ZAKON

O NAUČNOISTRAŽIVAČKOJ DJELATNOSTI I TEHNOLOŠKOM RAZVOJU

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 6 od 26. januara 2012)

I- OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuje se sistem naučnoistraživačke djelatnosti i tehnološkog razvoja u Republici Srpskoj (u daljem tekstu: Republika), utvrđuju se ciljevi i načela, planiranje i ostvarivanje opšteg interesa u naučnoistraživačkoj djelatnosti i tehnološkom razvoju uslovi osnivanja i rada organizacija koje obavljaju te djelatnosti, sticanje naučnih i istraživačkih zvanja, način finansiranja programa od opšteg interesa, kao i druga pitanja od značaja za obavljanje naučnoistraživačke djelatnosti i tehnološkog razvoja.

Član 2.

(1) Pojedini izrazi upotrijebljeni u ovom zakonu imaju sljedeće značenje:
a) nauka je skup sistematizovanih i argumentovanih znanja, odnosno činjenica, pojmova, načela, podataka, informacija, teorija, zakona i zakonitosti u određenom istorijskom razdoblju o objektivnoj stvarnosti, odnosno prirodi i društvu do kojeg se došlo primjenom objektivnih naučnih metoda, a kojima je osnovni cilj razumijevanje zakona i zakonitosti o prošlosti, sadašnjosti i budućnosti prirodnih i društvenih pojava i povećanje efikasnosti rada u svim domenima ljudskih aktivnosti,
b) naučnoistraživački rad je sistematska stvaralačka aktivnost; to je rad u kojem se, primjenom naučnih metoda, stiču nova naučna saznanja, odnosno stvaralački koristi postojeće znanje za nove primjene. To je stvaralački rad na usvajanju novih znanja, s ciljem podizanja opšteg civilizacijskog nivoa društva i korišćenje tih znanja u svim oblastima društveno-ekonomskog razvoja. Naučnoistraživačkim radom bave se naučnici i istraživači (u daljem tekstu: naučni radnici) koji su izabrani u odgovarajuća naučna, naučno-nastavna i istraživačka zvanja,
v) naučnoistraživačka infrastruktura je zajednički naziv za mjernu laboratorijsku informatičku i drugu opremu uređaje i sisteme koji se koriste u naučnoistraživačkom radu naučne baze podataka ili naučne biblioteke,
g) naučno djelo je djelo koje je nastalo kao rezultat naučnog istraživanja primjenom naučnih metoda, koje ima karakteristiku novine i originalnosti, a koje otkriva dotad nepoznate činjenice i odnose i objašnjava zakonitosti među pojavama,
d) naučna oblast sistematizuje naučna polja, a prema zakonskoj regulativi pojedinih zemalja razlikuje se broj i sastav naučnih oblasti u koje se sistematizuje nauka,
đ) naučno polje sistematizuje više užih naučnih oblasti,
e) uža naučna oblast sistematizuje više naučnih disciplina ili posebnih nauka,
ž) naučna disciplina je sistem znanja, postupaka i metoda kojima se određuje neko pojedinačno područje nauke u značenju organizovanog skupa provjerenih i u nekom trenutku istinitih i pouzdanih znanja. Prema ovoj definiciji, pojam "naučne discipline" odgovara pojmu "pojedinačne nauke",
z) istraživanje i razvoj (engl. naziv:Research Development - R&D) podrazumijeva naučna i razvojna istraživanja, kao i razvoj tehnologija,
i) naučna istraživanja su teorijski ili eksperimentalni rad koji se preduzima radi sticanja novih naučnih spoznaja i povećanja sveukupnog ljudskog znanja. Naučnim istraživanjima smatraju se osnovna i primijenjena istraživanja,
j) osnovna (fundamentalna, bazična) istraživanja obuhvataju ona istraživanja koja povećavaju opšti fond naučnih činjenica koja određuju nova područja znanja i spoznaja, ali koja nemaju ili ne moraju imati direktnu praktičnu primjenu dobijenih rezultata. Osnovna istraživanja otkrivaju pojave, procese, uzročno-posljedične veze i zakonitosti u prirodi, društvu i ljudskom mišljenju i to, prije svega, radi unapređenja ljudskog znanja i stvaranja bazičnog znanja, koja dalje služe kao osnov za primijenjena i razvojna istraživanja i ona nemaju direktne komercijalne ciljeve,
