Na osnovu člana 52. stav 3, u vezi sa članom 32. stav 2. i članom 34. Osnovnog zakona o zaštiti na radu ("Službeni list SFRJ", br. 15/65 i 28/66), u saglasnosti sa Saveznim savetom za zdravstvo i socijalnu politiku, Savezni savet za rad propisuje
PRAVILNIK
O OPREMI I POSTUPKU ZA PRUŽANjE PRVE POMOĆI I O ORGANIZOVANjU SLUŽBE SPASAVANjA U SLUČAJU NEZGODE NA RADU
(Objavljen u "Sl. listu SFRJ", br. 21/71)
I. OPŠTE ODREDBE
Član 1.
Ovim pravilnikom propisuju se postupak za pružanje prve pomoći i organizovanje službe spasavanja, materijal odnosno oprema potrebna za pružanje prve pomoći, kao i uslovi koje u pogledu stručnosti treba da ispunjavaju lica za vršenje tih poslova.
Odredbe ovog pravilnika primenjuju se u radnim i drugim organizacijama, organima, društveno-političkim zajednicama i kod drugih pravnih i fizičkih lica kod kojih su zapošljena lica na radu (u daljem tekstu: organizacije).
Član 2.
Povređenim i naglo obolelim licima na radu, obezbeđuje se brzo pružanje prve pomoći na licu mesta, a u skladu sa savremenim metodama pružanja prve pomoći.
Član 3.
Organizacije u kojima postoje naročite opasnosti i posebni uslovi rada predviđaju opštim aktom sprovođenje posebnih mera za pružanje prve pomoći i organizovanje službe spasavanja prema odredbama ovog pravilnika.
Član 4.
Pružanjem prve pomoći na mestu udesa mora se neodložno obezbediti otklanjanje neposredne opasnosti po život i zdravlje povređenog odnosno naglo obolelog lica.
Član 5.
Povređenom ili naglo obolelom licu na radu mora se odmah pružiti prva pomoć na najbližem mestu, na kome se može ona pružiti, da ne bi nastupile teže posledice usled odlaganja.
Organizacija će odrediti da svako zapošljeno lice bude upoznato na kom mestu može potražiti i kome licu se može obratiti za pružanje prve pomoći u slučaju povrede ili iznenadnog oboljenja.
Pozivanje hitne lekarske pomoći ne sme izazvati nikakvo odlaganje u neposrednom i brzom pružanju prve pomoći.
Član 6.
Prvu pomoć pružaju posebno za to osposobljena lica za pružanje prve pomoći povređenim odnosno naglo obolelim radnicima.
Radnici koji rade na radnim mestima sa povećanom opasnošću od povređivanja i zdravstvenih oštećenja, moraju biti obučeni da mogu i sami sebi pomoći ako su u opasnosti odnosno ako se povrede ili naglo obole.
II. PRUŽANjE PRVE POMOĆI
1. Materijal i oprema za pružanje prve pomoći
Član 7.
Kod svih radova, bez obzira na broj zapošljenih lica, mora postojati ormarčić ili torba snabdevena sanitetskim materijalom i sredstvima za pružanje prve pomoći.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, organizacije odnosno radilišta na kojima je zapošljeno manje od 10 radnika moraju imati najmanje tri sterilna prva (zaštitna) zavoja, 50 g vate, jedan komad flaster-zavoja, jednu manju anatomsku pincetu i makaze sa zavrnutom glavicom, a ako postoji povećana opasnost od povređivanja, mogu se postaviti ormarčići sa potrebnim sanitetskim materijalom za pružanje prve pomoći.
Član 8.
U svakoj organizaciji odnosno radilištu, mora na svakih 50 zapošljenih radnika postojati ormarčić snabdeven sanitetskim materijalom i sredstvima za pružanje prve pomoći (u daljem tekstu: ormarčić za prvu pomoć).
