Na osnovu člana 81. stav 1. Zakona o standardizaciji ("Službeni list SFRJ", br. 37/88), po pribavljenom mišljenju Saveznog sekretarijata za narodnu odbranu, direktor Saveznog zavoda za standardizaciju propisuje

PRAVILNIK

O TEHNIČKIM NORMATIVIMA ZA ODREĐIVANjE VELIČINA OPTEREĆENjA MOSTOVA

(Objavljen u "Sl. listu SFRJ", br. 1 od 4. januara 1991)

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim pravilnikom određuju se tehnički uslovi i zahtevi koji moraju biti ispunjeni pri određivanju veličina opterećenja za drumske i pešačke mostove u celini (u daljem tekstu: most) i sve njihove konstrukcione delove, u pogledu sigurnosti, trajnosti i upotrebljivosti.
Odredbe ovog pravilnika primenjuju se pri projektovanju, izgradnji, rekonstrukciji i održavanju mostova i njihovih delova, kao i na mostove cevovoda, mostove za vodove, zaštitne mostove, mostove za plovne ili neplovne kanale i mostove mešovite namene.

Član 2.

Pod pojmom veličine opterećenja (u daljem tekstu: delovanje), u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se sva spoljašnja ili unutrašnja delovanja na most kao celinu ili na njegove delove.

II. PODELA DELOVANjA

Član 3.

Delovanja se, zavisno od učestalosti njihovih pojava, promena njihovih vrednosti u vremenu i/ili prostoru i vrste njihovog uticaja na mostove, mogu svrstati u tri grupe, i to:
1) osnovna;
2) dopunska;
3) izuzetna.

Član 4.

Osnovna delovanja su delovanja koja su, po pravilu, uvek prisutna na mostu ili nekom njegovom elementu i čije su promene vrednosti zanemarljivo male ili delovanja koja proističu iz osnovne namene mosta.
U ovu grupu delovanja spadaju:
1) sopstvena masa;
2) korisno opterećenje;
3) stalni teret na mostu;
4) sile koje nastaju od prednaprezanja;
5) skupljanje i tečenje materijala (kod prednapregnutih i spregnutih konstrukcija);
6) opterećenje vodovima;
7) aktivni pritisak tla;
8) pritisak i masa mirne vode;
9) delovanje tekuće vode;
10) uzgon;
11) pritisak na ogradu mosta;
12) deformacije nastale kao posledica načina izgradnje.

Član 5.

Dopunska delovanja su delovanja koja se javljaju povremeno i čije su promene značajne.
U ovu grupu delovanja spadaju:
1) promene temperature;
2) skupljanje betona;
3) tečenje betona;
4) vetar;
5) sneg;
6) udar leda;
7) sila pri pokretanju i sila pri zaustavljanju vozila;
8) otpori u ležištima;
9) centrifugalna sila;
10) moguće pomeranje temeljnog tla;
11) zemljotres (Z₁).

Član 6.

Izuzetna delovanja su delovanja koja se javljaju retko i koja su, po pravilu, kratkotrajna. U ovu grupu delovanja spadaju:
1) udari vozila i plovnih objekata;
2) zemljotres (Z₁);
3) vanredna opterećenja;
4) privremena stanja pri građenju.

Član 7.

Za pojedine vrste mostova i njihove delove, pojedina delovanja mogu se prebaciti iz jedne grupe u drugu, zavisno od značaja njihovog uticaja na most ili njegove delove, ako se time povećava pouzdanost konstrukcije.

Član 8.

Svi koncentrisani tereti, bez obzira u koju grupu delovanja spadaju, po pravilu, uzimaju se u proračun sa proširenjem površine delovanja sve do neutralne ose dela konstrukcije koji se proračunava. Za rastresit materijal ugao rasprostiranja opterećenja prema horizontali je 60^o, a za čvrst materijal 45^o.

III. OSNOVNA DELOVANjA

1. Sopstvena težina i stalni tereti

Član 9.

Sopstvena težina i stalni tereti određeni su oblikom i veličinom pojedinih delova mosta, kao i gustinom materijala od koga je most izrađen.

Član 10.

Vrednosti zapreminskih masa materijala koji se najčešće upotrebljavaju za izgradnju mostova ili njihovih delova utvrđene su jugoslovenskim standardomJUS U.C7.123.

Član 11.

Ako je razlika između računskih veličina sopstvene težine i stalnog tereta s kojim je vršen proračun i stvarnih veličina veća od 3% u odnosu na ukupnu veličinu uticaja na konstrukciju ili na njen deo, proračun se mora ponoviti.

Član 12.

Jedinične zapreminske mase materijala čije veličine nisu date u standarduJUS U.C7.123 određuju se merenjem.

2. Korisno opterećenje (Saobraćajno opterećenje)

Član 13.

Korisno opterećenje koje se uzima u obzir pri proračunu sastoji se od opterećenja tipskim vozilima, koje zavisi od saobraćajne namene mosta i njegove klase i od toga da li je površinsko opterećenje ravnomerno raspodeljeno.

Član 14.

Korisnim opterećenjem iz člana 13. ovog pravilnika opterećuju se sve površine mosta koje se nalaze između unutrašnjih ivica ograde mosta.

Član 15.

Drumski mostovi se prema značaju puta na kome se nalaze svrstavaju u tri kategorije, i to:Ikategorija - mostovi na auto-putevima,IIkategorija - mostovi na magistralnim i regionalnim putevima i gradskim saobraćajnicama iIII kategorija - mostovi na svim ostalim putevima.

Član 16.

Pešački mostovi su mostovi namenjeni isključivo saobraćaju pešaka. Prelaz drumskih vozila preko takvih mostova mora biti onemogućen odgovarajućim konstrukcionim detaljima.

Član 17.

Mostovi mešovite namene su mostovi koji služe za prelaz drumskih i šinskih vozila. Ovi mostovi razvrstavaju se u jednu od kategorija iz člana 15. ovog pravilnika.

Član 18.

Površinu drumskog mosta sačinjavaju sledeći osnovni delovi:
1) kolovoz - deo između ivičnjaka namenjen prolazu vozila, koji se sastoji od saobraćajnih, zaustavnih, ivičnih i biciklističkih traka;
2) pešačke staze ili staze za službenu upotrebu - delovi između ivičnjaka i unutrašnje strane ograde;
3) razdelna traka - deo između delova kolovoza za različite smerove saobraćaja.

Član 19.

Kolovoz mosta sastoji se od glavne trake širine 3m i prostora izvan glavne trake.
Glavna traka smeštena je u najnepovoljniji položaj za deo koji se posmatra, a paralelna je sa osom kolovoza.
Ako je konstrukcija poprečnog preseka mosta jedinstvena za celu širinu mosta, na celom mostu postoji samo jedna glavna traka, bez obzira na broj saobraćajnih traka ili odvojenih smerova.
Ako se konstrukcija iz stava 3. ovog člana sastoji od više samostalnih delova, za svaki deo mora se predvideti po jedna glavna traka.

Član 20.

Most, odnosno njegovi delovi proračunavaju se prema računskoj šemi opterećenja mosta, zavisno od kategorije mosta (tabela 1).
Tabela 1 - Veza između kategorija mostova i računskih šema opterećenja



-------------------------------------------------------------

Kategorija mosta				računska šema

I						600 + 300

II						600

IIIširina kolovoza (veće/jednako) 6,0m	300 + 300

širina kolovoza (manje od) 6,0m		300

-------------------------------------------------------------

Član 21.

Prilikom proračuna glavna traka se na najnepovoljnijem mestu opterećuje tipskim vozil