ZAKON

O PROFESIONALNOJ REHABILITACIJI, OSPOSOBLjAVANjU I ZAPOŠLjAVANjU INVALIDA

(Prečišćeni tekst)

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 54 od 22. juna 2009)

I- OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se prava, uslovi i postupak profesionalne rehabilitacije, osposobljavanja i zapošljavanja lica s invaliditetom i smanjenom radnom sposobnošću (u daljem tekstu: invalidi), osnivanje organizacija i djelatnost ustanova, preduzeća i drugih organizacija koje se bave profesionalnom rehabilitacijom i zapošljavanjem invalida, pod opštim i posebnim uslovima.

II- INVALIDITET I SMANjENA RADNA SPOSOBNOST

Član 2.

Invalid, prema ovom zakonu, jeste svako lice kod kojeg postoji tjelesno, čulno ili mentalno oštećenje i mentalna retardacija, koje za posljedicu ima trajnu ili privremeno (na najmanje 12 mjeseci) smanjenu mogućnost rada i zadovoljavanja ličnih potreba u svakodnevnom životu.
Invalid smanjenih radnih sposobnosti je lice čiji invaliditet, u odnosu na sposobnosti lica bez invaliditeta jednake ili slične životne dobi, jednakog ili sličnog obrazovanja, u jednakim ili sličnim uslovima rada, na jednakim ili sličnim poslovima, ima za posljedicu trajnu ili privremeno (na najmanje 12 mjeseci) smanjenu mogućnost radnog osposobljavanja i zaposlenja na tržištu rada, pod opštim uslovima.
Izuzetno, invalidom se može smatrati i lice s invaliditetom čiji je radni učinak u granicama očekivanog, ako se na osnovu smanjenih stvarnih i procijenjenih opštih sposobnosti takvog lica ocijeni da je to u interesu očuvanja njegovih tjelesnih, čulnih i mentalnih sposobnosti.

Član 3.

U smislu odredaba člana 2. ovog zakona, invalid smanjenih radnih sposobnosti je:
1. lice s invaliditetom, korisnik novčane naknade, koje je to pravo ostvarilo na osnovu propisa o socijalnoj zaštiti,
2. lice s profesionalnom nesposobnošću za rad, prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju,
3. lice sa invaliditetom koje je to pravo ostvarilo prema propisima o zaštiti vojnih i civilnih invalida rata,
4. lice s teškoćama u razvoju i lice s većim teškoćama u razvoju, prema propisima o socijalnoj zaštiti,
5. lice s invaliditetom starije od 21 godine koje pravo na profesionalnu rehabilitaciju ili rad ne može ostvariti prema propisima iz t. 1. do 4. ovog člana.

Član 4.

U pogledu ostvarivanja prava iz ovog zakona diskriminacija na osnovu pola i polne orijentacije je zabranjena.

Član 5.

Diskriminacija po osnovu pola predstavlja svako pravno ili faktičko, direktno ili indirektno razlikovanje, privilegovanje, isključivanje ili ograničavanje zasnovano na polu, zbog kojeg se pojedincima ili pojedinkama otežava ili negira priznanje, uživanje ili ostvarivanje ljudskih prava i sloboda u političkom, obrazovnom, ekonomskom, socijalnom, kulturnom, sportskom, građanskom i svakom drugom području javnog života.
Direktna diskriminacija po osnovu pola postoji kad je lice bilo tretirano, tretira se ili može biti tretirano nepovoljnije u odnosu na drugo lice, u istoj ili sličnoj situaciji, a na osnovu pola.
Indirektna diskriminacija po osnovu pola postoji kada prividno neutralna pravna norma, kriterijum ili praksa jednaka za sve dovede u nepovoljan položaj lice jednog pola u poređenju sa licima drugog pola.
Dozvoljeno je uspostavljanje specijalnih mjera, u cilju promovisanja jednakosti i ravnopravnosti polova i eliminacije postojeće neravnopravnosti, odnosno zaštite polova po osnovu biološkog određenja.

Član 6.

Invaliditet i smanjenu radnu sposobnost lica iz člana 3. t. 2. i 3. ovog zakona utvrđuje organ vještačenja Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje. Invaliditet i smanjenu radnu sposobnost lica iz člana 3. t. 1., 4. i 5. ovog zakona u prvom stepenu utvrđuje nadležni centar za socijalni rad, na osnovu nalaza i mišljenja organa vještačenja.
Postupak utvrđivanja invaliditeta i smanjene radne sposobnosti pokreće se na zahtjev invalida, odnosno njegovog zakonskog zastupnika ili staraoca. Inicijativu za podnošenje zahtjeva za pokretanje tog postupka mogu dati nadležni doktor medicine primarne zdravstvene zaštite, roditelj, socijalni radnik, defektolog, psiholog i poslodavac.
O žalbi protiv prvostepenog rješenja organa iz stava 2. ovog člana odlučuje ministarstvo nadležno za socijalnu zaštitu.

