Na osnovu člana 24 stav 2 Zakona o bibliotečkoj djelatnosti ("Službeni list CG", broj 49/10), Ministarstvo kulture, donijelo je
PRAVILNIK
O MJERAMA ZA ČUVANjE I ZAŠTITU BIBLIOTEČKE GRAĐE
(Objavljen u "Sl. listu Crne Gore", br. 25 od 20. maja 2011)
IOSNOVNE ODREDBE
Član 1
Ovim pravilnikom propisuju se mjere za čuvanje i zaštitu bibliotečke građe.
Član 2
Izrazi koji se u ovom pravilniku koriste za fizička lica u muškom rodu podrazumijevaju iste izraze u ženskom rodu.
IIPROSTORIJE U KOJIMA SE SMJEŠTA BIBLIOTEČKA GRAĐA
Član 3
Prostorije u kojima je smještena bibliotečka građa, treba da:
1) su sagrađene od čvrstog materijala koji nije podložan oštećenju od trusnih uticaja, prodiranju podzemnih i površinskih voda, uticaju buke i drugim fizičkim dejstvima koja bi mogla oštetiti bibliotečku građu;
2) imaju obezbijeđene mjere zaštite od: udara groma, požara, vlage, sunčeve atmosferskih uticaja, provala, bioloških, hemijskih i drugih uzročnika koji do oštećenja ili propadanja bibliotečke građe;
3) budu prilagođene za transport i manipulisanje bibliotečkom građom.
Član 4
Prostorije u kojima je smještena bibliotečka građa treba da budu udaljene od objekata koji uticajem mogu dovesti do oštećenja bibliotečke građe.
Član 5
Prostorije u kojima je smještema bibliotečka građa, a koje se obezbjeđuju odgovarajućim sigurnosnim instalacijama (protivpožarnim i protivprovalnim), kontrolišu se i održavaju u skladu sa posebnim propisima.
Član 6
Mjere preventivne zaštite prostorija u kojima je smještena bibliotečka građa obuhvataju:
1) zagrijavanje prostorija bez peći sa otvorenim plamenom;
2) redovno kontrolisanje i održavanje električnih, vodovodnih, kanalizacionih i instalacija za grijanje;
3) zaštitu od prodora podzemnih voda.
Član 7
Biblioteka je dužna da u svoje prostorije obavezno postavi aparate za gašenje požara pomoću
Član 8
Ako se zgrada biblioteke nalazi na terenu podložnom poplavama, bibliotečka građa ne smije biti smještena u suterenskim prostorijama.
Ukoliko je bibliotečka građa smještena u prizemlju, najniže police treba da budu podignute najmanje 30 cm od poda.
Član 9
Prostorije za smještaj bibliotečke građe treba da imaju odgovarajuću ventilaciju i osvjetljenje i treba ih redovno čistiti i provjetravati.
U prostorijama iz stava 1 ovog člana, treba obezbjediti optimalnu mikroklimu (relativna vlažnost vazduha 45 - 60%, temperatura vazduha 16 - 20 ° C).
Za osvjetljenje prostorija iz stava 1 ovog člana, koriste se svjetlosni izvori koji nemaju hemijsko, fotohemijsko i biološko djejstvo na bibliotečku građu i to:
1) fluorescentne cijevi sa zaštitnom maskom, čija se površina ne zagrijava preko 80oC;
2) standardne električne sijalice, zaštićene kuglom od matiranog stakla i udaljene od bibliotečke građe najmanje 30 cm.
Član 10
Za osvjetljavanje izložene bibliotečke građe-dokumenata štampanih ili pisanih mastilom ili bojom na bazi ugljenika, jačina upadne svjetlosti ne smije biti veća od 150 luksa a za iluminirane rukopise ne smije preći 50 luksa.
Član 11
Optimalni mikroklimatski ušlo vi postižu se:
1) korišćenjem klima uređaja koji istovremeno održavaju potrebnu temperaturu, vlažnost i prečišćavanje vazduha i obezbeđuju njegovu cirkulaciju;
2) provjetravanjem (uz laganu promaju) po suvom sunčanom danu od 9 do 14 sati;
3) zagrijavanjem ili hlađenjem prostorija;
4) upotrebom dehidratacionih sredstava (silikagela, kalcijumhlorida ili kalcijumhidroksida) kada se pravilnim režimom provjetravanja vlažnost ne može smanjiti.
Član 12
Prostorije u kojima je smještena bibliotečka građa treba redovno kontrolisati od pojave mikroorganizama, insekata, glodara i sl. i uočenu pojavu treba odmah prijaviti.
