Na osnovu člana 162. Zakona o izvršenju krivičnih i prekršajnih sankcija ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 64/01), ministar pravde Republike Srpske donosi
PRAVILNIK
O UPOTREBI VATRENOG ORUŽJA I DRUGIH SREDSTAVA PRINUDE PRIPADNIKA SLUŽBE OBEZBJEĐENjA - ZATVORSKE STRAŽE U KAZNENO-POPRAVNIM USTANOVAMA
(Objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 65/02; 109/2004)
OPŠTE ODREDBE
Član 1.
Ovim pravilnikom se propisuju uslovi i način upotrebe vatrenog oružja i drugih sredstava prinude od strane pripadnika Službe obezbjeđenja - zatvorske straže (u daljem tekstu: Zatvorska straža) u kazneno-popravnim ustanovama (u daljem tekstu: Ustanova), pri vršenju službene dužnosti ili radnje.
Član 2.
Sredstva prinude su:
1) fizička snaga;
2) vezivanje;
3) gumena palica;
4) upotreba službenih pasa;
5) vodeni šmrkovi;
6) hemijska sredstva i
7) vatreno oružje.
Član 3.
Pripadnik Službe obezbjeđenja može upotrijebiti sredstva prinude prema osuđenom licu pod uslovima kada je neophodno da spriječi: bjekstvo, fizički napad na zaposlenog u Ustanovi, osuđeno lice ili drugo lice, nanošenje povrede drugom, samopovređivanje, namjerno prouzrokovanje materijalne štete i napad na Ustanovu spolja, kao i kada je potrebno da se spriječi ili savlada aktivan ili pasivan otpor osuđenog.
Član 4.
Aktivan otpor postoji kad osuđeni ne postupa po zakonitom naređenju ovlašćenog službenog lica, a pri tome ugrožava sebe, druga lica ili imovinu veće vrijednosti.
Član 5.
Pasivan otpor postoji kad osuđeni ne postupa po zakonitoj naredbi ovlašćenog službenog lica, a pri tome ne ugrožava sebe, druga lica ili imovinu veće vrijednosti.
Član 6.
Za savladavanje pasivnog otpora osuđenog lica, ovlašćeno službeno lice može primjenjivati samo fizičku snagu i vezivanje.
Član 7.
Pri upotrebi sredstava prinude bira se ono koje najmanje ugrožava zdravlje i život pojedinca a kojim se uspješno savladava otpor srazmjeran opasnosti koja prijeti.
Član 8.
O upotrebi sredstava prinude usmeno i jasno će se upozoriti lice prema kojem se sredstvo namjerava upotrijebiti, osim ako se radi o istovremenom ili neposredno predstojećem protivpravnom napadu.
Član 9.
Upotrebu sredstava prinude iz člana 2. alineja: 4, 5, 6. i 7. ovog pravilnika može narediti samo rukovodilac.
Izuzetno, sredstva prinude iz člana 2. alineja 7. ovog pravilnika može upotrijebiti službeno lice, po vlastitoj procjeni, kada postupa u skladu sa čl. 3. i 13. ovog pravilnika.
Član 10.
Kad postoje mogućnosti i uslovi da se upotrijebi više sredstava prinude, upotrijebiće se najprije sredstvo prinude koje je po posljedicama najlakše za lice prema kome se primjenjuje, s tim da se njegovom primjenom obezbjeđuje izvršenje službenog zadatka.
Član 11.
Radi sprečavanja bjekstva lica lišenih slobode, dopušteno je, uz vidljive znake upozorenja, postavljanje tehničkih uređaja ili sredstava na zidovima, ogradama i drugim objektima u ustanovama koji mogu prouzrokovati tešku povredu, narušiti zdravlje ili ugroziti život lica.
Član 12.
Ako su sredstva prinude upotrijebljena u granicama ovlašćenja iz zakona i ovog pravilnika, isključena je odgovornost službenog lica koje je upotrijebilo sredstvo prinude.
UPOTREBA VATRENOG ORUŽJA
Član 13.
