Na osnovu člana 130. Zakona o radu ("Službeni glasnik Republike Srpske", br. 38/00, 40/00, 47/02, 38/03 i 66/03) i čl. 3. i 65. Opšteg kolektivnog ugovora ("Službeni glasnik Republike Srpske", br. 27/06 i 31/06), Sindikat trgovine, ugostiteljstva, turizma i uslužnih djelatnosti Republike Srpske i Udruženje poslodavaca trgovine, turizma i ugostiteljstva Republike Srpske zaključuju

GRANSKI KOLEKTIVNI UGOVOR

ZA ZAPOSLENE U OBLASTI TRGOVINE, UGOSTITELjSTVA, TURIZMA I USLUŽNIH DJELATNOSTI REPUBLIKE SRPSKE

(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 94 od 28. septembra 2006)

I- OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim kolektivnim ugovorom uređuju se način i postupak zaključivanja ugovora o radu, radno vrijeme radnika, odmori i odsustva, plate i naknade po osnovu rada, zaštita prava iz radnog odnosa, postupak kolektivnog ugovaranja, sastav i način rada tijela ovlašćenih za mirno rješavanje kolektivnih sporova između radnika i poslodavca i druga pitanja od značaja za uređivanje odnosa između radnika i poslodavca.

Član 2.

Ovim kolektivnim ugovorom ne može se odrediti manji obim prava od onog koji je utvrđen Zakonom o radu, Opštim kolektivnim ugovorom i Međunarodnim konvencijama o radu.
Poslodavac i Sindikat kod poslodavca zaključuju pojedinačni kolektivni ugovor za specifična pitanja, ali ne mogu utvrditi manji obim prava od onih utvrđenih ovim kolektivnim ugovorom.

Član 3.

Radnikom, u smislu ovog ugovora, smatra se lice koje je zaposleno na osnovu ugovora o radu, na određeno ili neodređeno vrijeme, s punim, nepunim ili skraćenim radnim vremenom.
Poslodavac iz ovog ugovora je svako pravno ili fizičko lice koje zapošljava radnika po osnovu ugovora o radu.

Član 4.

Kolektivni ugovor se primjenjuje na području Republike Srpske i odnosi se na privredna društva i fizička lica koja obavljaju sljedeće djelatnosti:
- trgovina na veliko i malo - unutrašnja i spoljna trgovina,
- ugostiteljstvo i turizam,
- trgovinske usluge (posredovanje, zastupanje, komisione usluge),
- usluge skladištenja, špedicija, kontrola kvaliteta robe, berzanske usluge,
- tržnice na veliko i malo i trgovinski centri,
- robne berze i marketing,
- djelatnosti turističkih-putničkih agencija i tur-operatera,
- usluge zanatstva, ugradnja-dogradnja opreme, automehaničarske i druge usluge u toj oblasti, frizersko-kozmetičarske usluge, optičari, časovničari i sl.
- i druge djelatnosti, ukoliko se radi o poslodavcu - preduzeću registrovanom za obavljanje i drugih djelatnosti, a jedna od pretežnih djelatnosti je iz oblasti trgovine, ugostiteljstva ili turizma (poljoprivredna, saobraćajna. zdravstvo).
Odredbe ovog ugovora odnose se i na strane koje po zakonu mogu biti strane kolektivnog ugovora, a koje mu naknadno pristupe.

II- PRIMJENA UGOVORA O RADU

1. Forma i sadržaj ugovora o radu

Član 5.

Zaključivanje ugovora o radu između radnika i poslodavca u pismenom obliku i stupanje radnika na rad smatra se danom zasnivanja radnog odnosa.
Ugovor o radu sadrži naročito podatke o sljedećem:
- nazivu i sjedištu poslodavca,
- imenu, prezimenu, stručnoj spremi i prebivalištu, odnosno boravištu radnika,
- datumu stupanja radnika na rad,
- radnom mjestu na kome se radnik zapošljava i mjestu rada, sa podacima o dužini i rasporedu radnog vremena,
- plati, novčanim naknadama i drugim primanjima radnika po osnovu rada,
- dužini godišnjeg odmora,
- trajanju ugovora, ako se zaključuje ugovor o radu na određeno vrijeme,
- rokovima za otkazivanje ugovora o radu zaključenog na neodređeno vrijeme,
- poslovima sa posebnim uslovima rada na radnom mjestu. ako postoje.
- drugim podacima koje poslodavac i radnik smatraju značajnim za uređivanje odnosa koji nastaju po osnovu rada radnika.
Umjesto podataka iz alineja 5. do 10. stava 2. ovog člana, u ugovoru o radu mogu se navesti odredbe odgovarajućeg zakona, kolektivnog ugovora ili pravilnika o radu kojim su ta pitanja uređena.
Poslodavac je dužan da primjerak ugovora o radu uruči radniku prije stupanja radnika na rad.

Član 6.

Prije zaključivanja ugovora o radu poslodavac je dužan omogućiti radniku upoznavanje sa zakonskim propisima o radu, propisima iz oblasti zaštite na radu, ovim ugovorom i pravilnikom o radu.

2. Vrijeme i trajanje ugovora o radu

Član 7.

Ugovor o radu u kome nije naznačeno vrijeme trajanja smatraće se ugovorom o radu na neodređeno vrijeme.
Ugovor o radu na određeno vrijeme ne može se zaključiti na period duži od dvije godine.
Ako radnik nakon isteka roka iz stava 2. ovog člana uz izričitu ili prećutnu saglasnost poslodavca nastavi da radi, smatraće se da je zasnovao radni odnos na neodređeno vrijeme.
Ukoliko se radnik više puta zapošljava kod poslodavca na osnovu ugovora o radu na određeno vrijeme i na taj način ostvari 24 mjeseca rada u toku posljednje tri godine, smatraće se da je zasnovao radni odnos na neodređeno vrijeme.

