Na osnovu člana 86. stav 2. Zakona o zaštiti zdravlja bilja ("Službeni glasnik BiH", broj 23/03) i člana 61. stav 2. Zakona o upravi ("Službeni glasnik BiH", br. 32/02 i 102/09), Uprava Bosne i Hercegovine za zaštitu zdravlja bilja, u saradnji sa nadležnim organima entiteta i Brčko distrikta BiH, donosi

INSTRUKCIJU

ZA UZORKOVANjE I ZDRAVSTVENI PREGLED KROMPIRA

(Objavljeno u "Sl. glasniku BiH", br. 63 od 12 avgusta 2013)

(Predmet)

Član 1.

Ovom Instrukcijom propisuje se jedinstven način uzorkovanja i zdravstveni pregled kod uvoza krompira i u skladištima, formiranje i pregled uzorka, aktivnosti koje se obavljaju prilikom uzimanja uzoraka i pri vizuelnom zdravstvenom pregledu, uzimanje uzoraka zemlje za ispitivanje krompirovih cistolikih nematoda, uzimanje uzoraka na prisustvoMeloidogyne chitwoodiiMeloidogyne fallax, uzimanje uzoraka za vizuelni pregled biljaka u polju i higijenske mjere.

(Značenje izraza)

Član 2.

Izrazi upotrijebljeni u Zakonu o zaštiti zdravlja bilja ("Službeni glasnik BiH", broj 23/03) (u daljem tekstu: Zakon) upotrebljavaju se i u ovoj Instrukciji, a izrazi upotrijebljeni u ovoj Instrukciji imaju sljedeće značenje:
a) LOT je homogena količina gomolja krompira iste sorte i kategorije koja je proizvedena na istoj parceli od istog sjemena;
b) Jedinica za uzorkovanje su gomolji, odnosno njihova pakiranja, koja se slučajnim izborom uzimaju iz pojedinoga LOTa;
c) uzorak (jedinica) za vizuelni pregled su gomolji slučajno izabrani iz jedinice za uzorkovanje radi vizuelnog pregleda.

(Uvoz krompira)

Član 3.

(1) U cilju sprječavanja unošenja i širenja karantinskih štetnih organizama krompira, pošiljka gomolja koja se uvozi mora zadovoljiti uslove propisane Pravilnikom za stavljanje u promet sjemenskog krompira u BiH ("Službeni glasnik BiH", broj 67/12).
(2) Tolerancija (u %) čestica zemljišta na gomoljima je strožija ukoliko se radi o pošiljci gomolja krompira koja se uvozi iz određenih područja za koja je poznato da su zaražena karantinskim štetnim organizmima.
(3) Sadržaj cijele pošiljke potrebno je provjeriti iz pratećih dokumenata.
(4) Pošiljka se može smatrati kao jedan LOT ili može, ako je tako prikladno, biti podijeljena u više zasebnih (odvojenih) lotova, koji tada mogu biti predmet kontrole i uzorkovanja.
(5) Za sjemenski krompir svaki LOT se sastoji od jedne sorte iz iste kategorije, klase, porijekla i veličine. Cjelovitost LOTa treba se nadzirati kroz certifikacijske zahtjeve za sjemenski krompir.
(6) Za merkantilni krompir pakirna lista treba da ukaže na odvojenost LOT-ova od strane proizvođača ili pakirnice.

(Fitosanitarni pregled krompira)

Član 4.

(1) Identitet pošiljke krompira koja podliježe obaveznoj kontroli utvrđuje se na osnovu fitosanitarnog certifikata. Kontrola pošiljke obavlja se u skladu sa Pravilnikom o mjerama za spriječavanje unošenja, širenja i suzbijanja štetnih organizama na bilju, biljnim proizvodima i reguliranim objektima ("Službeni glasnik BiH", broj 59/11).
(2) Na graničnom prelazu treba da postoje adekvatni uslovi za obaveznu kontrolu pošiljke i uzimanje uzoraka (npr. adekvatna rasvjeta i oprema, površine koje su primjerene za lako čišćenje i dezinfekciju-dekontaminaciju), a kontrola i uzorkovanje moraju biti obavljeni dok je krompir u originalnom pakovanju. Fizičko stanje gomolja krompira provjerava se kako bi se osiguralo da ne postoje naznake truleži ili oštećenja koji mogu biti uzrokovani karantinskim štetnim organizmima.
(3) Kod pregleda uvozne pošiljke pregledaju se LOT-ovi od kojih je sastavljena pošiljka.

(Formiranje i pregled uzorka)

Član 5.