Vatreno oružje može se upotrijebiti samo:
1. ako se drugim sredstvima prinude ne može odbiti istovremeni ili neposredno predstojeći protivpravni napad kojim se ugrožava život osuđenog lica, zaposlenih i drugih lica zatečenih u Ustanovi;
2. radi onemogućavanja bjekstva osuđenih iz Ustanove prilikom savladavanja vanjskog zida, a drugim sredstvima se ne može onemogućiti bjekstvo;
3. radi onemogućavanja bjekstva osuđenih prilikom sprovođenja, ako se drugim sredstvima ne može onemogućiti bjekstvo i ako se radi o osuđenim koji izdržavaju kaznu zatvora od pet godina ili težu kaznu, ili se radi o pritvorenom licu protiv kojeg se vodi krivični postupak zbog krivičnog djela za koje je propisana kazna zatvora deset godina ili teža.
Član 14.
O upotrebi vatrenog oružja iz tačaka 2. i 3. člana 13. ovog pravilnika, pripadnik službe obezbjeđenja upozoriće lica lišena slobode pozivom: "Stoj pucaću", nakon čega će ispaliti metak upozorenja, a zatim će vatreno oružje upotrijebiti nastojeći da ne povrijedi vitalne organe lica lišenog slobode.
Pripadnik Službe obezbjeđenja ne smije upotrijebiti vatreno oružje ako bi time ugrozio život drugog lica.
Član 15.
U nalogu za sprovođenje ili obezbjeđenje osuđenih lica van Ustanove, mora se naročito navesti da pripadnik službe obezbjeđenja može upotrijebiti vatreno oružje u slučaju bjekstva osuđenog lica, koje sprovodi, odnosno obezbjeđuje.
Ako sprovodi lice, prema kojem je u slučaju bjekstva dozvoljena upotreba vatrenog oružja, pripadnik službe obezbjeđenja dužan je na to upozoriti lica koja sprovodi.
Član 16.
Upotreba vatrenog oružja predviđena članom 13. tačkama 2. i 3. i članom 15. ovog pravilnika, nije dozvoljena u slučaju bjekstva žene čija je trudnoća vidljiva, prekršajno kažnjenog i maloljetnog lica.
Član 17.
Pripadnik Službe obezbjeđenja će prilikom bjekstva osuđenog, odnosno pritvorenog lica, pokušati da uhvati to lice, uz istovremeni poziv: "Stoj, pucaću". Ako lice u bjekstvu ne stane, pripadnik Službe obezbjeđenja će ponoviti poziv, pa ako ni na taj poziv ne stane, a ne postoje mogućnosti da mu spriječi bjekstvo, pripadnik Službe obezbjeđenja će upotrijebiti vatreno oružje.
Ako to uslovi dozvoljavaju, poslije drugog poziva, pripadnik Službe obezbjeđenja prije nego što puca u lice, puca u vazduh.
Noću ili u gustoj magli, odnosno na nepreglednom terenu, u šumi ili u pravcu objekta gdje može da se sakrije, pripadnik Službe obezbjeđenja može upotrijebiti vatreno oružje i poslije prvog upozorenja.
Ako lice lišeno slobode bježi prema grupi ljudi ili se skriva u grupi ljudi, pa postoji opasnost da bi neko od njih mogao biti pogođen, ili da bi moglo biti pogođeno neko drugo lice van te grupe, pripadnik Službe obezbjeđenja ne smije upotrijebiti vatreno oružje.
Član 18.
Pucanj u vazduh radi upozorenja, traženje pomoći ili zastrašivanje ne smatra se upotrebom vatrenog oružja u smislu ovog pravilnika.
UPOTREBA FIZIČKE SNAGE I GUMENE PALICE
Član 19.
Pripadnik Službe obezbjeđenja može upotrijebiti fizičku snagu i gumenu palicu radi savladavanja aktivnog otpora lica lišenog slobode u slučaju kada je to neophodno da bi se spriječilo njegovo bjekstvo, napad na radnike Ustanove, nanošenje povreda drugom licu, samopovređivanje ili prouzrokovanje materijalne štete od strane lica lišenog slobode, napad na objekat koji pripadnik Službe obezbjeđenja obezbjeđuje, kao i kada je nužno da se spriječi fizički otpor lica lišenog slobode u vezi sa zakonskim naređenjima ovlašćenih službenih lica ili izvršenjem službenog zadatka.
