ZAKON

O LIJEČENjU NEPLODNOSTI ASISTIRANIM REPRODUKTIVNIM TEHNOLOGIJAMA

(Objavljen u "Sl. listu Crne Gore", br. 74 od 13. novembra 2009, 40/11)

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1

Ovim zakonom uređuju se uslovi, način i postupak liječenja neplodnosti kod žena i muškaraca asistiranim reproduktivnim tehnologijama (u daljem tekstu: ART), prava na oplodnju uz primjenu postupaka ART-a, poklanjanje polnih ćelija (u daljem tekstu: donacija), uslovi pod kojima se postupci ART-a obavljaju u zdravstvenim ustanovama, nadzor nad sprovođenjem ovog zakona, kao i druga pitanja od značaja za primjenu postupaka ART-a.

Član 2

Svako ima pravo na liječenje od neplodnosti primjenom postupaka ART-a, pod jednakim uslovima i slobodno izraženom voljom, u skladu sa ovim zakonom.
Primjenom biomedicinskih dostignuća u liječenju neplodnosti svakom se jamči pravo na dostojanstvo, zaštitu identiteta, poštovanje ličnog integriteta, pravičnosti, jednakosti i ostalih ličnih prava i sloboda.
Posebna briga mora se posvetiti zaštiti zdravlja, prava i interesa djeteta začetog i rođenog primjenom postupka ART-a i zaštiti zdravlja majke.

Član 3

Liječenje, u smislu ovog zakona, je otklanjanje neplodnosti ili umanjene plodnosti korišćenjem biomedicinskih dostignuća, nakon utvrđivanja da se trudnoća ne može postići drugim načinima liječenja.
Liječenje je i uzimanje i čuvanje sjemenih ćelija muškarca ili jajnih ćelija žene u slučajevima kada, prema saznanjima i iskustvima medicinske nauke, postoji opasnost da može doći do neplodnosti.

Član 4

Svi podaci vezani za postupak ART-a, a posebno lični podaci o ženi, njenom bračnom, odnosno vanbračnom supružniku, djetetu začetom u postupku ART-a, donatoru ili donatorki, čuvaju se kao lični podaci, u skladu sa zakonom.

Član 5

Sredstva za liječenje primjenom postupaka ART-a i naknada troškova u vezi ovog postupka liječenja obezbjeđuju se u skladu sa propisima iz zdravstvenog osiguranja.

Član 6

Izrazi upotrijebljeni u ovom zakonu imaju sljedeće značenje:
1) postupak ART-a je kontrolisani postupak oplođenja žene u skladu sa savremenim standardima medicinske nauke i prakse različit od polnog odnosa, u skladu sa ovim zakonom;
2) zigot je diploidna ćelija nastala nakon oplodnje jajne ćelije sa spermatozoidom koja se može razviti u embrion;
3) embrion je oplođena jajna ćelija sposobna za dalji razvoj i to od trenutka spajanja jedra i dalje svaka totipotentna ćelija embriona koja se u za to neophodnim uslovima može dalje dijeliti i razvijati do kraja embrionalne faze razvoja - osme nedjelje nakon oplodnje;
4) rani embrion je zigot i embrion koji se razvija do 14 dana od oplodnje ili do pojave primitivne brazde;
5) jajna ćelija je polna ćelija žene bez obzira da li je zrela ili nije;
6) sjemena ćelija je polna ćelija muškarca bez obzira da li je zrela ili nije;
7) gen je sekvenca nukleotida, kao i vještački napravljen gen i sekvenca nukleotida;
8) prije implantaciona genetska dijagnostika ćelija prijem plantacionog embriona je detekcija hromozomskih i/ili genskih anomalija prije embriotransfera embriona;
9) embriotransfer je procedura u kojoj se embrioni vraćaju u uterus ili jajovode;
10) "In vitro" embrion je embrion stvoren van tijela žene;
11) donator sjemenih ćelija je muškarac čije se sjemene ćelije koriste za oplodnju žene, koja nije njegova bračna ili vanbračna supruga;
12) donatorka jajnih ćelija je žena čije se jajne ćelije koriste za oplodnju druge žene;
13) vanbračni supružnici su muškarac i žena koji žive u trajnoj zajednici, zajednički privređuju i troše sredstva za život i čija zajednica života je prepoznatljiva u sredink u kojoj se ostvaruje i između kojih, po zakonu kojim se uređuju porodični odnosi, ne postoje smetnje za zaključivaše punovažnog braka;
14) hibrid je:
a) jajna ćelija ljudskog porijekla koja je oplođena spermom živog bića koja nije ljudskog porijekla,
b) jajna ćelija živog bića koja nije ljudskog porijekla koja je oplođena ljudskom spermom,
c) jajna ćelija ljudskog porijekla u koju je unijeto jedro ćelije živog bića koje nije ljudskog porijekla,
d) jajna ćelija živog bića koja nije ljudskog porijekla u koju je unijeto jedro ćelije ljudskog bića,
e) jajna ćelija ljudskog porijekla ili jajna ćelija živog bića koja nije ljudskog porijekla koja sadrži haploidni set hromozoma živog bića koje je ili nije ljudskog porijekla;
15) himera je:
a) embrin u koji je unijeta ćelija živog bića koja nije ljudskog porijekla,
b) embrion koji se sastoji od ćelija više od jednog embriona, fetusa ili ljudskog bića.