k) primijenjena (aplikativna) istraživanja su teorijski ili eksperimentalni rad koji se preduzima radi sticanja novih znanja, a koji je usmjeren na rješavanje nekog praktičnog zadataka, odnosno ostvarenje nekog praktičnog cilja. Primijenjena istraživanja proširuju i produbljuju postojeća znanja radi rješavanja određenih problema. Ono se preduzima ili radi ispitivanja moguće primjene rezultata fundamentalnih istraživanja ili utvrđivanja novih metoda ili postupaka za postizanje unaprijed određenog cilja. Primijenjena istraživanja su prema tome, usmjerena na otkrivanje novih naučnih znanja i primjenu tih znanja u realizaciji određenih komercijalnih ciljeva,
l) razvojna (stručna) istraživanja, odnosno eksperimentalni razvoj je sistematski rad, utemeljen na znanjima stečenim osnovnim ili primijenjenim istraživanjima, odnosno praktičnom iskustvu koji je, prije svega, usmjeren na uvođenje novih ili znatno poboljšanje postojećih postupaka, proizvoda i usluga. To su svi postupci koji se javljaju između izuma i proizvodnje: eksperimentisanje na crtežu i razvoj prototipova, eksperimenti, pilot-projekti, modeli, nova rješenja. Ova istraživanja imaju izrazito praktični cilj, njihovo osnovno obilježje je jasna namjena, te direktna i brzo postignuta korist u nekom uskom području. Razvojna istraživanja se još nazivaju i tehnološka usavršavanja,
lj) istraživačko-razvojni rad je stvaralački rad zasnovan na postojećim rezultatima naučnog i praktičnog iskustva usmjeren na stvaranje novih i usavršavanje postojećih tehnologija, proizvoda ili usluga,
m) istraživač je lice sa najmanje završenim prvim ciklusom akademskog studija, koje radi na naučnoistraživačkim i razvojnim poslovima i koje je izabrano u naučnoistraživačko zvanje,
n) istraživačka organizacija je javno ili privatno pravno lice koje ispunjava uslove propisane zakonom za obavljanje aktivnosti istraživanja i razvoja,
nj) javna istraživačka organizacija je javno pravno lice koje je osnovala Republika za obavljanje poslova istraživanja i razvoja,
o) tehnologija je primjena naučnog znanja i stečenih vještina na praktične aspekte ljudskog života, odnosno u svrhu promjena i manipulacija ljudskog okruženja, obično radi postizanja komercijalnih ili industrijskih ciljeva, odnosno za postizanje razvoja mašina, uređaja, metoda i postupaka kako bi se poboljšali uslovi rada i kako bi se povećao radni učinak pri preradi sirovina u proizvode. Tehnološki razvoj u osnovu ima četiri komponente kao sukcesivne faze u procesu njegovog javljanja: pronalaženje (invencija), razrada (ideja), prva primjena pronalaska (inovacija) i širenje pronalaska (difuzija). Treba da se upotreba ovog izraza razlikuje od pojma "tehnologija" kao naučna oblast koja izučava mehaničke, hemijske, termičke, termohemijske, elektrohemijske, biohemijske i slične procese, kao i njihova primjena,
p) invencija je proces stvaranja, odnosno sposobnost pronalaženja novine. U invenciji kao procesu nastaje neko novo saznanje, zamisao ili ideja kako se može na racionalniji način ovladati nekom prirodnom ili vještačkom strukturom, kao i kako se postojeće stanje može poboljšati ili prilagoditi novim zahtjevima,
r) inovacija je tržišno kompetentna primjena novog ili značajno poboljšanog proizvoda (produkt ili usluga) ili procesa, koristan prijedlog, unapređenje ili nov izum koji poboljšava neki proizvod ili proces (proizvodnja ili isporuka),
s)