U ormarčiću iz stava 1. ovog člana mora se uvek najmanje nalaziti sledeći sanitetski materijal:
1) 2 komada flaster-zavoja;
2) 5 manjih i 5 većih sterilnih prvih (zaštitnih) zavoja;
3) 4 komada kaliko-zavoja dužine 5 m a širine 8 cm;
4) 2 trouglaste marame i 4 sigurnosne igle ("ziherice");
5) 3 paketića bele vate po 10 g i 1 paket proste vate od 100 g;
6) 6 komada naprstaka od kože u tri veličine;
7) 1 manja anatomska pinceta;
8) 1 makaze za rezanje zavoja, sa zavrnutom glavicom;
9) 1 Esmarh guma 80 do 100 cm dužine a 2,5 cm širine;
10) 4 udlage za prelom kostiju vatirane, i to 2 komada Kramerovih po 100 cm i 2 komada po 50 cm dužine a 10 cm širine.
Ormarčić se stalno mora održavati u urednom stanju. Zabranjeno je stavljati u takav ormarčić materijal i predmete koji se ne smatraju sanitetskim materijalom.
Član 9.
Organizacija može odrediti da se ormarčić iz člana 8. ovog pravilnika popuni i drugim sanitetskim materijalom i sredstvima, uzimajući u obzir mogućnost naročitih povreda u odnosnoj organizaciji odnosno na radilištu, kao što su opekotine, trovanja, ujedi zmija i sl.
Član 10.
Utrošeni materijal iz člana 8. ovog pravilnika mora se odmah nadopuniti drugim odgovarajućim materijalom. Radi toga, organizacija odnosno radilište dužno je da ima u rezervi najmanje dvostruku količinu sanitetskog materijala iz tač. 1. do 6. stava 2. člana 8. ovog pravilnika, a ako je organizacija odnosno radilište od najbližeg mesta snabdevanja sanitetskim materijalom udaljeno više od 50 km - najmanje trostruku količinu. Taj materijal se čuva na za to određenom mestu.
Član 11.
Ormarčić za prvu pomoć mora biti smešten na lako pristupačnom mestu i na spoljašnjoj strani nositi znak crvenog krsta.
Na ormarčiću iz stava 1. ovog člana mora biti označeno:
1) adresa najbližeg lekara (eventualno i telefonski broj);
2) adresa i telefonski broj najbliže zdravstvene ustanove;
3) za pojedine radne smene: imena lica osposobljenih i određenih za pružanje prve pomoći.
Član 12.
U svakom ormarčiću za prvu pomoć treba da se nalazi uputstvo za rukovanje sredstvima za pružanje prve pomoći i kratko uputstvo o načinu pružanja prve pomoći pri povredama i naglim oboljenjima radnika na radu.
Uputstvo za rukovanje sredstvima za pružanje prve pomoći i uputstvo o načinu pružanja prve pomoći moraju biti istaknuta i na radnim mestima sa povećanom opasnošću od povređivanja i zdravstvenih oštećenja.
Član 13.
Ormarčić za prvu pomoć mora biti zaključan. Ključ se mora nalaziti kod lica koje je osposobljeno i određeno za pružanje prve pomoći u odnosnoj radnoj smeni i ne sme se iznositi van organizacije odnosno radilišta. Rezervni ključ mora se nalaziti kod rukovodioca odnosnog odeljenja ili radilišta.
Član 14.
Ako se u krugu organizacije odnosno radilišta nalazi zdravstvena stanica ili druga zdravstvena organizacija, umesto ormarčića iz člana 8. ovog pravilnika postaviće se u pojedinim odeljenjima odnosno na pojedinim radilištima torba od kože ili od nepromočivog jakog platna snabdevena sanitetskim materijalom iz člana 7. ovog pravilnika.
Član 15.
Ako u organizaciji odnosno na radilištu postoji potreba ulaženja u prostorije, rezervoare, jame i slična mesta na kojima može doći do razvijanja otrovnih gasova i para, potrebno je da, pored ostale opreme za pružanje prve pomoći, postoje i najmanje dva izolaciona aparata sa komprimovanim kiseonikom, kao i lica osposobljena za rukovanje tim aparatima.
Kod radova kod kojih postoji mogućnost trovanja gasovima, mogućnost davljenja i sličnih nezgoda, moraju postojati stalno u pripremi naprave za spasavanje i sredstva za pružanje prve pomoći sa kiseonikom i kompletnom opremom (nosila, pulmotor ili inhalator, protivotrovi). Takvim napravama i sredstvima za pružanje prve pomoći rukuju za to naročito osposobljena lica.