(1) Unutar LOTa vreće gomolja se uzimaju slučajnim odabirom i one čine jedinicu za uzorkovanje. Iz ovih vreća uzorak od najmanje 200 gomolja se uzima nasumično te kontroliše ili testira. Preporučena minimalna jedinica za uzorkovanje je 5 vreća po LOTu za male LOT-ove, s povećanjem jedinice za uzorkovanje u odnosu na veličinu LOTa za veće LOT-ove (Prilog I). Koliko je to moguće, jedinice za uzorkovanje treba uzeti nasumično iz različitih dijelova LOTa, a ciljano iz vreća koje pokazuju sumnjive znakove (npr. vlaga). PrilogIkoristi se kada su gomolji u manjim vrećama (20-25 kg). Za pošiljke koje su u rasutom stanju ili u većim vrećama cijela pošiljka treba biti podijeljena u nezavisne LOT-ove koji se tada tretiraju kao jedinice za uzorkovanje. Sve odabrani gomolji trebaju biti vizuelno pregledani zbog mogućih vanjskih znakova infekcije ili infestacije, a nakon toga gomolji se prerežu kako bi se mogli ustanoviti eventualni simptomi infekcije ili infestacije štetnim organizmima. Zemlja iz vreća ili kontejnera koje se pregledaju treba biti pregledana i izvagana. Slično trebaju biti pregledani biljni ostaci i neprikladni materijali koji prate pošiljku. Uzorci zemlje, biljnih ostataka i drugih materijala mogu se poslati u laboratoriju na testiranje ako je potrebno.
(2) Ukoliko postoji povećan fitosanitarni rizik kod uvoznih pošiljki, uvažavajući podatke rezultata prethodnih pregleda sličnih pošiljki, podatake o raširenosti karantinskih štetnih organizama u državi gdje su proizvedene gomolji koje se pregledaju, te obavještenja drugih država i sl., potrebno je intenzivnost, odnosno broj jedinice za uzorkovanje prilikom pregleda povećati.
(3) Ako inspektor tokom pregleda posumnja na prisustvo karantinskog štetnog organizma, uzima uzorak, LOT ili pošiljka se zadržava i pod službenom je kontrolom, a uzeti uzorci se šalju u laboratoriju na detekciju i identifikaciju.

(Pregled u skladištu)

Član 6.

(1) Zbog veličine, LOT se najčešće ne može u cijelosti pregledati. Uzima se uzorak za vizuelni zdravstveni pregled iz jedinice za uzorkovanje i na osnovu rezultata vizuelnog pregleda ili povećanog fitosanitarnog rizika uzima se uzorak za laboratorijsko testiranje.
(2) Određivanje jedinice za uzorkovanje zavisi od načina skladištenja i pakiranja, vodeći računa o sortimentu i lokalitetu proizvodnje sa kojeg potiče uskladišteni krompir. Ako je krompir već pakovan u vrećama, jedinica za uzorkovanje je npr. 5 vreća. Kada je pojedini LOT krompira razasut u skladištu, uzorak je cijela ćelija odnosno prostor. Veličina jedinice za uzorkovanje je po običaju broj vreća koje se otvaraju, da bi se sastavio uzorak, a to zavisi od statističkih pravila i raznih drugih aktivnosti.
(3) Prilikom pregleda domaćega krompira, treba posebno paziti na statistička pravila i na rezultate pregleda prethodnih godina.
(4) Iz jedinice za uzorkovanje po slučajnom izboru, uzima se uzorak za vizuelni zdravstveni pregled od 200 gomolja. U slučaju otkrića gomolja sa sumnjivim simptomima bolesti, iste treba izolirati i takav uzorak poslati na analizu. U slučaju prisutnosti veće količine zemlje, potrebno je i zemlju poslati kao uzorak za testiranje na prisustvo krompirovih cistolikih nematoda.
(5) U skladu sa godišnjim programom posebnog nadzora na prisustvo bakterijaClavibacteriRalstonia(u daljem tekstu: Cms i Rs) treba uzeti uzorak 200 gomolja za kontrolu latentne (skrivene) infekcije sa ovim karantinskim štetnim organizmima.

(Aktivnosti koje se obavljaju prilikom uzimanja uzoraka i vizuelnom zdravstvenom pregledu)

Član 7.

(1) Prilikom zdravstvenog pregleda treba biti pažljiv na opšti izgled cijeloga LOTa koji se pregleda. Kod pregleda krompira domaćeg porijekla posebno su važne informacije i zapažanja proizvođača krompira, o činjenicama koje bi na bilo koji način