ZAKON

O ZAŠTITI OD JONIZUJUĆIH ZRAČENjA I O RADIJACIONOJ SIGURNOSTI

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 52 od 17. oktobra 2001; 63/02, 113/05)

I- OSNOVNE ODREDBE

CILj

Član 1.

Ovim zakonom propisuju se mere zaštite zdravlja ljudi i životne sredine, uključujući i buduće generacije, od štetnog dejstva jonizujućih zračenja, uslovi za obavljanje delatnosti sa izvorima jonizujućih zračenja, mere radijacione sigurnosti i vršenje nadzora nad sprovođenjem ovog zakona.

DEFINICIJE

Član 2.

Izrazi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
1) jonizujuće zračenje je elektromagnetsko ili čestično zračenje koje može da jonizuje materiju;
2) životna sredina su prorodom i radom stvorene vrednosti i ukupan prostor u kome čovek živi i radi;
3) zaštita životne sredine je skup mera kojima se sprečava štetno dejstvo jonizujućeg zračenja u životnoj sredini i otklanjaju posledice tog zračenja;
4) izvori jonizujućeg zračenja su materije, uređaji i objekti koji emituju ili mogu da emituju jonizujuće zračenje (radioaktivni materijali i uređaji sa radioaktivnim materijalima, nuklearni objekti, nuklearni materijali, radioaktivni otpadni materijali, rendgen aparati, akceleratori i drugi uređaji koji proizvode jonizujuća zračenja);
5) radioaktivni materijal je materijal koji sadrži jedan ili više radionuklida čija je ukupna i specifična aktivnost iznad propisanih granica;
6) obavljanje delatnosti sa izvorima jonizujućih zračenja je: proizvodnja, promet korišćenje, prevoz, odlaganje ili skladištenje radioaktivnih materijala, odnosno proizvodnja, promet, korišćenje ili održavanje uređaja koji proizvode jonizujuće zračenje iznad propisanih granica;
7) notifikacija (prethodno obaveštenje) je dokument koji pravno ili fizičko lice podnosi Regulatornom autoritetu (u daljem tekstu: Odseku za zaštitu od zračenja u Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske) kao obaveštenje o nameri da obavlja delatnost ili neku drugu radnju s izvorima jonizujućih zračenja;
8) autorizacija (postupak izdavanja dozvole/odobrenja) je dokument koji je izdao Odsek za zaštitu od zračenja u Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske pravnom ili fizičkom licu koje je podnelo zahtev za obavljanje delatnosti ili neke druge radnje s izvorima jonizujućih zračenja propisane ovim zakonom. Autorizacija može imati dva oblika: registraciju i licenciranje.
9) registracija je oblik autorizacije (rešenje) kojeg Odsek za zaštitu od zračenja izdaje pravnom ili fizičkom licu za obavljanje delatnosti s izvorima jonizujućih zračenja niskog ili umerenog (srednjeg) rizika. Delatnost se autorizuje pod odgovarajućim uslovima i ograničenjima. Zahtevi za procenu sigurnosti i uslovi ili ograničenja primene u obavljanju delatnosti manje su strogi od onih za licenciranje;
10) licenciranje je oblik autorizacije (rešenje) kojeg Odsek za zaštitu od zračenja izdaje pravnom ili fizičkom licu za obavljanje delatnosti s izvorima jonizujućih zračenja visokog rizika na osnovu procene sigurnosti i uz određene zahteve i uslove koje vlasnik licence treba zadovoljiti (vidi čl. 16 - 18. Zakona, Radijacioni objekt);
11) promet izvora jonizujućih zračenja je: nabavka, prodaja, uvoz, izvoz, skladištenje i svaki drugi način stavljanja u promet takvih izvora;
12) korisnik izvora jonizujućeg zračenja je pravno ili fizičko lice koje poseduje odobrenje za korišćenje izvora jonizujućih zračenja;
13) Profesionalno izložena lica su lica koja rade sa izvorima jonizujućeg zračenja ili se zbog prirode obavljanja svog posla nalaze u polju jonizujućeg zračenja;
14) radioaktivni otpadni materijal je radioaktivni materijal koji se ne planira za dalju upotrebu;
15) nuklearni materijal je materijal koji sadrži uranijum, torijum ili plutonijum iznad propisanih granica;
16) radijaciona sigurnost predstavlja dostignuti nivo administrativnih, organizacionih i tehničko-tehnoloških mera koje osiguravaju optimalno planirano izlaganje i optimalni rizik potencijalnog izlaganja zračenju kao posledica rada nuklearnih i radijacionih postrojenja i primene drugih izvora jonizujućih zračenja;
17) radijacioni rizik je opasnost ozračivanja izražena kao proizvod verovatnoće nastanka vanrednog događaja i efektivne doze zračenja koju bi pri tom događaju primilo najizloženije lice;
18) vanredni događaj je neočekivani događaj pri kom može doći ili je došlo do ozračenja stanovništva i lica koja rade sa izvorom jonizujućeg zračenja iznad propisanih granica;
19) radijacioni akcident je neželjeni događaj, koji uključuje grešku u rukovanju, neispravnost opreme ili druge nezgode čije posljedice ili moguće posljedice koje nisu zanemarljive sa gledišta zaštite od zračenja i sigurnosti;
20) intervencije su sistematske, unapred planirane mere kojima se smanjuje postojeći nivo izlaganja jonizujućim zračenjima ili mogućnost ozračenja jonizujućim zračenjima koja su posledica vanrednog događaja;
21) intervencioni nivoi jesu nivoi očekivanog zračenja koje bi moglo nastati kao posledica vanrednog događaja ili hroničnog izlaganja jonizujućim zračenjima u okolini, kod kojih se preduzimaju posebne mere zaštite.

