Na osnovu člana 21. stav 1. Zakona o Narodnoj banci Srbije ("Službeni glasnik RS", br. 72/2003 i 55/2004) i člana 28. stav 6, člana 33. stav 6. i člana 36. Zakona o bankama ("Službeni glasnik RS", broj 107/2005),
Guverner Narodne banke Srbije donosi
ODLUKU
O UPRAVLjANjU RIZICIMA BANKE
(Objavljena u "Sl. glasniku RS", br. 129 od 29. decembra 2007, 63/08, 112/08)
1.
Ovom odlukom određuju se bliži uslovi i način identifikacije, merenja i procene rizika kojima je banka izložena u svom poslovanju, osim rizika likvidnosti i rizika usklađenosti poslovanja, kao i upravljanje rizicima, uključujući i način izračunavanja pojedinačnih pokazatelja poslovanja banke u vezi sa upravljanjem rizicima i ograničenja koja se odnose na rizike.
2.
Banka je u svom poslovanju izložena naročito sledećim rizicima:
1) kreditnom riziku,
2) kamatnom riziku,
3) deviznom riziku i ostalim tržišnim rizicima,
4) rizicima izloženosti banke,
5) rizicima ulaganja banke,
6) rizicima koji se odnose na zemlju porekla lica prema kome je banka izložena,
7) operativnom riziku.
3.
U vezi s rizicima kojima je izložena u svom poslovanju, banka uspostavlja sistem upravljanja rizicima, koji je deo jedinstvenog sistema upravljanja rizicima banke, odnosno dužna je da:
1) utvrdi ciljeve i principe za upravljanje rizicima;
2) utvrdi odgovarajuća pravila (procedure) za upravljanje rizicima;
3) organizuje upravljanje rizicima na način koji odgovara obimu, vrsti i složenosti poslova koje obavlja;
4) uspostavi informacioni sistem koji podržava upravljanje rizicima;
5) utvrdi procedure za rizike (identifikovanje, merenje, odnosno procena, ublažavanje i praćenje rizika);
6) uspostavi odgovarajući sistem unutrašnjih kontrola za upravljanje rizicima;
7) uspostavi proces interne procene adekvatnosti kapitala banke.
4.
Utvrđivanje ciljeva i principa za upravljanje rizicima naročito obuhvata:
- specifične definicije rizika koje banka koristi;
- dugoročne ciljeve u vezi s prihvatljivim rizičnim profilom i izloženošću banke rizicima;
- pristupe u upravljanju pojedinačnim rizicima banke;
- vrste limita rizika koje će banka koristiti;
- principe za organizovanje upravljanja rizicima banke;
- principe procesa interne procene adekvatnosti kapitala banke.
5. Utvrđivanje odgovarajućih pravila (procedura) za upravljanje rizicima naročito obuhvata:
- organizaciju upravljanja rizicima banke, uključujući i opis te organizacije;
- procenu rizičnog profila banke i metodologije za identifikovanje i merenje, odnosno procenu rizika;
- funkcionisanje sistema unutrašnjih kontrola banke;
- sprovođenje procesa interne procene adekvatnosti kapitala banke.
6. Organizovanje upravljanja rizicima na način koji odgovara obimu, vrsti i složenosti poslova koje banka obavlja obuhvata:
- stvaranje takve organizacione strukture banke koja omogućava ostvarivanje utvrđenih ciljeva i principa za upravljanje rizicima;
- utvrđivanje odgovornosti lica uključenih u sistem upravljanja rizicima banke;
- precizno utvrđivanje delokruga organa i organizacionih jedinica banke - na način kojim se sprečava sukob interesa;
- obezbeđenje razmene informacija u sistemu upravljanja rizicima banke;
- obaveštavanje svih lica uključenih u sistem upravljanja rizicima banke o ciljevima i principima za upravljanje rizicima.
7. Uspostavljanje informacionog sistema koji podržava upravljanje rizicima obuhvata uspostavljanje takvog sistema koji će obezbediti podatke za blagovremeno i kontinuirano upravljanje rizicima kojima je banka izložena u svom poslovanju, usklađenost s limitima opreznog bankarskog poslovanja koji su utvrđeni Zakonom o bankama i propisima Narodne banke Srbije, kao i usklađenost s pravilima i procedurama banke.
Informacioni sistem banke treba da odgovara obimu, vrsti i složenosti poslova koje banka obavlja i da omogući:
- prikupljanje informacija o postojanju rizika, merenje pojedinačnih rizika i grupa rizika, kao i poređenje dostignutog nivoa rizika s postavljenim limitima, i to na različitim nivoima agregiranja, pri čemu se pod različitim nivoima agregiranja podrazumevaju podaci grupisani po izabranim kriterijumima (pojedinačni rizici, geografske oblasti, valute, organizacione jedinice banke, portfolija banke, vrste transakcija, ugovorne strane i sl.);
- tačnu procenu pojedinačnih pozicija;
- pristup informacijama za lica odgovorna za upravljanje rizicima.
