Na osnovu člana 97. stav 3. Zakona o zaštiti na radu - Prečišćeni tekst ("Službeni list SRBiH", broj 31/84), predsjednik Republičkog komiteta za rad i zapošljavanje, u sporazumu sa predsjednikom Republičkog komiteta za zdravstvo i socijalnu zaštitu, donosi

PRAVILNIK

O PRUŽANjU PRVE POMOĆI U SLUČAJU POVREDA I OBOLjENjA RADNIKA NA RADU

(Objavljen u "Sl. glasniku SRBiH", br. 38 od 28. oktobra 1986)

I- OPŠTE ODREDBE

Član 1.

Ovim pravilnikom propisuje se postupak pružanja prve pomoći, organizovanje službe spasavanja i potrebna sredstva i oprema za pružanje prve pomoći u slučaju povreda i oboljenja radnika na radu odnosno spasavanja u osnovnoj i drugoj organizaciji udruženog rada, radnoj zajednici, ugovornoj organizaciji udruženog rada, zemljoradničkoj i drugoj zadruzi i drugim oblicima udruživanja rada i sredstava (u daljem tekstu: osnovna organizacija) i kod radnih ljudi koji samostalno obavljaju djelatnodst ličnim radom sredstvima u svojini građana, građanskih pravnih lica i građana ako se koriste dopunskim radom drugih lica (u daljem tekstu: poslodavac).
Pod povredama i oboljenjima na radu u smislu ovog pravilnika, smatraju se povreda i oboljenja radnika do kojih je došlo na radu ili u vezi sa radom.

Član 2.

Povrijeđenom i oboljelom radniku mora se blagovremeno pružiti prva pomoć.
Osnovna organizacija odnosno poslodavac dužni su upoznati radnike sa postupkom pružanja prve pomoći.

Član 3.

Pružanje prve pomoći u smislu ovog pravilnika obavljaju osposobljeni radnici u skladu sa savremenim metodama pružanja prve pomoći.

Član 4.

Radnici koji rade na poslovima odnosno radnim zadacima sa posebnim uslovima rada moraju biti obučeni da mogu sami sebi pružiti prvu pomoć u slučaju povrede na radu ili oboljenja.

Član 5.

Nakon pružanja prve pomoći, povrijeđenom ili oboljelom radniku mora se pružiti hitna medicinska pomoć.
Ako se povrijeđenom ili oboljelom radniku ne obezbijedi hitna medicinska pomoć na licu mjesta, povrijeđeni ili oboljeli radnik upućuje se u organizaciju udruženog rada koja obavlja zdravstvenu djelatnost (u daljem tekstu: zdravstvena organizacija), u pratnji lica osposobljenog za pružanje prve pomoći.

II- POSTUPAK PRUŽANjA PRVE POMOĆI ZBOG POVREDA NA RADU

Član 6.

Povredama na radu u smislu ovog pravilnika smatraju se: rane, oštećenja kosti (prelomi, iščašenja i uganuća); krvarenje iz nosa, uha, zubnog ležišta i usta; povreda oka; potres mozga; opekotine; oštećenja prouzrokovana djelovanjem kiselina i lužina; smrznuća i smrzotine (opsežnije povrede mekih tkiva).

1.) Rane

Član 7.

Ako za pojedine vrste rana nije drugačije propisano, prva pomoć obuhvata:
1. odstranjivanje odjeće ili obuće rezanjem po šavovima sa dijela tijela na kome je rana;
2. zaustavljanje krvarenja;
3. pokrivanje rane sterilnom gazom i previjanje zavojem;
4. stavljanje povrijeđenog u pravilan položaj s obzirom na vrstu, veličinu i lokaciju rane i opšte stanje povrijeđenog.
Kod otvorene (vanjske) rane na vratu, prva pomoć obuhvata:
1. postupke iz tač. 1. i 2. predhodnog stava;
2. pokrivanje rane sa više slojeva sterilne gaze i zavijenje zavojem, a ako se krvarenje ne može zaustaviti pritiskom prsta na dovodnu arteriju, potrebno je učiniti tamponadu rane ili izvršiti direktni pritisak prstom u samu ranu.
Kod otvorene (vanjske) rane na grudnom košu, prva pomoć obuhvata:
1. postupak iz stava 1. tač. 1. i 2. ovog člana;
2. pokrivanje rane sa više slojeva sterilne gaze, zavijanje zavojem i stavljanje preko toga materijala koji ne propušta zrak (gumeno platno, plastična folija, široke trake flastera i sl.) koji se učvrsti zavojem.
Kod zatvorene (unutrašnje) rane na grudnom košu, prva pomoć se sastoji u postavljanju povrijeđenog u polusjedeći položaj i transportu u tom položaju na liječenje u zdravstvenu organizaciju.
Kod rane u trbuhu sa ispalim organima iz trbušne šupljine, prva pomoć obuhvata:
1. postupke iz stava 1. tač. 1. i 2. ovog člana;
2. zavijanje sterilnom gazom ispalih organa iz trbušne šupljine i njihovo polaganje na nepovrijeđeni dio trbušnog zida, a ne vraćanje u trbušnu šupljinu.
Prilikom pružanja prve pomoći ne smije se:
1. čistiti površina rane niti ugrušana krv sa rubova rane;
2. odstranjivanje strana tijela koja se nalaze na rani;
3. dodirivati rana prstima ili drugim predmetima;
4. ispirati rana tekućinom, posipati praškom ili mazati mašću.
Prilikom pružanja prve pomoći kod rane na grudnom košu povrijeđenom se ne smije davatiprva pomoć propisana za nagli prestanak disanja ručnom (indirektnom) metodom, nego metodom usta na usta ili usta na nos.
Prilikom pružanja prve pomoći kod povrede nosa, jezika, vilice i gornjih disajnih puteva povrijeđenom se ne smije davati prva pomoć propisana za nagli prestanak disanja metodom direktnog upuhivanja zraka u pluća.