II. USLOVI I VRSTE POSTUPAKA ART-a

Član 7

Postupci ART-a su:
1) unutartjelesna oplodnja:
- unos sjemevih ćelija u polne organe žene;
- unos jajnih ćelija, zajedno sa sjemenim ćelijama, u polne organe žene;
2) vantjelesna oplodnja:
- sjedinjavanje jajnih ćelija i sjemenih ćelija van tijela žene;
- unos ranog embriona u polne organe žene.
Odredbe o ranom embrionu važe i za jednako stare embrione dobijene ispiranjem materice i za izolovane omnipotencijalne matične embrionalne ćelije, ako se iz njih može razviti samostalni embrion.

Član 8

Ministarstvo nadležno za poslove zdravlja (u daljem tekstu: Ministarstvo) obrazuje posebnu Komisiju za primjenu postupaka ART-a, kao stručno savjetodavno tijelo.
Komisiju za primjenu postupaka ART-a (u daljem tekstu: Komisija) čine:
1) predstavnik Ministarstva;
2) stručnjak za medicinsku etiku;
3) po jedan stručnjak iz svake zdravstvene ustanove za primjenu postupaka ART-a;
4) po jedan stručnjak iz oblasti psihologije ili psihijatrije, embriologije i genetike;
5) predstavnik Ljekarske komore Crne Gore;
6) predstavnik zaštitnika ljudskih prava i sloboda.

Član 9

Zadatak Komisije je da:
1) daje mišljenje o ispunjenosti, odnosno prestanku ispunjenosti uslova zdravstvenih ustanova za primjenu postupaka ART-a, u pogledu standarda za postupke ART-a, u skladu sa ovim zakonom i propisom Ministarstva;
2) daje mišljenje o ispunjenosti uslova zdravstvenih ustanova za sakupljanje, odabir i čuvanje polnih ćelija donatora, odnosno donatorki;
3) daje mišljenje o ispunjenosti uslova zdravstvenih ustanova za primjenu postupaka ART-a sa polnim ćelijama donatora, odnosno donatorki;
4) daje mišljenje o naučnom ispitivanju ranih embriona;
5) razmatra izvještaje zdravstvenih ustanova o obavljenim postupcima ART-a;
6) razmatra izvještaje zdravstvenih ustanova o primjeni postupaka ART-a, o čemu upoznaje Ministarstvo, uz potrebne sugestije, predloge i mišljenja;
7) učestvuje u izradi propisa koji se donose na osnovu ovog zakona i inicira njihovu izmjenu, u skladu sa razvojem biomedicinske nauke i prakse;
8) daje stručne savjete zdravstvenim ustanovama, po njihovom zahtjevu;
9) obavlja i druge poslove od značaja za primjenu postupaka ART-a, utvrđene aktom o obrazovanju Komisije.

Član 10

Zdravstvene ustanove su dužne da svaki postupak ART-a prijave Ministarstvu.
Prijavu vantjelesne oplodnje zdravstvene ustanove dostavljaju Ministarstvu, najkasnije dva mjeseca od početka stimulacije, a prijavu unutar tjelesne oplodnje, u roku od tri mjeseca od početka stimulacije.
Ministarstvo vodi jedinstven registar za sve postupke ART-a na teritoriji Crne Gore.
Obrazac i sadržinu prijave iz stava 2 ovog člana propisuje Ministarstvo.

III. PRAVO NA LIJEČENjE PRIMJENOM POSTUPAKA ART-a

Član 11

Pravo na liječenje primjenom postupaka ART-a imaju muškarac i žena koji u vrijeme primjene postupaka ART-a žive u bračnoj ili vanbračnoj zajednici i koji, s obzirom na iskustva medicinske nauke i već preduzete načine liječenja, ne mogu očekivati da će doći do trudnoće polnim odnosom i da im nije moguće pomoći drugim postupcima liječenja neplodnosti.
Bračni ili vanbračni supružnici imaju pravo na liječeše neplodnosti primjenom postupaka ART-a i u slučaju kada se ovim postupkom može spriječiti prenos teške nasledne bolesti na dijete.
Pravo na liječenje neplodnosti primjenom postupaka ART-a, u skladu sa ovim zakonom, ima i žena koja ne živi u