv, ciljeve, uslove za upis, trajanje, ishode učenja (znanja, vještine i kompetencije), uslove za napredovanje i završetak, način provjere, prostor, okvirni spisak opreme i nastavna sredstva potrebna za njegovu realizaciju, izvođače programa obrazovanja, povezanost sa drugim