8. Utvrđivanje procedura za rizike obuhvata utvrđivanje procedura za identifikovanje rizika, za merenje, odnosno procenu rizika, za ublažavanje rizika i za praćenje rizika.
Procedurama za identifikovanje rizika omogućava se blagovremeno i sveobuhvatno identifikovanje rizika kojima je banka izložena, kao i analiza uzroka koji dovode do nastanka rizika.
Procedurama za merenje, odnosno procenu rizika omogućava se stvaranje kvantitativnih i/ili kvalitativnih procena merljivih i nemerljivih rizika koje je banka identifikovala.
Procedurama za ublažavanje rizika utvrđuju se mere i pravila za primenu tih mera koji se odnose na preuzimanje, smanjenje, diversifikaciju, prenos i izbegavanje rizika koje je banka identifikovala i izmerila, odnosno procenila.
Procedurama za praćenje rizika utvrđuju se pravila u vezi sa odgovornošću, učestalošću i metodama praćenja rizika kojima je banka izložena - na način kojim se omogućava postizanje prihvatljivog rizičnog profila banke.
9. Uspostavljanje odgovarajućeg sistema unutrašnjih kontrola banke za upravljanje rizicima obezbeđuje prikupljanje relevantnih i tačnih podataka u vezi sa upravljanjem rizicima i stvaranje baze tih podataka, kao i blagovremeno i efikasno praćenje svih aktivnosti koje se odnose na upravljanje rizicima i kontrolu usklađenosti ovog sistema s pravilima i procedurama banke.
Sistem unutrašnjih kontrola banke obuhvata:
- odgovarajuće kontrolne aktivnosti koje sprovode izvršni odbor banke, lica odgovorna za upravljanje rizicima i zaposleni u banci;
- redovnu procenu adekvatnosti, pouzdanosti i efikasnosti ovog sistema u upravljanju rizicima, koju vrši unutrašnja revizija.
Sistemom unutrašnjih kontrola iz ove tačke obezbeđuje se blagovremeno informisanje organizacionih jedinica banke i lica odgovornih za upravljanje rizicima o nedostacima koji se uoče, primena mera kojima će se ti nedostaci otkloniti, kao i eventualne izmene sistema upravljanja rizicima kada za to postoji potreba.
10. Uspostavljanje procesa interne procene adekvatnosti kapitala banke podrazumeva uspostavljanje takvog procesa koji se zasniva na utvrđenim ciljevima i principima upravljanja rizicima, kao i na identifikovanju, merenju, odnosno proceni i praćenju rizika kojima je banka izložena u svom poslovanju, a radi procene kapitala potrebnog za pokriće rizika.
Proces iz stava 1. ove tačke mora biti u skladu sa obimom, vrstom i složenošću poslova koje banka obavlja.
11. Kreditni rizik je rizik od nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke usled neizvršavanja obaveza dužnika prema banci.
Kreditni rizik banke uslovljen je kreditnom sposobnošću dužnika, njegovom urednošću u izvršavanju obaveza prema banci, kao i kvalitetom instrumenata obezbeđivanja potraživanja banke, a identifikuje se, meri, procenjuje i prati u skladu sa odlukama kojima se uređuju klasifikacija bilansne aktive i vanbilansnih stavki banke, odnosno adekvatnost njenog kapitala.
Da bi umanjila kreditni rizik i mogućnost nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke zbog neizvršavanja obaveza dužnika prema banci - banka može dospelo potraživanje da ustupi pravnom licu u Republici Srbiji koje se pretežno bavi finansijskom delatnošću u toj republici, pod uslovom da je pokušala da ga naplati od dužnika, pri čemu banka i ovo pravno lice ne mogu biti povezana lica u smislu zakona kojim se uređuju banke, niti banka može to potraživanje istovremeno ustupiti većem broju pravnih lica.
12. Kamatni rizik je rizik od nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke usled promena kamatnih stopa, a banka je izložena ovom riziku po osnovu stavki koje se vode u bankarskoj knjizi.
Banka je dužna da posebno analizira izloženost po osnovu:
1) rizika neusklađenosti dospeća (za stavke s fiksnom kamatnom stopom) i ponovnog određivanja cena (za stavke s promenljivom kamatnom stopom) za pojedinačne stavke aktive i pasive, kao i za vanbilansne stavke banke (repricing risk);
2) baznog rizika (