Član 20.
Kao upotreba fizičke snage i gumene palice smatraju se zahvati privođenja i odbrane ili napada i udarac gumenom palicom kojima se prisiljava na izvršenje naređenja lica lišeno slobode.
Pripadnik Službe obezbjeđenja dužan je da prestane da upotrebljava fizičku snagu i gumenu palicu, čim prestane napad ili otpor od strane lica protiv koga je upotrijebljena.
Član 21.
Prilikom upotrebe gumene palice pripadnik Službe obezbjeđenja je dužan da izbjegava, ako je to moguće, udarac po glavi i drugim osjetljivim dijelovima tijela.
Gumena palica se ne smije upotrijebiti prema licima lišenim slobode, koja su očigledno bolesna, stara i iznemogla, ili teškim invalidima i prema ženama lišenim slobode, čija je trudnoća vidljiva, osim ako to lice vatrenim oružjem, odnosno drugim opasnim sredstvima ugrožavaju život pripadnika Službe obezbjeđenja koji ih sprovode ili drugog lica, ili ako se pruženi otpor ne može na drugi način savladati i narušeni red i mir uspostaviti.
UPOTREBA HEMIJSKIH SREDSTAVA
Član 22.
Pripadnik Službe obezbjeđenja može, radi uspostavljanja teže narušenog reda i mira od strane više lica lišenih slobode, upotrijebiti hemijska sredstva i to ako je došlo do međusobne masovne tuče, ili pobune lica lišenih slobode, ako više lica lišenih slobode otkaže poslušnost i ako se jedno ili više lica lišenih slobode zabarikadiralo u zatvorskoj prostoriji ili na drugi način sprečava pripadniku Službe obezbjeđenja da do njih dođe i u slučaju kada je po ovom pravilniku dozvoljena upotreba vatrenog oružja.
UPOTREBA ŠMRKOVA SA VODOM
Član 23.
Radi uspostavljanja teže narušenog reda i mira od strane više lica lišenih slobode, pripadnik Službe obezbjeđenja može upotrijebiti šmrkove sa vodom.
Član 24.
Hemijska sredstva i šmrkovi sa vodom mogu se upotrijebiti po odobrenju rukovodioca Ustanove, lica koje ga zamjenjuje, rukovodioca Službe obezbjeđenja, a van redovnog radnog vremena dežurnog Ustanove.
KORIŠĆENjE SPECIJALNO OBUČENOG PSA
Član 25.
Radi pronalaženja i hvatanja lica lišenog slobode, koje je u bjekstvu, čuvanje određenog prostora ili objekta, pronalaženja ukradenih stvari u krugu Ustanove, odbijanje napada na pripadnika službe obezbjeđenja ili na drugo lice i objekat i u drugim slučajevima, kada se po ovom pravilniku može upotrijebiti vatreno oružje, pripadnik Službe obezbjeđenja može koristiti specijalno obučenog psa.
Pripadnik Službe obezbjeđenja dužan je da, prema mogućnostima, spriječi psa u nanošenju povreda licu prema kome je pas upotrijebljen.
VEZIVANjE LICA LIŠENIH SLOBODE
Član 26.
Prilikom sprovođenja pripadnik Službe obezbjeđenja može vezati lice lišeno slobode prema pismenom naređenju, ili samoinicijativno.
Nadležni za izvršenje pismenog naloga za osuđena i prekršajno kažnjena lica su rukovodilac Ustanove i rukovodilac Službe obezbjeđenja, a za pritvoreno lice nadležni organ i rukovodilac Ustanove.
