Na osnovu člana 24. Zakona o šumama ("Službeni list RCG", broj 55/00), Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, donijelo je

PRAVILNIK

O SADRŽINI I NAČINU DONOŠENjA POSEBNE OSNOVE, PROGRAMA I PLANA GAZDOVANjA ŠUMAMA I IZVOĐAČKOG PROJEKTA

(Objavljen u "Sl. listu RCG", br. 56 od 27. novembra 2001)

IOSNOVNE ODREDBE

Član 1

Posebna osnova, program i plan gazdovanja šumama i izvođački projekat izrađuju se i u njima evidentiraju izvršeni radovi na način propisan ovim pravilnikom.

Član 2

Gazdinska jedinica za koju se donosi posebna osnova gazdovanja šumama (u daljem tekstu: posebna osnova), po pravilu, predstavlja teritorijalnu cjelinu.
Površina gazdinske jedinice kreće se u rasponu 1.000 do 5.000 ha, a može biti veća ili manja, zavisno od prostornog razmještaja šuma i uslova za gazdovanje.

Član 3

Za sve šume šumskog područja, odnosno gazdinske jedinice, obrazuju se gazdinske klase po jedinstvenim kriterijumima.
Gazdinsku klasu čine sve sastojine iste namjene, istih ili sličnih stanišnih i sastojinskih prilika, za koje se propisuju jedinstveni ciljevi i mjere gazdovanja.
U okviru gazdinske klase mogu se izdvajati i uzgojne grupe na osnovu razvojnih faza i sastojine i sastojinskih prilika.
Uzgojne grupe su djelovi sastojine homogenih sastojinskih prilika koji zahtijevaju isti uzgojni zahvat.
Uređajna jedinica za koju se obezbjeđuje trajnost prinosa kod svih uzgojnih i strukturnih oblika gajenja šuma je gazdinska klasa gazdinske jedinice, odnosno gazdinske klase područja, a samo kod prebirnog načina gazdovanja ta jedinica je sastojina (odsjek).

Član 4

Šest mjeseci po isteku roka za koju je donesena posebna osnova i program gazdovanja šumama mora se donijeti nova posebna osnova, odnosno program gazdovanja šumama, a na posebnu osnovu i pribaviti saglasnost od strane ministarstva nadležnog za poslove šumarstva.

Član 5

Dokumentacija na osnovu koje su utvrđeni podaci o stanju šuma u posebnoj osnovi i programu gazdovanja šumama mora biti sačuvana do donošenja i davanja saglasnosti na posebnu osnovu, odnosno program gazdovanja šumama.

IIPOSEBNA OSNOVA

Član 6

Posebnom osnovom utvrđuju se vrsta i obim radova planiranih opštom osnovom, i na osnovu stanja šuma gazdinske jedinice, odjeljenja i odsjeka, određenih ciljeva i gazdovanja šumama i mjera za njihovo ostvarivanje.
Posebna osnova izrađuje se na osnovu katastra zemljišta, inventarisanja šuma (geodetski i dendrometrijski premjer) i drugih podataka prikupljenih na način propisan ovim pravilnikom u godini koja prethodi godini za koju se donosi posebna osnova.

Član 7

Posebna osnova sastoji se iz tekstualnog dijela, tabelarnog dijela i karata koji se povezuju u jednu ili odvojene knjige.

1. Tekstualni dio posebne osnove

Član 8

Tekstualni dio posebne osnove čine:
1. Opšti opis za šume gazdinske jedinice;
2. Bioekološka osnova gazdovanja šumama;
3. Stanje šuma;
4. Analiza i ocjena gazdovanja u prethodnom uređajnom razdoblju;
5. Posebni ciljevi za gazdinske klase;
6. Planovi gazdovanja šumama;
7. Uputstva i smjernice za realizaciju planova gazdovanja šumama.

Član 9

Opšti opis za šume gazdinske jedinice sadrži:
- geografski položaj;
- strukturu površina;
- posjedovne prilike;
- saobraćajne uslove;
- i dr.

Član 10

Bioekološka osnova sadrži:
- orografske uslove;
- edafske uslove;
- hidrografske uslove;
- klimatske uslove;
- izbor vrsta drveća;
- šumske zajednice;
- i dr.

Član 11

Stanje šuma se prikazuje po sastojinama (odsjecima), odjeljenjima, gazdinskim klasama, namjenskim cjelinama i ukupno za gazdinsku jedinicu.
Granice gazdinskih jedinica prema zemljištu i šumama u privatnoj svojini identifikuju se na osnovu detaljnih katastarskih planova.
Ako je granica iz stava 2. ovog člana sporna ili ako ne postoji detaljni katastarski premjer, granica u posebnoj osnovi se samo evidentira, a njeno utvrđivanje vrši na način i po postupku utvrđenom propisima o premjeru i katastru zemljišta.
Granice gazdinske jedinice obilježavaju se prije početka terenskih radova na izradi posebne osnove.
Površina gazdinske jedinice usklađuje se sa površinama iz katastra zemljišta i zaokružuje na jedan ar.
Površina gazdinske jedinice jednaka je zbiru površina svih katastarskih parcela koje ulaze u njen sastav.

Član 12

Opis staništa sadrži naročito podatke o: nadmorskoj visini, nagibu terena, ekspoziciji, reljefu terena, matičnom supstratu, tipu zemljišta, mrtvom pokrivaču, prizemnoj vegetaciji, korovu i žbunju i dr.