Član 16.
U organizaciji odnosno na radilištu na kome postoji povećana opasnost od povređivanja i oštećenja zdravlja moraju postojati podesna nosila za prenošenje povređenih odnosno naglo obolelih lica. Takva nosila moraju radi prenošenja povređenog odnosno naglo obolelog lica, u pogledu konstrukcije, odgovarati svojoj nameni. Nosila moraju stajati na određenom mestu.
Član 17.
Radi obezbeđivanja ukazivanja pomoći i prevoženja povređenih ili obolelih radnika na šumskom, građevinskom ili sličnom radilištu mora biti obezbeđeno prevozno sredstvo za prevoz povređenog odnosno naglo obolelog lica. Prevozno sredstvo mora biti podešeno tako da se lice kome je potrebna lekarska pomoć može prevoziti u ležećem stavu (na nosilima).
2. Organizovanje pružanja prve pomoći
Član 18.
Organizovanje pružanja prve pomoći mora biti u svakoj radnoj smeni sprovedeno tako da obezbeđuje normalno pružanje prve pomoći povređenim odnosno naglo obolelim licima.
Član 19.
Organizovanje pružanja prve pomoći radnicima zapošljenim pri radovima na eksploataciji šuma vrši se po odredbama čl. 133. do 135. Pravilnika o higijenskim i tehničkim zaštitnim merama pri radu na eksploataciji šuma ("Službeni list FNRJ", br. 41/61).
Član 20.
Organizovanje pružanja prve pomoći radnicima koji rade u kesonu vrši se po odredbama čl. 170. do 172. Pravilnika o zaštiti na radu u građevinarstvu ("Službeni list SFRJ", br. 42/68).
Član 21.
Za pružanje prve pomoći licima zapošljenim na morskim brodovima važe posebne mere za zdravstvenu zaštitu tih i drugih lica koja se prevoze morskim brodovima predviđene u tač. 64-74. Pravilnika o higijenskim i tehničkim zaštitnim merama na morskim brodovima ("Službeni list FNRJ", br. 6/57 i 32/58).
Član 22.
Za pružanje prve pomoći licima zapošljenim na plovnim objektima unutrašnje plovidbe na rekama, kanalima i jezerima važe posebne mere za zdravstvenu zaštitu tih i drugih lica koja se prevoze takvim plovnim objektima predviđene u čl. 75. do 85. Pravilnika o tehničkim i zdravstveno-tehničkim zaštitnim merama na plovnim objektima unutrašnje plovidbe ("Službeni list FNRJ", br. 20/50).
3. Osposobljavanje lica za pružanje prve pomoći
Član 23.
Za pružanje prve pomoći organizacija mora imati dovoljan broj osposobljenih i uvežbanih lica u tehnici previjanja povreda, u zaustavljanju krvarenja, u pružanju pomoći od udara električne struje, u postavljanju udlaga kod kostoloma, u primenjivanju različitih metoda oživljavanja, kao i u uklanjanju, smeštaju i prenosu povređenog odnosno naglo obolelog lica i dr.
Član 24.
Za pružanje prve pomoći mora biti osposobljeno tehničko i nadzorno osoblje (predradnici, poslovođe, majstori, upravnici, nadzornici i sl.), kao i najmanje 2% od ukupnog broja radnika koji su zaposleni u jednoj radnoj smeni.
Član 25.
Način osposobljavanja lica za pružanje prve pomoći, kao i polaganje ispita i obrazovanje komisija, regulišu se opštim aktima organizacija.
III. SLUŽBA SPASAVANjA
Član 26.
U organizacijama u kojima postoji posebna opasnost od eksplozije, požara, pojave otrovnih gasova i drugih štetnih uticaja mora se, radi pružanja prve pomoći povređenim licima u slučaju udesa i radi omogućavanja kretanja i vršenja neophodnih poslova na otklanjanju kvarova na uređajima i u prostorijama sa otrovnim, zagušljivim i drugim škodljivim gasovima, organizovati stalna služba spasavanja odnosno stanica za spasavanje.