Pripadnik Službe obezbjeđenja može, i ako nije dobio pismeni nalog, vezati sva lica lišena slobode, koja prilikom sprovođenja pružaju otpor, pokušavaju bjekstvo, vrše napad na sprovodnike ili na drugo lice, i kada pretpostavlja da može doći do samopovređivanja, samoubistva lica koje sprovodi, ako sprovodi lica privedena po potjernici, lica koja su već pokušala bjekstvo sa izdržavanja kazne ili iz pritvora, i u drugim slučajevima kada se osnovano može posumnjati da će lice koje se sprovodi pokušati bjekstvo.
Član 27.
Vezivanje se neće primjenjivati prema licima lišenim slobode koja su očigledno bolesna, stara ili iznemogla, ili teški invalidi, kao i prema ženama lišenim slobode, čija je trudnoća vidljiva, osim ako to lice vatrenim oružjem ili drugim vatrenim sredstvom neposredno ugrožava život pripadnika Službe obezbjeđenja koji ih sprovodi ili drugog lica.
Član 28.
Pripadnik Službe obezbjeđenja može vezivati lice lišeno slobode, koje u Ustanovi daje takav otpor koji se na drugi način ne može savladati ili se na drugi način ne može uspostaviti red.
O vezivanju u slučaju iz prethodnog stava pripadnik Službe obezbjeđenja dužan je odmah izvijestiti rukovodioca Ustanove ili lice koje ga zamjenjuje, a van radnog vremena dežurnog Ustanove.
Vezivanje po ovom pravilniku smatra se vezivanje ruku lisicama ili drugim pogodnim sredstvom za vezivanje na način kojim se licu koje se veže ne nanose tjelesne povrede.
Vezivanje nogu vrši se izuzetno kada to situacija nalaže.
IZVJEŠTAVANjE O UPOTREBI SREDSTAVA PRINUDE
Član 29.
O svakoj upotrebi vatrenog oružja ili drugog sredstva prinude, pripadnik Službe obezbjeđenja je dužan da odmah sastavi pismeni izvještaj u koji unosi podatke o licu lišenom slobode, prema kome je oružje ili drugo sredstvo prinude primijenjeno, vrijeme i mjesto, kao i opis razloga, način i posljedicu upotrebe sredstava prinude.
Neposredni rukovodilac kome se izvještaj iz prethodnog stava predaje, dužan je odmah po prijemu izvještaja da provjeri navode u izvještaju i da ga zajedno sa svojim mišljenjem o opravdanosti upotrebe sredstava prinude od strane pripadnika Službe obezbjeđenja dostavi rukovodiocu Ustanove.
Član 30.
O svakoj upotrebi vatrenog oružja ili drugog sredstva prinude, rukovodilac Ustanove dužan je da odmah izvijesti Ministarstvo pravde, koje cijeni njihovu opravdanost.
O upotrebi sredstava prinude, kada je u pitanju pritvoreno lice, obavještava se i predsjednik nadležnog suda.
Član 31.
U slučaju težeg narušavanja reda i mira ili pobune u Ustanovi, rukovodilac ili lice koje ga zamjenjuje, a van radnog vremena dežurni u Ustanovi, dužni su da odmah obavijeste nadležni organ unutrašnjih poslova i da zatraže pomoć, ako radnici Službe obezbjeđenja nisu u stanju da sami uspostave red i spriječe bjekstvo lica lišenih slobode, a u svakom slučaju Ministarstvo pravde.
Član 32.
U cilju uspješnijeg rukovanja vatrenim oružjem i drugim sredstvima prinude, pripadnici Službe obezbjeđenja dužni su prisustvovati vježbama.
Vježbe iz prethodnog stava organizuju se i sprovode po posebnom programu koga donosi Ministarstvo pravde.
ZAVRŠNE ODREDBE
Član 33.
Prilikom prijema u Ustanovu, lice lišeno slobode obavezno se upoznaje sa odredbama ovog pravilnika.
Član 34.
Stupanjem na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o upotrebi vatrenog oružja i drugih sredstava prinude od strane radnika Službe obezbjeđenja kazneno-popravnih ustanova ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 30/94).
Član 35.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srpske".
Broj: 04/2-240-804/0, 1. avgusta 2002. godine, Banja Luka
Ministar Biljana Marić, s. r.