Član 13

Opis sastojine naročito sadrži podatke o: sastojinskoj pripadnosti, vrstama drveća, strukturnom obliku i porijeklu, očuvanosti, mješovitosti, sklopu, razvojnoj fazi sastojine, starosti sastojine, kvalitetu stabala, zdravstvenom stanju, srednjem prečniku, visinskom stepenu, broju stabala i zapremini po debljinskim stepenima i, po jedinici površine i ukupno, kao i prirastu.

Član 14

Radi utvrđivanja zapremine sastojine određuju se i: taksaciona granica, debljinski stepen, debljinski razredi i dobni razredi.
Taksaciona granica iznosi kod visokih šuma 10 cm, a kod izdanačkih šuma 5 cm.
Prsni prečnici stabala grupišu se po debljinskim stepenima, širine 5 cm, sa sredinama 7,5; 12,5; 15,5; 22,5 cm, itd.
Prsni prečnici stabala razvrstani u debljinske stepene grupišu se u debljinske razrede i to:Ia razred od 6 do 10 cm;Irazred od 11 do 20 cm;IIrazred od 21 do 30 cm;IIIrazred od 31 do 40 cm;IVrazred od 41 do 50 cm;Vrazred od 51 do 60 cm;VIrazred od 61 do 70 cm iVIIrazred od 71 cm pa naviše.
Širina dobnih razreda, odnosno klasa starosti kod jednodobnih šuma iznosi: za visoke šume kratkog podmladnog razdoblja čije su ophodnje preko 80 godina - 20 godina i; za visoke šume dugog podmladnog razdoblja 40 - 60 godina; za visoke i izdanačke šume čije su ophodnje od 40-80 godine - 10 godina; za visoke i izdanačke šume čije su ophodnje 15 do 40 godina - 5 godina.
Za šume čija je ophodnja kraća od 15 godina nije obavezno formiranje dobnih razreda, odnosno klasa starosti.

Član 15

Utvrđivanje zapremine sastojine vrši se djelimično premjerom stabala sastojine iznad taksacione granice.
Djelimični premjer (premjer primjernih površina) primjenjuje se u svim sastojinama i zasnovan je na matematičko-statističkim principima.
Oblici primjernih površina koje se upotrebljavaju pri djelimičnom premjeru su: primjerne pruge, krugovi sa konstantnim poluprečnikom i koncentrični krugovi.
Potreban broj primjernih površina ili procenat primjernih površina oblika kruga određuje se matematičko-statističkim formulama za određivanje minimalno potrebnog broja primjerenih površina za traženu tačnost.
Procenat primjernih površina oblika kruga i primjernih pruga u odnosu na ukupnu površinu sastojine iznosi, ukoliko se ne određuje matematičko-statističkim formulama:
- najmanje 8% ako se prinos zasniva na zapremini i prirastu: prebirne šume, dozrijevajuće i zrele sastojine oplodne sječe kratkog i dugog podmladnog razdoblja i grupično raznodobne šume;
- 3-5% u mladim i srednje dobnim sastojinama u jednodobnim šumama i šumama dugog podmladnog razdoblja;
- 1-3% u izdanačkim šumama kada se zapremina određuje direktnim premjerom, zaštitnim šumama i šikarama.
Raspored primjernih površina u sastojini (odsjeku) je po objektivnom i sistematskom izboru.
Pri primjeni površina u obliku koncentričnih krugova primjenjuju se veličine krugova od 1, 2, 5 i 10 ari:
- na krugu od 1 ara mjere se sva stabla iznad taksacione granice;
- na krugu od 2 ara mjere se sva stabla prečnika iznad 15 cm;
- na krugu od 5 ari mjere se sva stabla prečnika iznad 30 cm;
- na krugu od 10 ari mjere se sva stabla iznad 50 cm.
Koncentrični krugovi postavljaju se u kvadratnoj mreži na udaljenosti centara od 100 m.
Premjer sastojina se, po pravilu, ne vrši u šibljacima, u sastojinama na nepristupačnim terenima kao i sastojinama čija su stabla u toj mjeri oštećena da se premjerom ne može utvrditi realna zapremina.
Za prikaz stanja sastojina, po pravilu, koriste se podaci prikupljeni klasičnim (terestričkim) premjerom šuma. U slučaju postojanja aktuelnih aviosnimaka (starih najviše 1 godinu u odnosu na godinu premjera) može se izvršiti i kombinovani (terestrički i pomoću aerosnimaka) premjer šuma.
Aerosnimci se, po pravilu, upotrebljavaju za određivanje homogenosti sastojina, postavljanje mreže primjernih površina, prikupljanje svih ostalih informacija kojima je moguće odrediti veličinu uzorka.

Član 16

Minimalno potreban broj stabala predstavnika u sastojinama (odsjecima), u kojima se zapremina i zapreminski prirast utvrđuje premjerom, za konstrukciju visinske krive, krive debljinskog prirasta i krive vremena prelaza za svaku sastojinu, određuje se na svakom četvrtom krugu u kvadratno postavljenoj mreži u sastojini.
Premjer visina i debljinskog prirasta stabala za glavne vrste drveća za grupu sastojina vrši se na sistematski raspoređenim primjernim površinama.

Član 17

Zapremina sastojine (odsjeka) određuje se pomoću jednoulaznih zapreminskih tablica (tarifa) i dvoulaznih zapreminskih tablica za pojedine vrste drveća.
Jednoulazne (tarife)