Član 8.

Postupak iz prethodnog člana primjenjuje se na mjestu na kom je nastala rana, bez pomicanja povrijeđenog osim kod rane na vratu i kod rana (otvorenih i zatvorenih) na grudnom košu, kada se povrijeđeni prethodno postavlja u polusjedeći položaj.

Član 9.

Kod amputacijskih povreda krvarenje se zaustavlja podvezivanjem neposredno iznad amputacije bez obzira na njegovu jačinu.
Zaustavljanje ostalih krvarenja iz rane obuhvata:
1. pritisak prstom na krvnu žilu koja u ranu dovodi krv:
2. postavljanje kompresivnog zavoja na povrijeđenu krvnu žilu odnosno ranu;
3. podizanje ekstremiteta na kome je rana, osim ako je prelomljen ili ako povrijeđeni ima unutarnje krvarenje;
4. direktni pritisak na ranu kod krvarenja koja se navedenim postupcima ne mogu zaustaviti (na primjer rane u području bedra ili vrata)

Član 10.

Odrezani ili otrgnuti dio tijela povrijeđenog treba postaviti u čistu nepromočivu vrećicu, po mogućnosti sa ledom, i zajedno sa povrijeđenim uputiti u zdravstvenu organizaciju.
Radi pružanja hitne medicinske pomoći, povrijeđeni radnik će se uputiti u zdravstvenu organizaciju naročito: kod rane na glavi - u sjedećem ili ležećem položaju; kod rane na vratu - u sjedećem položaju uz pridržavanje glave; kod rane na grudnom košu - u polusjedećem položaju; kod rane na trbuhu - u ležećem položaju sa povišenim uzglavljem i polusavijenim nogama u koljenu.

2.) Oštećenja kosti

Član 11.

Prva pomoć kod oštećenja kosti (prelomi, iščašenja i uganuća), ako za pojedine vrste oštećenja nije drukčije određeno, obuhvata:
1. odstranjivanje odjeće i obuće rezanjem po šavovima sa dijela tijela na kome je oštećenje kosti samo u slučaju kada je otvoreni lom i kada krvari;
2. imobilizacija dijela tijela na kome je oštećenje kosti na odgovarajući način (član 13. ovog Pravilnika);
3. Osiguranje jezika od upadanja u grlo kod preloma vilične kosti
Prilikom pružanja prve pomoći kod oštećenja kosti ne smije se vršiti namještanje kostiju.
Prilikom pružanja prve pomoći kod oštećenja kosti grudnog koša i oštećenja kralježnice i kosti ruku, povrijeđenom se ne smije davati prva pomoć za nagli prestanak disanja ručnom (indirektnom) metodom.

Član 12.

Postupak iz prethodnog člana primjenjuje se na mjestu na kome je nestalo oštećenje kosti, bez pomicanja povrijeđenog osim u slučajevima kada je došlo do:
1. oštećenja zgloba koljena i skočnog zgloba, kada se povrijeđeni prethodno postavlja u ležeći položaj na ravnu tvrdu podlogu;
2. prelom rebara, kada se povrijeđeni prethodno postavlja u sjedeći položaj;
3. prelom vilične kosti, kada se povrijeđeni prethodno postavlja u ležeći položaj sa licem prema dolje ili u sjedeći položaj sa glavom nagnutom prema naprijed;
4. prelom karlične kosti, kada se povrijeđeni prethodno polaže na dasku u ležeći položaj na leđima, sa savijenim koljenima i postavljenim jastukom ispod i između koljena;
5. povreda kostiju vrata, kada se povrijeđeni prethodno postavlja u sjedeći položaj;
6. povreda kostiju grudnog koša kada se povrijeđeni postavlja u polusijedeći položaj;
7. povreda kičme, kada se povrijeđeni prethodno polaže na dasku u ležeći položaj na leđa, a pod slbinski i vratni pregib kičme postavlja se jastuk.

Član 13.

Povrijeđene kosti i zglobovi imobiliziraju se u zatečenom položaju.
Kod imobilizacije dijelova tijela primjenjuju se odgovarajući postupci ovisno o vrsti oštećenja - kosti ili zgloba, i to:
1. kod preloma kosti lubanje - postavljanje prvog zavoja na glavu;
2. kod preloma vilice - imobilizacija vilice trouglom maramom postavljenom pod bradu i vezivanjem krajeva marame na tjemenu glave;
3. kod preloma ključne kosti - imobilizacija ramena pomoću trouglih marama;
4. kod preloma lopatice - vezivanje ruke uz grudni koš;
5. kod preloma nadlaktice - imobilizacija ruke pomoću udlage i polaganja ruke u trouglu maramu vezanu oko vrata ili vezivanje ruke uz grudni koš;
6. kod preloma podlaktice - imobilizacija podlaktice pomoću udlage i pšolaganje ruke u trouglu maramu