U slučaju pojave razvoja mikroorganizama, zaraženi materijal treba odmah da se izdvoji i dezinfikuje.
Ako infekcija zahvati veći dio građe ili se uoči pojava insekata ili glodara, dezinfekciju, dezinsekciju i saniranje treba povjeriti stručnim licima.
U prostorijma u kojima je smještena bibliotečka građa, jednom godišnje se vrši dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija, a po preporuci konzervatora i češće.
IIIUSLOVI SMJEŠTAJA I ČUVANjA BIBLIOTEČKE GRAĐE
Član 13
Biblioteke su dužne da bibliotečku građu čuvaju i štite od propadanja koje može izazvati: vlaga, prekomjerno sunčevo ili vještačko svijetlo, biološki ili atmosferski uticaji, nečistoća i odstupanja od optimalne temperature.
Član 14
Bibliotečku građu treba smještati na police, u ormare za smještaj i fioke odgovarajućih oblika, dimenzija i materijala. Značajnija bibliotečka građa čuva se na visočijim policama.
Police i ormari za smještaj ne smiju se postavljati uz spoljne zidove niti uz izvore toplote.
U ormarima je potrebno osigurati stalnu cirkulaciju vazduha otvorima na bočnim stranicama ili sedmičnim provjetravanjem.
Na mjesta gdje je smještena bibliotečka građa postavljaju se, prema potrebi držači, podupirači, graničnici i pregrade radi sprečavanja deformacija i oštećenja bibliotečke građe.
Član 15
Bibliotečka građa smješta se na police od nerđajućeg čelika, odnosno lakiranog ili obojenog metala.
Izuzetno od stava 1 ovog člana, za bibliotečku građu koja je dostupna korisnicima (slobodan pristup), mogu se koristiti i drvene police.
Širina police za knjige iznosi od 20 do 30 cm, a za publikacije velikog formata (novine i sl.) od 40 do 45 cm. Na dužni metar police smještaju se, u prosjeku, od 30 do 33 knjige.
Prvi i posljednji red knjiga treba da bude odvojen od poda, tavanice i zidova od 15 do 20 cm, zbog slobodne cirkulacije vazduha i sprečavanja oštećenja od kondenzacije na najhladnijim mestima.
Član 16
Bibliotečka građa se, radi čuvanja i zaštite smješta, po pravilu na sljedeći način:
1) knjige iste ili približno iste veličine jedna pored druge vertikalno na police ili u ormare;
2) novine i časopise i drugi materijal velikog formata treba smještati horizontalno;
3) povelje i diplome smještaju se položene u kutijama od neutralnog kartona;
4) planovi, skice, crteži, reprodukcije i plakati formata 100x65 cm smještaju se horizontalno rašireni u specijalnim metalnim ormarima sa odjeljcima za izvlačenje (fiokama);
5) plakati i mape preko formata 100x65 cm čuvaju se namotani na čvrste valjke od kartona čiji prečnik ne smije biti manji od 10 cm;
6) arhivski dokumenti smještaju se u odgovarajućim kutijama ili koricama od lakog ili čvrstog neutralnog kartona;
7) gramofonske ploče čuvaju se u originalnom pakovanju proizvođača (u glatkim omotima od acetata, celuloze ili polietilena i zaštitnom omotu od kartona) i smještaju se vertikalno u ormare ili police, podijeljene na sekcije od 150 do 225 mm s vodicama ili žljebovima koji drže svaku ploču posebno;
8) magnetofonske trake čuvaju se namotane na kalemove u kutijama od metala ili plastične mase, u horizontalnom položaju, diskete,cdidvdromovi, se čuvaju u proizvođačevom omotu vertikalno, a audio kasete u originalnom pakovanju vertikalno, kutije i ormari u kojima se čuvaju magnetni mediji ne smiju biti od materijala koji se može magnetisati, odnosno u blizini uređaja koji stvaraju magnetno polje (transformator, elektromotor, gromobranski provodnik);
9) fotomaterijal na papiru i staklu smješta se u omotima od neutralnog papira;
10) mikrofilmovi u stripu smještaju se u kovertama od neutralnog papira, pri čemu koverte ne smiju biti čvrsto pakovane u kutiji;
11) mikrofilmovi duži od 15 m namotavaju se na kalemove od nerđajućeg metala ili postojane plastične mase, prečnika najmanje 25 mm, namotani mikrofilmovi čuvaju se u metalnim ili plastičnim kutijama dobro zatvoreni;
12)kataloški listići čuvaju se u odgovarajućim kataloškim ormarima u koje se smještaju