Član 7.

U postupku rješavanja o zahtjevu za utvrđivanje invaliditeta i smanjene radne sposobnosti, kao i u postupku priznavanja prava po ovom zakonu primjenjuje se Zakon o opštem upravnom postupku.

III- PROFESIONALNA REHABILITACIJA I OSPOSOBLjAVANjE

Član 8.

Invalid ima pravo na profesionalno osposobljavanje i rehabilitaciju (u daljem tekstu: profesionalna rehabilitacija) pod opštim uslovima, a ako je to potrebno zbog vrste i težine invaliditeta ili uspješnosti rehabilitacionog procesa, u posebnim školama i ustanovama za profesionalnu rehabilitaciju, po prilagođenim ili posebnim programima.
Profesionalnom rehabilitacijom pod opštim uslovima smatra se rehabilitacija koja se organizuje i izvodi u redovnom sistemu obrazovanja.
Profesionalna rehabilitacija obuhvata sljedeće mjere i aktivnosti:
- utvrđivanje preostalih radnih i opštih sposobnosti,
- profesionalno informisanje, savjetovanje i procjenu profesionalnih mogućnosti,
- analizu tržišta rada, mogućnost zapošljavanja i uključivanja u rad, procjenu mogućnosti izvođenja, razvoja i usavršavanja programa profesionalnog osposobljavanja,
- radno osposobljavanje, dokvalifikaciju, prekvalifikaciju i programe za održavanje i usavršavanje radnih i radno-socijalnih vještina i sposobnosti u razdoblju do zapošljavanja,
- informisanje i savjetovanje o pomoćnoj tehnologiji u učenju i radu,
- pojedinačne i zajedničke programe za unapređenje radno-socijalne uključenosti u zajednicu,
- savjetodavne prijedloge o primjeni različitih tehnologija i tehnika u učenju i radu, uz procjenu mogućnosti primjene,
- pretprofesionalno učenje, planiranje i primjenu odabrane tehnologije,
- razvoj motivacije i osposobljavanje lica s invaliditetom u korišćenju odabrane tehnologije,
- tehničku pomoć, podršku, praćenje i procjenu rezultata,
- informisanje i podršku u izvorima finansiranja.
Trajanje profesionalne rehabilitacije zavisi od preostalih radnih sposobnosti i složenosti njenog organizovanja i izvođenja.
Profesionalnu rehabilitaciju invalida organizuje i izvodi ustanova za profesionalnu rehabilitaciju, srednja škola ili drugo pravno lice koje ispunjava uslove za osposobljavanje, propisane članom 35. ovog zakona.
Praktični dio osposobljavanja za rad u toku profesionalne rehabilitacije izvodi se kod poslodavca, a izuzetno u ustanovi za profesionalnu rehabilitaciju ili u specijalizovanoj obrazovnoj ustanovi.

Član 9.

O pravu invalida na profesionalnu rehabilitaciju odlučuju nadležni organi iz člana 6. st. 1. i 2. ovog zakona.
Postupak za priznavanje prava iz stava 1. ovog člana pokreće se na prijedlog subjekata iz člana 13. stav 1. tačka 1. ovog zakona i Zavoda za zapošljavanje za nezaposlene invalide i zahtjevom invalida, odnosno njegovog zakonskog zastupnika ili staraoca. Uz zahtjev se prilaže dokaz o utvrđenom invaliditetu i smanjenoj radnoj sposobnosti.
O žalbi protiv prvostepenog rješenja iz stava 1. ovog člana odlučuje ministarstvo nadležno za socijalnu zaštitu.

Član 10.

Invalid doprinosi svojoj profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju:
- brigom o svom školovanju i stručnom osposobljavanju, zavisno od svojih mogućnosti, sklonosti i sposobnosti,
- prijavom na oglas o zapošljavanju za poslove za koje ispunjava predviđene uslove i koje je u stanju obavljati, te prihvatanjem ponuđenog zaposlenja na takvim poslovima,
- poštivanjem radne i tehnološke discipline tokom stručnog osposobljavanja i rada,
- saradnjom u pitanjima stručnog osposobljavanja i rada s ljekarom, defektologom,