Na osnovu člana 16. stav 1. Zakona o radijacijskoj i nuklearnoj sigurnosti u Bosni i Hercegovini ("Službeni glasnik BiH", broj 88/07) i člana 61. stav 2. Zakona o upravi ("Službeni glasnik BiH", broj 32/02 i 102/09), direktor Državne regulatorne agencije za radijacijsku i nuklearnu sigurnost donosi

PRAVILNIK

O USLOVIMA ZA PROMET I KORIŠTENJE IZVORA JONIZIRAJUĆEG ZRAČENJA

(Objavljen u "Sl. glasniku BiH", br. 66 od 16. avgusta 2010)

DIO PRVI - OPĆE ODREDBE

(Predmet)

Član 1.

(1) Ovim pravilnikom propisuju se uslovi za promet i korištenje izvora jonizirajućeg zračenja (u daljem tekstu: izvori zračenja) i utvrđuju se:
a) uslovi koje mora ispunjavati prostor u kojem su smješteni ili se koriste izvori zračenja u skladu sa namjenom i mjestom korištenja;
b) tehničke karakteristike, osnovni zahtjevi za izvore zračenja i radni uslovi koje moraju ispunjavati s obzirom na agregatno stanje, građu, sastav, fizičke i hemijske karakteristike izvora zračenja;
c) uslovi izlaganja jonizirajućem zračenju (u daljem tekstu: zračenje) profesionalno izloženih lica i ostalih lica tokom obavljanja djelatnosti sa izvorima zračenja;
d) mjere zaštite od zračenja, vrsta, karakteristika i količina zaštitne opreme, te način njene upotrebe tokom korištenja izvora zračenja;
e) druge tehničke i organizacione mjere potrebne za unapređenje sigurnosti i zaštite od zračenja za obavljanje djelatnosti sa izvorima zračenja.

(Odgovornost)

Član 2.

Za ispunjavanje uslova iz ovog pravilnika odgovoran je nosilac autorizacije.

(Osnovni pojmovi)

Član 3.