ISKLjUČENjA

Član 3.

Odredbe ovog zakona ne odnose se na prirodno zračenje poreklom iz svemira ili iz zemljištima, te na prirodne radionuklide čija koncentracija nije izmenjena delovanjem ljudi.

IZUZEĆA

Član 4.

Posebnim propisom biće određeni uslovi koji moraju biti ispunjeni da bi se delatnosti ili izvor jonizujućih zračenja izuzeo od primene odredbi ovog zakona i propisa donesenih na osnovu zakona.
Obavljanje djelatnosti izvori zračenja u okviru obavljanja djelatnosti mogu biti izuzeti od odredbi ovog zakona, uključujući notifikaciju ili licenciranje, a ako zadovoljavaju propisane kriterijume za izuzeće ili nivoe izuzeća.

ODGOVORNOST

Član 5.

Isključivu odgovornost za sigurnost izvora jonizujućih zračenja snosi korisnik izvora zračenja.

REGULATORNI AUTORITET

Član 6.

Sve aktivnosti koje se odnose na djelatnosti sa izvorima jonizujućih zračenja predmet su upravnog nadzora Odsjeka za zaštitu od zračenja u Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske (u daljem tekstu: Odsjek za zaštit u od zračenja u Ministarstvu).

Član 7.

Direktora (načelnika) Odseka za zaštitu od zračenja imenuje ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske.

LICENCIRANjE

Član 8.

Pravna i fizička lica koja obavljaju delatnost sa izvorima jonizujućih zračenja mogu obavljati tu delatnost samo ako za to ispunjavaju uslove propisane ovim zakonom i propisima donetim na osnovu ovog zakona i ako za to pribave rešenje Odsjeka za zaštitu od zračenja u Ministarstvu.

Član 9.

Promet izvora jonizujućeg zračenja i odlaganje radioaktivnog otpadnog materijala može se obavljati samo uz prethodno pribavljeno odobrenje Odsjeka za zaštitu od zračenja u Ministarstvu.

Član 10.

Voda za piće, životne namirnice, stočna hrana i predmeti opšte upotrebe ne smeju se stavljati u promet ako sadrže radionukleide iznad propisanih granica.

II- ZAŠTITA OD JONIZUJUĆIH ZRAČENjA

Osnovni principi zaštite

Član 11.

Obavljanje delatnosti sa izvorima jonizujućih zračenja mora biti u skladu sa sledećim osnovnim principima:
1) opravdanost delatnosti - tako da obavljanje delatnosti daje veću korist od ukupne štete koja uključuje i radijacionu štetnost;
2) optimizacija zaštite - tako da izloženost jonizujućem zračenju bude toliko niska koliko je to moguće razumno postići s obzirom na društvene i ekonomske faktore;
3) ograničenje doza izlaganja - tako da doza izlaganja pojedinca bude uvek ispod propisanih granica.

Mere zaštite

Član 12.

U sprovođenju zaštite od jonizujućih zračenja preduzimaju se sledeće mere:
1) otkrivanje prisustva i određivanje aktivnosti radionuklida u životnoj sredini i merenje jačine apsorbovane doze zračenja u vazduhu;
2) određivanje uslova za proizvodnju, promet i korišćenje izvora jonizujućih zračenja;
3) obezbeđivanje i korišćenje opreme i sredstava za zaštitu od jonizujućih zračenja i kontrola efikasnosti te zaštite;
4) ograničenje ili zabrana proizvodnje, prometa i korišćenja prizvoda, sirovina i reproduktivnog materijala kontaminiranih radionuklidima;
5) vođenje evidencije o izvorima jonizujućih zračenja;
6) vođenje evidencije o izloženosti jonizujućim zračenjima profesionalno izloženih lica, pacijenata i stanovništva;
7) utvrđivanje uslova rada i kontrola i praćenje zdravstvenog stanja profesionalno izloženih lica i sprovođenje propisanih mera zaštite na radu od štetnog dejstva jonizujućih zračenja;
8) obrazovanje i stručno usavršavanje kadrova u oblasti zaštite od