Organizacija stalne službe spasavanja i opremanje takve službe sredstvima za spasavanje određuju se opštim aktom organizacije zavisno od vrste opasnosti, vrste i konstrukcije objekata u kojima se opasnost može pojaviti, broja ugroženih lica i drugih okolnosti specifičnih za delatnost organizacije iz stava 1. ovog člana, kao i u skladu sa potrebama službe civilne zaštite.
1. Stanica za spasavanje
Član 27.
Stanica za spasavanje mora imati određenu opremu potrebnu za spasavanje, kao i osoblje osposobljeno za rukovanje tom opremom (jedinicu za spasavanje).
Stanica za spasavanje služi za smeštaj opreme za spasavanje i kao zborno mesto jedinice za spasavanje prilikom vežbi i u slučaju uzbune.
Stanica za spasavanje treba, po pravilu, da bude smeštena u blizini ugroženih objekata. Na ulaznim vratima stanice treba postaviti dobro uočljiv i noću osvetljen natpis: "Stanica za spasavanje".
Član 28.
Prostorije stanice za spasavanje moraju biti prostrane, suve, svetle, obezbeđene od požara i zaštićene od prašine. One moraju imati električno osvetljenje.
U prostorijama stanice za spasavanje moraju se održavati vlaga i temperatura u smislu odredaba Pravilnika o opštim merama i normativima zaštite na radu za građevinske objekte namenjene za radne i pomoćne prostorije ("Službeni list SFRJ", br. 27/67).
Ulazna vrata stanice za spasavanje, kad se stanica ne koristi, moraju biti zaključana. Ključevi ulaznih vrata moraju biti smešteni u sandučiću sa staklenim prozorčićem kraj samih vrata i kod starešine jedinice za spasavanje.
Član 29.
Stanica za spasavanje treba, po pravilu, da ima sledeću opremu za spasavanje:
1) određeni broj izolacionih aparata za disanje sa potpunom opremom (boce sa kiseonikom ili vazduhom, upijače CO2 i dr.) u ispravnom i uvek upotrebljivom stanju, sa potrebnim brojem rezervnih delova aparata za disanje i rezervnom opremom za svaki aparat, kao i uređaj za ispitivanje nepropusnosti i ispravnosti aparata za disanje i uređaj za dezinfekciju usnika, maski i aparata za disanje;
2) najmanje onaj broj električnih sigurnosnih akumulatorskih svetiljki koji odgovara broju aparata za disanje i najmanje dve takve svetiljke kao rezervno osvetljenje stanice za spasavanje;
3) najmanje jedan revivator (pulmotor) ili inhalator sa kiseonikom;
4) uređaje za mikroklimatska-vremenska merenja i druga merenja i preciznu vagu za merenje ispravnosti upijača CO2 (kalijumove patrone);
5) potrebne uređaje, alat, pribor i materijal za hitne intervencije za spasavanje;
6) indikatore za ispitivanje gasova, i to naročito ugljen-monoksida, ugljen-dioksida, ugljen-vodonika, sumpor-vodonika i drugih otrovnih ili zagušljivih gasova;
7) potreban broj torbi sa sanitetskim materijalom za pružanje prve pomoći;
8) određeni broj samospasilaca, ali ne manji od broja aparata za disanje;
9) odgovarajuće komunikaciono sredstvo za sporazumevanje (prenosni telefon, pojačalo, toko-voki i dr.) za vreme akcije spasavanja.
Oprema za spasavanje iz stava 1. ovog člana može se dopuniti ili zameniti drugom opremom, ako se shodno odredbi stava 2. člana 26. ovog pravilnika i na osnovu iskustava pokaže celishodnost i potreba takve opreme za ciljeve spasavanja u odnosnoj organizaciji.
Član 30.
U stanici za spasavanje mora na vidnom mestu biti istaknut spisak članova jedinice za spasavanje sa oznakom njihovog stana i brojevima njihovih telefona i uputstvo za rad jedinice za spasavanje sa grafičkim prikazom signala za poziv jedinice i brojevima telefona opštinskog organa nadležnog za unutrašnje poslove, kao i spisak inventara stanice.
Aparati za disanje moraju biti smešteni na pogodnom mestu, zaštićeni od sunca i prašine. Ormari u kojima su smešteni takvi aparati ne smeju se zaključivati. Aparate za disanje, usnike i maske treba označiti broj