3. Probni rad

Član 8.

Zaključivanjem ugovora o radu može se ugovoriti probni rad, koji ne može trajati duže od tri mjeseca.
Radnik za vrijeme probnog rada ima sva prava iz radnog odnosa u skladu sa poslovima radnog mjesta koje obavlja za vrijeme probnog rada.
Probni rad prati i ocjenjuje stručna komisija poslodavca sastavljena od članova koji imaju najmanje isti stepen stručne spreme koji ima radnik na probnom radu.
Ocjena o probnom radu daje se u pismenoj formi i saopštava radniku po isteku roka probnog rada.
U slučaju pozitivne ocjene probnog rada, smatra se da je radnik zasnovao radni odnos sa danom potpisivanja ugovora o probnom radu, odnosno stupanja na rad po tom ugovoru koji prestaje da važi, ali se ne može uzimati kao raskidni uslov.

4. Rad pripravnika

Član 9.

Poslodavac može zaključiti ugovor o radu na određeno vrijeme sa pripravnikom.
Pripravnikom se smatra lice koje je završilo srednju, višu školu ili fakultet, a koje prvi put zasniva radni odnos u svom stručnom zvanju.
Pripravnički staž, s obzirom na stepen stručne spreme, može trajati:
a) šest mjeseci za lica koja imaju završenu srednju školu,
b) devet mjeseci za lica koja imaju završenu višu školu,
v) dvanaest mjeseci za lica koja imaju završen fakultet, odnosno visoku stručnu spremu.
Trajanje pripravništva na osnovu ocjene stručnog lica, u skladu sa programom rada pripravnika, može se skratiti do polovine vremena predviđenog u prethodnom stavu.
Istekom pripravničkog staža pripravnik polaže ispit pred komisijom, čiji članovi moraju imati isti ili viši stepen stručne spreme od one koju ima pripravnik.
Za vrijeme trajanja pripravničkog staža pripravnik ima pravo na platu i sva druga prava po osnovu radnog odnosa u skladu sa ovim kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu.

5. Raspoređivanje radnika

Član 10.

Radnik se raspoređuje na radno mjesto za koje zasniva radni odnos i koje je navedeno u ugovoru o radu.
Radnik može zasnovati radni odnos na radnom mjestu koje ne odgovara njegovoj stručnoj spremi (vrsti ili stepenu), ukoliko je to u interesu poslodavca, a radnik na to pristane potpisivanjem ugovora o radu.
Poslodavac može radnika za vrijeme trajanja ugovora o radu privremeno uputiti na rad u druga mjesta u BiH gdje ima svoje pogone ili druge organizacione dijelove pod uslovom da mu obezbijedi:
- najmanje samački smještaj sa osnovnim higijenskim uslovima za boravak,
- najmanje dva besplatna obroka u radne dane, kao i terenski dodatak,
- novčanu naknadu troškova putovanja za posjetu porodici najmanje jedanput u mjesecu, ukoliko radnik ima porodicu.
Stav 3. ovog člana ne može se primijeniti na radnicu koja je trudna ili koja ima dijete do sedam godina starosti, kao i na invalide.

6. Rad radnika u posebnim slučajevima

Član 11.

Radnik je dužan, privremeno, obavljati poslove koji ne odgovaraju ni vrsti ni stepenu njegovog stručnog obrazovanja, znanja i radnog iskustva u slučaju više sile (prirodnih ili drugih nesreća u kojima su ugroženi život i zdravlje ljudi ili imovina), iznenadnog kvara sirovina i materijala koji prouzrokuju potpun ili djelimičan zastoj radnog procesa kod poslodavca, ako je osposobljen za rukovanje sredstvima rada i sredstvima zaštite na radu na poslovima koje je dužan privremeno obavljati.
Poslodavac može radnika, privremeno, rasporediti na druge poslove koji ne odgovaraju vrsti i stepenu njegovog stručnog obrazovanja u slučaju iznenadnog povećanja obima posla, zamjene odsutnog radnika ili obaveze izvršavanja ugovorenog posla.
Privremeni raspored iz stava 2. ovog člana može trajati najduže tri mjeseca.
Radnik za vrijeme obavljanja poslova iz st. 1. i 2. ovog člana ima pravo na platu svog radnog mjesta, odnosno platu koja je za njega povoljnija.

7. Dopunsko osposobljavanje, stručno obrazovanje i usavršavanje

Član 12.

Poslodavac je dužan da u skladu sa promjenama u procesu rada, tehnološkim unapređenjima ili potrebama organizacije rada obezbijedi stručno obrazovanje i usavršavanje radnika.
Poslodavac koji nije radniku obezbijedio dopunsko osposobljavanje, stručno obrazovanje i usavršavanje u skladu sa zahtjevima procesa rada na radnom mjestu nema pravo na obeštećenje u slučaju materijalne štete koja nastane kao posljedica nestručnog rada, niti radnik može po tom osnovu trpjeti druge štetne posljedice.
Za vrijeme stručnog usavršavanja radniku pripada naknada plate.
Visina naknade i drugi uslovi pod kojima se radnik stručno usavršava regulišu se posebnim ugovorom između radnika koji je na stručnom usavršavanju i