(1) Izrazi koji se definišu u ovom pravilniku imaju sljedeća značenja:
a) Akcelerator je uređaj ili postrojenje u kome se ubrzavanjem naelektrisanih čestica proizvodi zračenje, čija je energija veća od 1 MeV.
b) Analitički rendgen uređaj je uređaj koji se koristi za određivanje mikroskopske strukture ili elementarne ili hemijske kompozicije materijala (uređaji za difrakciju Dž- zračenja, analizu fluorescencijom ili spektroskopiju).
c) Aplikator je naprava za određivanje veličine tretmanskog polja na datoj udaljenosti od virtuelnog izvora.
d) Blokada je uređaj koji automatski prekida emitovanje zračenja prilikom neovlaštenog ulaska osoblja u zonu zračenja.
e) Brahiterapija je tretman zračenjem pri kojem se izvori zračenja nalaze unutar tijela pacijenta ili u neposrednom kontaktu sa tijelom pacijenta.
f) Zračenje propuštanjem (eng. leakage) je zračenje emitovano sa dijagnostičkog ili terapijskog izvora izvan zračenja korisnog snopa i zračenje proizvedeno kada prekidači ekspozicije ili tajmer nisu aktivirani.
g) Defektoskop je uređaj sa zatvorenim radioaktivnim izvorom zračenja i služi za čuvanje, transport, dobijanje i korištenje definisanih snopova zračenja u industrijskoj radiografiji.
h) Fantom je objekt koji se ponaša slično tkivu uzimajući u obzir raspršenje i slabljenje zračenja. Ovo zahtijeva da efektivni atomski brojevi, elektronske gustoće (broj elektrona po jedinici mase) i masene gustoće (masa po jedinici zapremine) materijala od kojih se izgrađuju fantomi budu približno jednaki onom u tkivu.
i) Filter za izravnanje snopa je filter koji se koristi da bi se osigurala uniformnost raspodjele korisnog snopa Dž-zračenja proizvedenog u linearnom akceleratoru na datoj dubini.
j) Filter za raspršenje snopa (eng. electron scattering foil) je filter koji se koristi za raspršenje snopa elektrona.
k) Bezbjednost izvora je mjera za sprečavanje neovlaštenog pristupa izvoru ili sprečavanje oštećenja gubitka, krađe ili neovlaštenog transfera radioaktivnog izvora.
l) Fokus je površina na anodi rendgenske cijevi, bombardovana ubrzanim elektronima sa katode, gdje nastaje korisni snop zračenja.
m) Generatori zračenja su električni uređaji koji se koriste za proizvodnju rendgenskog zračenja, kao i jonskih, neutronskih ili elektronskih snopova.
n) Industrijsko ispitivanje bez razaranja (IBR) metodom radiografskog ispitivanja (RT) je postupak ispitivanja materijala bez njegovog razaranja, koji se u industriji primjenjuje korištenjem radioaktivnih izvora koji su ugrađeni u posebne uređaje (defektoskope) i uređaja koji proizvode zračenje u cilju istraživanja i otkrivanja diskontinuiteta i oštećenja u predmetu ispitivanja.
o) Kontrola kvaliteta (LjC) je sastavni dio osiguranja kvaliteta. To je skup postupaka (programiranje, usklađivanje, provođenje) u svrhu održanja i unapređenja kvaliteta. Kontrola kvaliteta obuhvata ispitivanje, ocjenu i održanje svih provjerljivih i mjerljivih karakteristika sistema ili uređaja na propisanom nivou.
p) Kontrolisana zona je radijacijska zona u kojoj se zahtijeva primjena specifičnih zaštitnih mjera i poštovanje sigurnosnih procedura radi kontrole normalnog izlaganja zračenju i sprečavanja širenja kontaminacije u normalnim radnim uslovima, kao i prevenciju i ograničavanje potencijalnih izlaganja.
lj) Nadgledana zona je radijacijska zona koja nije označena kao kontrolisana zona i u kojoj se ne zahtijeva primjena specijalnih zaštitnih mjera i poštovanje specijalnih sigurnosnih procedura, iako su uslovi profesionalnog izlaganja zračenju kontrolisani.
r) Osiguranje kvaliteta (LjA) su sve planirane i sistemski provođene aktivnosti potrebne za osiguranje visokog stepena pouzdanosti da sistem, jedinica sistema ili proces zadovoljava uslove propisane odgovarajućim normama.
s) Otvoreni izvor je radioaktivni materijal u tečnom, gasovitom ili praškastom stanju, koji nije zaštićen i koji može izazvati kontaminaciju ljudi, životinja, životne sredine itd.
t) Radioterapijski tretman je postupak izlaganja pacijenta određenim dozama zračenja u svrhu liječenja, a može biti unutrašnje ili vanjsko.
u) Profesionalno izložena lica su lica koja rade sa izvorima zračenja ili se u procesu rada nalaze u poljima zračenja.
v) Promet izvora zračenja je uvoz, izvoz, prodaja, nabavka, čuvanje i drugi način prometa izvora zračenja.
nj) Radijacijske zone su područja gdje postoji vjerovatnoća da vrijednost godišnje doze prekorači 1 mSv.
dž) Radioaktivni izvor označava radioaktivni materijal koji je trajno zapečaćen u kapsuli ili čvrsto uvezan, u čvrstom obliku, a koji nije izuzet od regulatorne kontrole. On takođe označava svaki ispušteni radioaktivni materijal u slučaju da iz radioaktivnog izvora curi ili je on u kvaru, ali ne označava materijal stavljen u kapsulu u svrhu odlaganja, niti nuklearni materijal u okviru ciklusa nuklearnog goriva istraživačkih i energetskih reaktora.
y) Radioterapija je klinička specijalnost koja uključuje upotrebu zračenja u tretmanu pacijenata sa malignim neoplazmama, a može se koristiti sama ili u kombinaciji sa hirurgijom i /ili hemoterapijom.
z) Sistem za monitoring doze predstavlja sistem uređaja za detekciju, mjerenje i prikazivanje vrijednosti u jedinicama za mjerenje zračenja.
aa) Uređaji koji proizvode zračenje su električni uređaji koji tokom rada mogu proizvoditi ili emitovati zračenje.
bb) Uređaji sa zatvorenim izvorima zračenja su uređaji koji sadrže zatvoren izvor zračenja i služe za dobijanje i korištenje definisanih snopova zračenja (radiografski, kalibracioni, sterilizacioni, terapijski i drugi), kao i uređaji mjernoprocesne tehnike (debljinomjeri, gustinomjeri, nivomjeri, eliminatori statičkog elektriciteta i dr.).
cc) Zatvoreni izvor je radioaktivni materijal koji je hermetički zatvoren u kapsuli